Obszary działalności zarządzającego i źródła jego odpowiedzialności cywilnej

Źródeł odpowiedzialności cywilnej zarządzającego należy upatrywać w za-kresie zadań nałożonych ustawowo na zarządzającego bądź wykonywanych przez niego w ramach prowadzonej działalności.

2.1. Obszary działalności

Działalność wykonywaną przez zarządzającego można najogólniej podzielić na działalność lotniskową i okołolotniskową. Zakres zadań w obszarze działal-ności lotniskowej sensu stricto wynika z przepisów prawa lotniczego. Zadania te mają charakter operacyjny, organizacyjny, porządkowy. Można je również, ze względu na przedmiot, a także ze względu na możliwe źródło powstania

-P^etRykowska: Zasada pełnego odszkodowania (mity i rzeczywistość). W: Rozprawy prawnicze.

Red. L. o^GieGło, W. P^oPiołek, A. s^zPuNaR. Kraków 2005; M. N^esteRowicz: Odpowiedzialność kontraktowa i deliktowa (Uwagi de lege ferenda i o stosowaniu prawa). „Państwo i Prawo” 1999, nr 1; K. N^owakowski: Wina i ryzyko jako podstawy odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej.

W: Studia z prawa zobowiązań. Red. Z. Radwański. Warszawa-Poznań, 1979; W. waRkałło: Odpowiedzialność odszkodowawcza. Funkcje. Rodzaje. Granice. Warszawa 1972; por. także L. o^GieGło: Prawo farmaceutyczne. Komentarz. Warszawa 2010. Komentarz do art. 37 c, 48 i 51, 2010.

2 Zob. ukształtowanie zasad odpowiedzialności przewoźników w różnych gałęziach trans-portu: L. oGieGło: Przewóz i spedycja. W: System Prawa Handlowego, tom 9, Międzynarodowe Prawo Handlowe. Red. W. PoPiołek. Warszawa 2013; M. s^tec: Umowa Przewozu. W: System Prawa Prywatnego, tom 7, Prawo zobowiązań — część szczegółowa. Red. J. R^ajski. Warszawa 2011.

szkody, podzielić na zadania z obszaru bezpieczeństwa operacyjnego (safety) oraz zadania z obszaru zapobiegania aktom bezprawnej ingerencji (security).

Działalność okołolotniskowa obejmuje takie zadania, jak zarządzanie ko-mercyjne infrastrukturą terminali, parkingów, w tym najem powierzchni, także reklamowych, działania marketingowe, w obszarze społecznej odpowiedzialno-ści przedsiębiorstw.

Z uwagi na formę prawną, w jakiej funkcjonują zarządzający — co do zasady spółki prawa handlowego — zarządzający wykonuje szereg zadań prze-widzianych przepisami prawa gospodarczego, handlowego, cywilnego, prawa konkurencji, zamówień publicznych i innych przepisów, których zastosowanie wynika z działalności spółki jako przedsiębiorstwa.

Zadania wchodzące w obszar działań o charakterze administracyjnopraw-nym wynikają zarówno z przepisów prawa lotniczego, jak i z innych przepisów powszechnie obowiązujących.

2.2 Podstawa (źródło) odpowiedzialności

Źródeł odpowiedzialności cywilnej zarządzającego w szczególności należy poszukiwać na gruncie przepisów prawa lotniczego, gdyż to właśnie wśród zadań wykonywanych przez zarządzających w ramach prowadzonej działalności polegającej na świadczeniu usług lotniczych związanych ze startem, lądowa-niem i postojem statków powietrznych, wykonywanych na rzecz przewoźników lotniczych oraz innych użytkowników statków powietrznych (art. 174 ust. 1)³, najczęściej może wystąpić ryzyko wyrządzenia szkody.

Podstawą (źródłem) odpowiedzialności cywilnej zarządzającego może być umowa, czyn niedozwolony, a wreszcie decyzja administracyjna⁴.

Umowna podstawa odpowiedzialności zarządzającego występuje najczęściej na linii zarządzający — użytkownicy lotniska, przez których rozumieć należy

3 Zezwolenie na zarządzanie lotniskiem użytku publicznego uprawnia do świadczenia usług lotniczych związanych ze startem, lądowaniem i postojem statków powietrznych, wyko-nywanych na rzecz przewoźników lotniczych oraz innych użytkowników statków powietrznych, art. 174 ust. 1 ustawy Prawo lotnicze.

4 Źródła zobowiązań dzielą się na: umowy, jednostronne czynności prawne, bezpodstawne wzbogacenie, czyny niedozwolone, decyzje administracyjne, inne zdarzenia niedające się za-kwalifikować do grup poprzednich; Zob. w. c^zachóRski: Zobowiązania…, s. 126.

przewoźników⁵, firmy handlingowe⁶, firmy świadczące usługi w zakresie ob-sługi technicznej (maintenance), Polską Agencję Żeglugi Powietrznej, podmiot świadczący usługi w zakresie osłony meteorologicznej lotniska, najemców⁷.

