GRAŻYNA NIEDBALSKA, KRZYSZTOF B. MATUSIAK
2. Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości
Funkcjonalnie instytucje wsparcia tworzą wyspecjalizowane jednostki oferujące usługi wsparcia, dla których przyjęło się w Polsce określenie – ośrodki innowacji i przedsiębiorczości.
Specyfi ka tworzenia usług wsparcia pozwala na wyodrębnienie następujących typów ośrodków:108 Ośrodki Szkoleniowo-Doradcze
1) (Ośrodki Wspierania Przedsiębiorczości, Punkty Konsultacyjne, Centra Biznesu, Kluby Przedsiębiorczości) – promocja przedsiębiorczości, szerzenie wiedzy i umiejętności poprzez doradztwo, szkolenia, informację;
Centra Transferu Technologii
2) - pomoc w transferze i komercjalizacji nowych technologii oraz organizacja współpracy instytucji B+R z biznesem, głównie MSP;
Preinkubatory i Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości
3) - asysta w tworzeniu nowych fi rm
w otoczeniu instytucji naukowych i szkół wyższych, zakładanych przez studentów, absolwentów, doktorantów i pracowników naukowych;
Parabankowe Fundusze Pożyczkowe -
4) pomoc fi nansowa (seed i start-up) w formie pożyczek
osobom podejmującym działalność gospodarczą i młodym fi rmom bez historii kredytowej;
Fundusze Poręczeń Kredytowych
5) – poręczenia kredytów i pożyczek oferowane młodym fi rmom
bez historii kredytowej;
107 Argumenty i szereg przykładów za takim podejściem zawiera publikacja - D. Osborne, T. Gaebler, Rządzić inaczej, Jak duch przedsiębiorczości przenika i przekształca administracje publiczną, Media Rodzina, Poznań 1994.
108 K.B. Matusiak, Uwarunkowania rozwoju infrastruktury wsparcia w Polsce [w:] Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, Raport 2010, pod. red. K.B. Matusiaka, PARP, Warszawa 2010, s. 9-32.
144
Sieci Aniołów Biznesu
6) – specyfi czne platformy kontaktów, wymiany doświadczeń, doradztwa indywidualnych inwestorów wnoszących kapitał we wczesne fazy rozwoju innowacyjnych projektów;
Inkubatory Przedsiębiorczości
7) – dostarczanie szerokiej pomocy doradczej, technicznej i lokalowej dla nowopowstałych przedsiębiorstw;
Inkubatory Technologiczne
8) – dostarczanie szerokiej pomocy doradczej, technicznej i lokalowej dla nowopowstałych, nowoczesnych przedsiębiorstw technologicznych bazujących na nowej wiedzy transferowanej ze środowiska naukowego;
Parki Technologiczne -
9) tworzenie skupisk przedsiębiorstw (klastry) w otoczeniu i we współpracy instytucji naukowych, animacja innowacyjnego środowiska poprzez łączenie na określonym zagospodarowanym terenie usług biznesowych i różnych form pomocy fi rmom.
Z pomocy omawianych ośrodków korzystają osoby i podmioty rozpoczynające działalność gospodarczą, nie mogące ze względów fi nansowych lub merytorycznych skorzystać z pomocy instytucji rynkowych – fi rm konsultingowych, banków itp. Jednocześnie powyższe działania wywołują silne impulsy rozwojowe identyfi kowane w perspektywie lokalnej i regionalnej w zakresie:
integracji sieci kontaktów nauki, biznesu i administracji, czyli środowisk odległych mentalnie
−
i organizacyjnie, upowszechnienia wiedzy, dobrych praktyk oraz inspirowania działań samopomocowych,
tzw. dyfuzji industrializacji następującej poprzez inkubację nowych fi rm (często typu
−
rzemieślniczego), wykorzystujących miejscowe umiejętności od dawna tkwiące w lokalnej kulturze w regionach peryferyjnych i opóźnionych w rozwoju gospodarczym,
wzmocnienia struktur rynkowych o nowe technologiczne fi rmy o dużej sile konkurencyjnej,
−
dzięki umiejętnościom innowacyjnym umożliwiającym ciągłą adaptację nowych produktów i technologii,
rozwoju kompleksów przemysłowych wysokiej technologii i systemów inkubacji innowacji
−
w aglomeracjach miejskich, dysponujących silnym zapleczem naukowym.
