Polityka ICAO dotycząca opłat za służby żeglugi powietrznej

Podstawowe zasady ICAO w zakresie naliczania opłat za korzystanie z usług portów lotniczych i służb żeglugi powietrznej są wyrażone w art. 15 Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym (Doc 7300) w następu-jący sposób:

— w każdym umawiającym się państwie stosuje się jednakowe warunki korzystania z portów lotniczych i służb żeglugi powietrznej przez statki powietrzne z wszystkich innych umawiających się państw;

— opłaty nałożone przez umawiające się państwo za korzystanie z takich portów lotniczych lub służb żeglugi powietrznej nie mogą być wyższe dla statków powietrznych z innych umawiających się państw niż uiszczane przez jego krajowe statki powietrzne używane w podobnych operacjach międzynarodowych;

— żadne umawiające się państwo nie będzie nakładać opłat wyłącznie z tytułu samego tylko korzystania z prawa tranzytu nad jego terytorium, przybycia na to terytorium lub opuszczenia tego terytorium przez statek powietrzny innego umawiającego się państwa albo przez osoby lub rzeczy znajdujące się na jego pokładzie.

Dwie pierwsze zasady odnoszą się do niedyskryminacji. Istota trzeciej zasady polega na tym, że państwo nie powinno pobierać opłat wyłącznie za udzielenie zezwolenia na lot do, z lub ponad jego terytorium, natomiast ma

21 Usługodawcy tych służb nie mogą prowadzić działalności zarobkowej (osiągać zysków), zatem nie są przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dzia-łalności gospodarczej (Dz.U. 2004 nr 173 poz. 1807).

pełne prawo do odzyskania, poprzez opłaty, kosztów poniesionych na za-pewnienie usług i urządzeń służb żeglugi powietrznej i portów lotniczych.

W art. 15 uwzględnione są również dwa inne aspekty. Po pierwsze, państwa są zobowiązane do publikowania swoich lotniczych opłat nawigacyjnych, jak również przekazywania ich do wiadomości ICAO. Informacje te są zbierane i publikowane przez ICAO w taryfach dla portów lotniczych i służb żeglugi powietrznej²². Po drugie, art. 15 przewiduje również, że na wniosek umawiają-cego się państwa ICAO dokonuje rozpatrzenia opłat i czyni stosowne zalecenia dla zainteresowanego państwa lub państw. Należy zauważyć, że przepis tego artykułu odnosi się do wniosku złożonego przez zainteresowane państwo, a nie przez drugą stronę.

Do podstawowych zasad ICAO zawartych w Doc 9082 (sekcja III, ust. 1 i następne)²³, dotyczących podstawy kosztowej dla opłat służb żeglugi powietrz-nej, należą:

— jeśli służby żeglugi powietrznej są dostarczane do użytku międzynarodo-wego, państwo może wymagać od użytkowników opłaty adekwatnej do wykorzystanych usług. Jednocześnie międzynarodowe lotnictwo cywilne nie powinno pokrywać kosztów, które nie są poprawnie przypisane do niego.

Państwa powinny zapewnić, aby instytucje służb żeglugi powietrznej prowa-dziły księgowość zgodnie z międzynarodowymi standardami rachunkowo-ści, w sposób gwarantujący prawidłowość obliczanych opłat za usługi służb żeglugi powietrznej, nakładanych na międzynarodowe lotnictwo cywilne;

— koszt przeznaczony do sfinansowania przez użytkowników jest pełnym kosztem zapewnienia służb żeglugi powietrznej, włącznie z odpowiednimi kwotami kosztów kapitałowych i amortyzacji aktywów, jak również kosz-tami utrzymania, obsługi, zarządzania i administracji.

Inne zasady i zalecenia o szczególnym znaczeniu w kontekście ustalania podstawy kosztowej dla opłat za służby żeglugi powietrznej, systemów opłat i zbierania opłat są następujące:

— służby żeglugi powietrznej mogą osiągać wystarczające dochody przekra-czające wszystkie bezpośrednie i pośrednie koszty operacyjne i przynoszące uzasadniony zwrot na aktywach (przed doliczeniem podatków i kosztów kapitału), aby zapewnić bezpieczne, efektywne finansowanie w celu inwe-stowania w nową lub ulepszoną infrastrukturę służb żeglugi powietrznej;

— podział kosztów służb żeglugi powietrznej między użytkowników lotni-czych powinien odbywać się w sposób sprawiedliwy. Proporcje kosztów, które można przypisać międzynarodowemu lotnictwu cywilnemu i innym rodzajom lotnictwa (w tym krajowemu lotnictwu cywilnemu, państwowym

