Na poziom rozwoju społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy w Polsce można spojrzeć z kilku punktów widzenia, które zostały wcześniej zidentyfikowa-ne. Chodzi, po pierwsze, o wybrane procesy charakteryzujące społeczeństwo informacyjzidentyfikowa-ne.
11 Por.: A. Becla, Pozyskiwanie …, op. cit. oraz M. Castells, P. Himenen, Społeczeństwo informacyjne i państwo dobrobytu, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2009 i Społeczeństwo informacyjne. Uwarunkowanie społeczne i kulturowe, red. P. Setlak, P. Szumlich, Wydawnictwo PWSZ w Tarnobrzegu, Tarnobrzeg 2010.
Tworzenie się społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy [...]
Są to raczej atrybuty deklaratywne, bez wyróżnienia wskaźników ilościowych i ich wartości progowych. Wskaźniki takie, wraz z tego typu wartościami, należałoby wprowadzić. Nawet pobieżny przegląd tych procesów oraz analiza ich zaawansowania pozwala sformułować wniosek – gospodarka polska posiada wszystkie takie charakterystyki, a zdecydowana ich większość została zainicjowana w okresie transformacji ustrojowej po 1990 r. Wniosek taki znajduje swoje potwierdzenie w badaniach ekonomicznych, socjologicznych czy kulturo-znawczych12.
Mniej jednoznaczne są wnioski z analizy warunków koniecznych istnienia i funkcjo-nowania społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy, wśród których dominują umiejętności realizacji procesów informacyjnych przez poszczególne podmioty.
To drugie podejście do oceny zaawansowania społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy w Polsce. O ile mniej problemów jest z infrastrukturą techniczno-in-formatyczną, to umiejętności kreacji informacji, zwłaszcza za pomocą badań i wdrożeń, nie są najmocniejszą stroną gospodarki i społeczeństwa polskiego, zwłaszcza na tle rozwi-niętych państw Unii Europejskiej, Ameryki Północnej czy Dalekiego Wschodu. Podobne zastrzeżenia można mieć do zagadnienia umiejętności filtrowania informacji, co jest bar-dzo poważnym wyzwaniem dla polskiego systemu edukacji. Umiejętności wykorzystania informacji także są mocno zróżnicowane, od elity informacyjnej (skupiającej znakomitych informatyków, programistów czy analityków, ale także naukowców i profesjonalnie przy-gotowanych dziennikarzy), aż po osoby wykluczone informacyjnie.
Trzeci sposób podejścia do oceny poziomu zaawansowania rozwoju społeczeństwa in-formacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy w Polsce po 1990 r. wynika z identyfikacji oraz badania stadiów ich ewolucji. Wstępne badania tych etapów pozwala sformułować ostrożniejszy wniosek, że w okresie polskiej transformacji ustrojowej krajowa gospodar-ka i społeczeństwo znajdują się na trzecim etapie ewolucji społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy. Wyniki tego typu badań zostały zaprezentowane w odpo-wiednich pracach i przekraczają objętość opracowania13.
5. Wnioski
Proces tworzenia się społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy zintensyfikował się wraz z postępującymi przemianami ustrojowymi w Polsce. Nie jest to zaskakujące, ponieważ przełom lat 80. i 90. był czasem przyspieszenia globalnej rewolucji informacyjno-informatycznej. Przeprowadzona analiza pozwoliła zorientować się, w jaki sposób kreuje się społeczeństwo informacyjne i gospodarka oparta na wiedzy w Polsce po
12 Problemy wskaźnikowej oceny poziomu zaawansowania społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy znaleźć można m.in. w pracy: A. Becla, Wady i zalety metody KAM (Knowledge Assessment Methodology) służącej do identyfikacji poziomu zaawansowania gospodarki opartej na wiedzy, [w:] Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 139/2010, s. 56-70 oraz S. Czaja, Spory wokół poję-cia społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy – problemy identyfikacji i pomiaru, [w:] Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 139/2010, s. 39-55.
13 Por.: A. Becla, S. Czaja, M. Hałasa, Etapy rozwoju (zaawansowania) społeczeństwa informacyjnego – wy-brane zagadnienia, [w:] Społeczeństwo informacyjne. Uwarunkowania społeczne i kulturowe, red. P. Setlak, P. Szumlich, Wydawnictwo PWSZ w Tarnobrzegu, Tarnobrzeg 2010, s. 41-52 oraz A. Becla, S. Czaja, Problems of quantitative of the term information society and knowledge-based economy (on the basis of Poland), [w:]
„International Journal of Academic Research. Part B”, 2013; 5 (3), pp. 459-465.