Analizując różnorodność podejmowanych zadań, docelowe grupy odbiorców usług czy niezbędne kompetencje kadr można dokonać klasyfi kacji instytucji wsparcia na:109
ośrodki przedsiębiorczości – szeroka promocja i inkubacja przedsiębiorczości (często w grupach 1)
dyskryminowanych), dostarczanie usług wsparcia do małych fi rm i aktywizacja rozwoju regionów peryferyjnych lub dotkniętych kryzysem strukturalnym;
ośrodki innowacji – szeroka promocja i inkubacja innowacyjnej przedsiębiorczości, transfer 2)
technologii i dostarczanie usług proinnowacyjnych, aktywizacja przedsiębiorczości akademickiej i współpracy nauki z biznesem;
109 K.B. Matusiak. Budowa powiązań nauki z biznesem w gospodarce opartej na wiedzy. Rola i miejsce uniwersytetu w procesach innowacyjnych, SGH, Warszawa 2010, s. 116-119.
145
parabankowe instytucje fi nansowe – ograniczenie dyskryminacji fi nansowej nowopowstałych 3)
oraz małych fi rm bez historii kredytowej, dostarczanie usług fi nansowych dostosowanych do specyfi ki nowych przedsięwzięć gospodarczych.
Mimo wielu cech wspólnych poszczególnych rodzajów ośrodków, np. ośrodków szkoleniowo-doradczych i centrów transferu technologii czy inkubatorów przedsiębiorczości i technologicznych, istnieją między nimi fundamentalne różnice. Działalność ośrodków przedsiębiorczości ma charakter replikatywny i dyfuzyjny, oznacza przenoszenie określonych doświadczeń i dostarczanie znanych usług czy metod postępowania do nowych grup docelowych.
Natomiast funkcjonowanie ośrodka innowacji powinno dotyczyć tworzenia zupełnie nowych możliwości. Oznacza to potrzebę całkiem nowych kompetencji i niestandardowego postępowania.
Innowacyjna przedsiębiorczość, mimo podobieństwa wielu procedur postępowania, niesie ze sobą ciągły proces twórczy, który jest specyfi cznym rynkowym eksperymentem. To inny poziom wyzwań, przed którymi stoją pracownicy tego typu jednostek: co nie znaczy, że aktywizacja przedsiębiorczości wśród bezrobotnych na terenach wiejskich lub osób zwalnianych z dużego przedsiębiorstwa jest czymś łatwiejszym. Chodzi o specyfi czne kompetencje i zdolność reakcji w niestandardowych sytuacjach. Jednocześnie innowacyjne biznesy wywołują w swoim otoczeniu efekty polaryzacyjne, będące podstawą przewagi konkurencyjnej na gospodarczej mapie kraju i w ujęciu globalnym (Seattle po utworzeniu Microsoftu stało się całkiem innym miastem).
Schemat VI.1. Klasyfi kacja ośrodków innowacji i przedsiębiorczości
Źródło: opracowanie własne.
Ośrodki przedsiębiorczości Ośrodki szkoleniowo-doradcze (ośrodki wspierania przedsiębiorczości, centra
biznesu, kluby przedsiębiorczości, punkty konsultacyjno-doradcze) Inkubatory przedsiębiorczości
Ośrodki innowacji
Centra transferu technologii Preinkubatory i akademickie inkubatory
przedsiębiorczości Inkubatory technologiczne
Parki technologiczne
(parki naukowe, parki badawcze, technoparki, parki przemysłowo-technologiczne,
technopole...)
Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości
Parabankowe instytucje fi nansowe
Regionalne i lokalne fundusze pożyczkowe Fundusze poręczeń kredytowych
Fundusze mikrokredytowania
Fundusze kapitału zalążkowego Sieci aniołów biznesu
146
Działalność instytucji fi nansowych ma charakter komplementarny do usług oferowanych w ośrodkach innowacji jak i przedsiębiorczości. Dostęp do kapitału ma kluczowe znaczenie dla wszystkich działań biznesowych. Instytucje bankowe jednak omijają szereg sytuacji rynkowych ze względu na wysoki poziom ryzyka. Zaliczamy do nich przedsięwzięcia innowacyjne oraz fi rmy tworzone przez studentów ale również przez bezrobotnych, zwalnianych pracowników czy przedstawicieli mniejszości narodowych lub grup dyskryminowanych.
Od 1990 roku liczba ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w Polsce systematycznie rośnie, osiągając w połowie 2010 r. szacunkową liczbę 735. W ciągu ostatniej dekady liczba ośrodków się podwoiła a od 2004 r. wzrosła o 1/3. Sukcesywnie pojawiają się nowe koncepcje organizacyjne, tworząc sieć terytorialną i różnorodność rozwiązań instytucjonalnych. Co jedenasty ośrodek innowacji i przedsiębiorczości działa na Mazowszu.