22 Tariffs for Airports and Air Navigation Services. ICAO Doc 7100.

23 ICAO’s Policies on Charges for Airports and Air Navigation Services. ICAO Doc 9082/7, 2004.

statkom powietrznym lub innym nielotniczym użytkownikom), powinny być określone w taki sposób, aby zapewnić zgodnie z zasadami rachunko-wości, że żaden z użytkowników nie jest obciążony kosztami niepoprawnie przypisanymi do nich. Zalecane jest również, aby państwa zapewniły, że podstawowe dane wykorzystane w odniesieniu do służb żeglugi powietrznej są przechowywane, gdy takie informacje są istotne dla alokacji i zwrotu kosztów. Dane takie mogą zawierać liczbę lotów użytkownika danej kate-gorii, zarówno krajowych, jak i międzynarodowych, a także długość tras lotu i informacje dotyczące typu statku powietrznego lub masy;

— każdy system pobierania opłat, tak daleko jak to możliwe, powinien być prosty, sprawiedliwy i, w odniesieniu do opłat za usługi służb żeglugi po-wietrznej, nadający się do ogólnego zastosowania co najmniej na szczeblu regionalnym. Administracyjne koszty poboru opłat nie powinny przekraczać uzasadnionej części zebranych opłat;

— opłaty nie powinny być nakładane w taki sposób, aby zniechęcić do korzy-stania z urządzeń i usług niezbędnych dla bezpieczeństwa lub wprowadzania nowych środków pomocniczych i technik. Urządzenia lub usługi świadczone zgodnie z regionalnymi planami żeglugi powietrznej ICAO lub zaleceniami Rady ICAO są uważane za niezbędne dla bezpieczeństwa i efektywności;

— zgodnie z przyjętą formą nadzoru gospodarczego państwa powinny każ-dorazowo i zgodnie z lokalnymi lub krajowymi uwarunkowaniami ocenić pozytywne i negatywne skutki zróżnicowania opłat nakładanych przez ANSPs. Państwa powinny zapewnić, że cel, tworzenie i kryteria dla zróżni-cowanych opłat są przejrzyste. Bez uszczerbku dla modulowanych systemów pobierania opłat, koszty związane z takimi zróżnicowanymi opłatami nie powinny być przypisywane użytkownikom, którzy z nich nie korzystają.

Opłaty zaproponowane w celu zachęcenia do korzystania z nowych usług lotniczych powinny być oferowane tylko na zasadzie tymczasowej;

— w sytuacji, gdy systemy pobierania opłat są wprowadzone lub znacznie zmienione, należy uwzględnić ekonomiczne i finansowe oddziaływanie za-równo na użytkowników, jak i na wprowadzające je państwo lub państwa członkowskie. Aby uniknąć nadmiernych zakłóceń spowodowanych pod-wyżką opłat dla użytkowników, należy je wprowadzać stopniowo; jednak uznaje się, że w pewnych okolicznościach zaniechanie tego podejścia może być konieczne;

— opłaty powinny być pobierane w taki sposób, aby nie dochodziło do ich podwójnego pobierania za jakiekolwiek obiekty lub usługi w odniesieniu do tego samego wykorzystania. W przypadku, gdy niektóre urządzenia lub służby spełniają podwójną rolę (np. kontrola zbliżania i lotniska, jak również trasowa kontrola ruchu lotniczego), ich koszty powinny być sprawiedliwie uwzględnione w opłatach.

Istotnym aspektem polityki ICAO w sprawie opłat w odniesieniu do służb poszukiwania i ratownictwa oraz badania wypadków lotniczych jest ograniczenie wielkości opłat do każdej stałej cywilnej organizacji, jej sprzętu i personelu przy określaniu całkowitych kosztów służb żeglugi powietrznej (Doc 9082, dodatek 2 — Inne pomocnicze usługi lotnicze). W Doc 9082 nie ma żadnego konkretnego odniesienia do szczególnych zasad zwrotu kosztów za użytkowanie systemów CNS/ATM, ponieważ wszystkie podstawowe zasady ICAO dotyczące opłat za usługi służb żeglugi powietrznej mają również zasto-sowanie do funkcjonowania systemów technicznych wykorzystywanych przez te służby. Jednakże wymagane jest uwzględnienie aspektów organizacyjnych, zarządzania i współpracy, jak również mechanizmów finansowania, wyceny i zwrotu kosztów.

4.2. Opłaty za korzystanie ze służb żeglugi powietrznej