Nimba
Boga.-Pierwsi chrześcianie nie pozwalali Boga malować ani ry- tować, stosownie do prawa bożego, danego przez Mojżesza
(obacz Exod. rozdz. ‘20. w. 4); dopiero po zwycięztwie nad Ikonoklastami zaczęło wystawiać w obrazach fiójcę sw. a na
reszcie samego też Boga-O jca w postaci staica. Zdaje mi się, że kościół więcćj ten szczegół toleruje, niż iżby go upo
ważniał. _ - - 1 1 1
-Bóg, równie jak aniołowie i święci, nosi nimbę kolistą lub tarczowatą; lecz dla rozróżnienia Stworzyciela od stworzeń, podzielono pole tarczy boskiej dwoma prostopadłemi prętami, które przecinają się w środku tworząc krzyż grecki. Główne ramię krzyża zakrywa głowa, trzy inne są widoczne, i zdaje się że wybiegają z czoła (tabi. II lig.2, G, i tabi. III fig. IG). Ra
miona krzyża oznaczają siłę boską.
Zdaje się nieslosownem mniemanie, aby ramionami krzy
ża chciano przedstawić narzędzie męki Chrystusa; ponieważ nim ozdabiają nimbę Boga Ojca i Ducha św. i ponieważ bogo
wie indyjscy i buddajscy mają w aureoli olaczającćj ich głowy tenże sam symbol, nic można Więc powiedzieć, aby pożyczyli go z góry Kalwaryjskiśj. Lecz ponieważ czoło i skronie są najważniejszemi częściami głowy, jako główne trzy punkta sfe
ry mózgowej; więc te pęczki światła, te ramiona krzyża przed
stawiają prawdopodobniej w ogóle siłę głównych trzech części głowy, aniżeli krzyż św. Napotykamy wszakże obrazy Chry
stusa, gdzie chęć przedstawienia krzyża jest widoczna; lecz to jest wyłącznem i właściwem Bogu-człowiekowi. Nie można wątpić o tym zamiarze, jeżeli ramiona są podniesione nad gło
wę, albo gdy każde ramię zakończa znów mały krzyżyk.
Ramiona krzyża w nimbie Boskiej tworzy niekiedy poje
dyncza linijka, a czasem zajmują one znaczną powierzchnią pola;
w tym ostatnim razie sadzone są perłami, kamieniami drogie- mi i różnemi innemi ozdobami. U Greków, każde ramię nosi literę, z których wszystkie trzy tworzą wyraz ó wv (istota) (tabi. II fig. 6). Łacinnicy niekiedy naśladowali tę myśl; lecz zamiast o aiv, kładli rex, którego trzy litery były umieszczone na trzech ramionach krzyża.
Wprawdzie często na obrazach średniowiecznych nie znajdujemy nimby nad głową Boga, lub łóż nimbę Bogu - Ojcu poświęconą, spostrzeżemy na wyobrażeniu człowieka: przecież to tylko zdradza nieświadomość artysty.
Nimba Boga nie we wszystkich wiekach była krzyżową:
na pierwszych pomnikach chrześciaństwa wcale jćj nie kła
dziono, lab też prostóm kotem otaczającem głowę Bóstwo oznaczali.
Aniołowie i święci mają nimby tylko zarysem okręgu ko
ła wyrażone; przecież na wielu pomnikach średniowiecznych widzimy aniołów w nimbach krzyżowych, co za nieświadomość właściwych symbolów uważać należy; wyjąwszy jednak podo
bną np. scenę ze Starego Testamentu, kiedy Abraham spotka- wszy trzech aniołów, rzucił się do nóg jednego tylko i chwalił go (tres vidit, unum adoravit). Ponieważ komentalorowie uznali, że ci trzej aniołowie przedstawiali Trójcę Sw.; artyści umieścili krzyż w nimbie anioła, któremu Abraham do nóg upadł (tabi. II fig. 3).