Agnieszka Becla
50
1990 r., a jednocześnie daje dobry punkt wyjścia do wyodrębnienia kryteriów oceny ich za-awansowania oraz budowy modeli pozwalających na predykcję kierunków i uwarunkowań tej ewolucji. Wstępne badania realizowane przez autorkę i innych badaczy, nie tylko przy okazji zaprezentowanego opracowania, potwierdzają postawioną hipotezę (tezę) badaw-czą. Tworzenie się społeczeństwa informacyjnego i towarzyszącej mu gospodarki opartej na wiedzy, jakie obserwujemy w Polsce po 1990 r., wynikało przede wszystkim z działania czynników o charakterze egzogenicznym. Należą do nich m.in.: (1) globalizacja, rozumia-na jako procesy ograniczania czy wręcz likwidacji wielu barier; (2) rewolucja informacyj-no-informatyczna, występująca od przełomu lat 70 i 80. XX w.; (3) integracja europejska oraz (4) postęp naukowo-techniczny i dyfuzja wiedzy w skali globalnej i (5) tworzenie się światowych sieci informacyjno-komunikacyjnych typu Internet czy (6) systematyczny wzrost znaczenia środków masowego przekazu w skali kuli ziemskiej.
Literatura
Becla A., Czaja B., Hałasa M., Etapy rozwoju (zaawansowania) społeczeństwa informacyjnego – wybrane zagad-nienia, [w:] Społeczeństwo informacyjne. Uwarunkowania społeczne i kulturowe, red. P. Setlak, P. Szumlich, Wydawnictwo PWSZ w Tarnobrzegu, Tarnobrzeg 2010, s. 41-52.
Becla A., Czaja S., Problems of quantitative of the term information society and knowledge-based economy (on the basis of Poland), [w:] „International Journal of Academic Research. Part B”, 2013; 5 (3), pp. 459-465.
Becla A., Czaja S., Zjawisko „bezradności wobec źródła informacji” i wykluczenia informacyjnego jako zagrożenie społeczeństwa informacyjnego, [w:] Społeczeństwo informacyjne. Uwarunkowania społeczne i kulturowe, red.
P. Setlak, P. Szumlich, Wydawnictwo PWSZ w Tarnobrzegu, Tarnobrzeg 2010, s. 293-308.
Becla A., Pozyskiwanie, wykorzystanie i ochrona informacji w warunkach gospodarki opartej na wiedzy i spo-łeczeństwa informacyjnego (Prolegomena do zagadnień gospodarowania informacją), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2016 (w druku).
Becla A., Wady i zalety metody KAM (Knowledge Assessment Methodology) służącej do identyfikacji poziomu zaawansowania gospodarki opartej na wiedzy, [w:] Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 139/2010, s. 56-70.
Castells M., Himenen P., Społeczeństwo informacyjne i państwo dobrobytu, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2009.
Czaja S., Spory wokół pojęcia społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy – problemy identyfi-kacji i pomiaru, [w:] Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 139/2010, s. 39-55.
Galbraith J.K., Gospodarka niewinnego oszustwa. Prawda naszych czasów, MT Biznes, Warszawa 2005.
Herer W., Sadowski W., Dlaczego zmniejszyła się produkcja w Polsce?, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
Krzysztofek K., Szczepański M., Zrozumieć rozwój: od społeczeństw tradycyjnych do informacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2005.
Papińska-Kacperek J., Nowa epoka – społeczeństwo informacyjne, [w:] Społeczeństwo informacyjne, red.
J. Papińska-Kacperek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Piech K., Wiedza i innowacje w rozwoju gospodarczym: w kierunku pomiaru współczesnej roli państwa, Wydawnictwo Instytutu Wiedzy i Innowacji, Warszawa 2009.
Społeczeństwo informacyjne. Szanse, zagrożenia, wyzwania, Wydawnictwo Fundacji Postępu Telekomunikacji, Kraków 1999.
Społeczeństwo informacyjne. Uwarunkowanie społeczne i kulturowe, red. P. Setlak, P. Szumlich, Wydawnictwo PWSZ w Tarnobrzegu, Tarnobrzeg 2010.
Tworzenie się społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy [...]