Wykres VI.1. Przyrost ilościowy mazowieckich ośrodków innowacji i przedsiębiorczości na tle kraju w latach 2005-2010
Źródło: opracowanie własne.
W połowie 2010 r. w ramach mazowieckich instytucji wsparcia identyfi kujemy 67 wyodrębnionych ośrodków innowacji i przedsiębiorczości. W porównaniu z 2006 r. stanowi to wzrost o 7%, głównie w wyniku wzbogacenia systemu o nowe kategorie podmiotów:
trzy fundusze kapitału zalążkowego i jedną sieć aniołów biznesu. Wzrosła liczba ośrodków szkoleniowo-doradczych, zmalała natomiast centrów transferu technologii i inkubatorów.
Ilościowo pod względem liczby podmiotów Mazowsze ustępuje jedynie województwu śląskiemu (88 ośrodków) a wyprzedza wielkopolskie i małopolskie. Biorąc jednak pod uwagę potencjał gospodarczy, głównie liczbę fi rm to nasycenie gospodarki omawianymi podmiotami jest najniższe w kraju.
27
174
263
327
507 542
53 667
62 694
65 710
66 717
65 735
67 0
100 200 300 400 500 600 700 800
1990 1995 2000 2001 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Polska Mazowsze
147
Tabela VI.2. Rozwój ilościowy poszczególnych typów mazowieckich ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w latach 2006-2010 na tle kraju
Wyszczególnienie: Mazowsze: Polska:
inkubatory technologiczne 1 0 13 20
inkubatory przedsiębiorczości 2 1 57 45
preinkubatory i akademickie inkubatory
przedsiębiorczości 8 8 32 62
centra transferu technologii 17 15 87 90
fundusze kapitału zalążkowego 0 3 0 12
sieci aniołów biznesu 0 1 0 8
lokalne i regionalne fundusze pożyczkowe 5 5 91 82
fundusze poręczeń kredytowych 3 4 57 54
ośrodki szkoleniowo-doradcze 25 28 325 317
Łącznie 62 67 667 735
Źródło: opracowanie własne.
Porównując strukturę rodzajową mazowieckich ośrodków z całym krajem w województwie identyfi kujemy dużą koncentrację centrów transferu technologii i akademickich inkubatorów przedsiębiorczości kosztem pozostałych typów. Na uwagę zasługuje koncentracja na usługach proinnowacyjnych (43% podmiotów), brak jednak wielofunkcyjnych, silnych instytucji zdolnych do kompleksowej obsługi innowacyjnej przedsiębiorczości (parki technologiczne).
Dominują instytucje jednofunkcyjne a tylko w przypadku pięciu mamy do czynienia z szerszym zakresem świadczonych usług okołobiznesowych. Instytucją wsparcia o najszerszym zakresie działania jest Radomskie Centrum Przedsiębiorczości, w ramach którego identyfi kujemy wyodrębnione: ośrodek szkoleniowo-doradczy, fundusz pożyczkowy i poręczeniowy oraz inkubator przedsiębiorczości.
Tabela VI.3. Mazowieckie ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w układzie przestrzennym województwa.
inkubatory technologiczne 0 0 0 0 0 0
inkubatory przedsiębiorczości 0 0 0 0 0 1
preinkubatory i akademickie
inkubatory przedsiębiorczości 7 0 0 1 0 0
centra transferu technologii 9 0 0 2 2 2
fundusze kapitału zalążkowego 3 0 0 0 0 0
sieci aniołów biznesu 1 0 0 0 0 0
lokalne i regionalne fundusze
pożyczkowe 1 1 1 0 1 1
fundusze poręczeń kredytowych 2 0 0 0 1 1
ośrodki szkoleniowo-doradcze 8 1 3 6 4 6
Łącznie
Na uwagę zasługuje koncentracja ośrodków innowacji i przedsiębiorczości bezpośrednio w Mieście Stołecznym Warszawa (43,3%), która jest jeszcze silniejsza w odniesieniu do podmiotów zdolnych do świadczenia usług proinnowacyjnych (64,5%). Tym samym system wsparcia na Mazowszu faktycznie koncentruje się na pomocy podmiotom w układzie przestrzennym, już posiadającym przewagę konkurencyjną względem pozostałych subregionów.
3. Ośrodki innowacji na Mazowszu