Powiedzieliśmy wyżej, że nimba otacza tylko głowę; lecz i tutaj jest wyjątek dotyczący samego tylko Boga: przedstawia
no bowiem czasem tylko jednę część Bóstwa, np. rękę wystają
cą z obłoków; a chcąc pokazać, że ta ręka jest ręką Boską, otaczano ją nimbą krzyżową. Ręka w ten sposób nimbowana, jest najdawniejszem przedstawieniem Boga-Ojca (tabi. III.
fig. 15).
Napotykamy także jagnię i lwa otoczonych nimbą krzyżo
wą, wtedy, gdy są przedstawione jako symbole Jezusa Chry
stusa.
Czasem nimba Boga jest kwadratowa z bokami wklęsłemi (tabi. III fig. 10), częściej trójkątna (tabi. II fig. 7), albowiem trójkąt był figurą geometryczną oznaczającą Boskość lub Trój
cę św. Włochy i Grecya przyjęły tę formę nimby, oznaczającą zarazem zasadniczy dogmat chryslyanizmu. Grecy umieszczali w trzech kątach trójkąta litery o wv istota. Oprócz tego, ro
bili nimby złożone z dwóch trójkątów, aby niejako tern lepiej okazać nieskończoność Boskości i jej wszechmoc ( tabi. II
fig- 6). .
Boskim zatóm osobom wyłącznie, forma trójkątna nimby była dodawaną, najczęściej jednak Ojcu Przedwiecznemu. Gdy inne osoby Boskie noszą trójkąty, to tylko wtenczas, gdy.przed
stawiają Trójcę św. Często jednak obok Boga-Ojca mającego trójkąt, spostrzegamy Syna Bożego i Ducha św. mających tylko obwódki koliste. Niekiedy Ojciec i Syn mają trójkąty, Duch zaś św. otoczony jest aureolą kolistą. Za czasów odrodzenia (renaissance), przyjęto we Włoszech i Grecyi nimbę trójkątną;
Francy a zaś pozostała przy kole.
Nimba kwadratowa, wyobrażenie geometryczne ziemi, ozdabia głowy żyjących. Czasem nimba ta dawaną bjła Bogu, lecz wtedy jest wpisaną w nimbę kolistą jako amblemat wiecz
ności: kwadrat więc ten oznacza Boga wiecznie żyjącego, życic wpisane w wieczność.
Pole nimby Boskiej zazwyczaj więcej bywa przyozdabiane, aniżeli pole nimby aniołów, ludzi i istot allegorycznych. Głowa Boska, ognisko wszelkiego światła, prawie zawsze rzucała pro
mienie na tło nimby; promienie te są zawsze w trzech pęczkach
■(tabi. III fig. 12), wyjątkowo tylko w czterech (tabi. III fig. 15). W XV wieku promienie te pomnażają się, oddziela
ją się od siebie (tabi. II fig. 7) i obwód znika. Są one za
zwyczaj proste i wszystkie równe, niekiedy skupiają się w snop
ki na czole i na skroniach, i wystają nad promienie pośrednie (tabi. III fig. 11), niekiedy wszystkie są płomieniste, albo na- przemian płomieniste i proste.
W pierwszych czasach chrześciaństwa, gdy Chrystusa przedstawiano często pod postacią jagnięcia, zazwyczaj to jag
nię było bez nimby; a jeśli ją miało, to kolistą. Nieco później dopiero umieszczono krzyż w polu nimby, lecz od tego czasu rzadko już w polu nimby zapisywano monogram Chrystusa X albo P, dwie greckie litery, rozpoczynające wyraz X P I X T O X . Nakoniec A i 12 monogram wspólny trzem Osobom Boskim, li
tery oznaczające początek i koniec, towarzyszyły właściwemu monogramowi Chrystusa (tabi. III fig. 17). Chrystus mówi o so
bie w Apokalipsie: „Ja jestem A i 22, początek i koniec.”