W literaturze przedmiotu podnosi się spadek znaczenia decyzji administra-cyjnych jako źródeł zobowiązania⁸. Na gruncie prawa lotniczego decyzje admi-nistracyjne mają jednak doniosłe znaczenie, a nadto zauważalna jest kazuistyka w zakresie określenia sytuacji wymagających wydania decyzji administracyjnej.

Wśród najważniejszych decyzji administracyjnych, których wydanie wynika z przepisów prawa lotniczego, kształtujących sytuację prawną zarządzającego, znajduje się decyzja administracyjna Prezesa Urzędu w sprawie wydania, od-mowy wydania, zawieszenia, cofnięcia certyfikatu lotniska użytku publicznego (art. 161 ust. 8) oraz decyzja administracyjna Prezesa Urzędu w sprawie wyda-nia, odmowy wydania oraz cofnięcia zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie zarządzania lotniskiem użytku publicznego (art. 173 ust. 2). Decyzje te są instytucją prawa administracyjnego, jednakże, w moim przekonaniu, kształtują prawa i obowiązki zarządzającego na gruncie cywil-noprawnym⁹. Stanowią one podstawę do działania, jak i zaniechania działań,

5 W branży lotniczej istnieją tzw. umowy bazowe, na podstawie których przewoźnik zo-bowiązuje się do wykonywania określonej ilości operacji w danym porcie lotniczym, a także zbazowania w nim na obsługę techniczną określonej ilości samolotów. Zarządzający w zamian świadczy usługi przy zastosowaniu atrakcyjnych stawek opłat lotniskowych. W prawie lot-niczym brak jest definicji legalnej tego typu przewoźnika czy portu bazowego, kategoria ta wykształciła się w obrocie gospodarczym. Zob. np.: Cennik opłat lotniskowych Portu Lotni-czego Poznań-Ławica: http://www.airport-poznan.com.pl/pl/aip/general-aviation/_files/AIP/calc/

cennik_oplat_lotniskowych.pdf [dostęp: 06.01.2014]; Taryfa opłat za usługi lotniskowe w Mię-dzynarodowym Porcie Lotniczym Katowice w Pyrzowicach: http://www.katowice-airport.com/

download/pl/ktw_tariff-charges_pl.pdf [dostęp: 06.01.2014].

6 Wobec liberalizacji usług obsługi naziemnej i pozostawienia kwestii funkcjonowania handlerów w portach lotniczych zasadom rynku, bez zapewnienia prawnych ram określających zasady funkcjonowania tych agentów w portach lotniczych, praktyka może wykształcić na szeroką skalę stosowanie takich umów. Przykładem wprowadzenia takiego wzorca umownego jest Katowice Airport; wzór umowy dostępny na: http://www.katowice-airport.com/pl/biznes/

oplaty-lotniskowe [dostęp: 06.01.2014].

7 Szerzej zob. Usługi portów lotniczych w Unii Europejskiej i Polsce II — wybrane za-gadnienia. Red. F. c^zeRNicki, T. s^koczNy. Warszawa 2011, s. 76 i n.; codzienną praktyką są także umowy zawierane poprzez dorozumiane przyjęcie przez użytkowników lotniska oraz pasażerów oferty zarządzającego na różnego rodzaju usługi, np. usługi parkingowe, skorzystanie z infrastruktury scentralizowanej na podstawie cennika zamieszczonego na stronie internetowej zarządzającego, usługi lądowania i parkowania na podstawie taryfy opłat lotniskowych itp.;

Szerzej zob.: A. w^olteR, J. i^GNatowicz, K. s^teFaNiuk: Prawo cywilne. Zarys części ogólnej.

Warszawa 2001, s. 276—277.

8 Zob. W. C^zachóRski: Zobowiązania…, s. 126.

9 Na temat relacji, przenikania, rozróżnienia prawa administracyjnego i prywatnego zob:

Z. d^uNiewska: Systematyka prawa administracyjnego. W: System Prawa Administracyjnego, Instytucje Prawa Administracyjnego. Tom I. R. h^auseR, Z. Niewiadomski. Red. A. w^Róbel. Warszawa 2010, s. 151—170.

których wykonanie lub niewykonanie może prowadzić do naruszenia stanu zgodnego z wymogami prawa i określonymi standardami¹⁰. Niedopełnienie warunków określonych w tych decyzjach, w przypadku zaistnienia zdarzenia powodującego szkodę, może powodować odpowiedzialność cywilną zarządza-jącego i obowiązek naprawienia tej szkody. Z drugiej strony, abstrahując na tym etapie od zasad odpowiedzialności cywilnej zarządzającego, wypełnienie wszystkich wymagań w określonych przypadkach może przyczynić się do uwolnienia od odpowiedzialności cywilnej (przy założeniu odpowiedzialności cywilnej na zasadzie winy).