Za podstawowe dla tego tekstu uznaję takie kategorie, jak:
• amalgamacja - proces nawarstwiania się oraz przenikania reguł i m echani
zmów pochodzących z różnych modeli zarządzania publicznego;
Elementy te zostają przetworzone pod wpływem logiki modelu, do którego zostały one inkorporowane. Efekty tego przetworzenia m ogą prowadzić tak do wzrostu funkcjonalności modelu zarządzania, jak i do jej redukcji. Proces amalgam acji nie jest tożsam y ani z substytucją, ani z konwergencją;
• dobro publiczne - dobro, które m a charakter niewylduczający oraz niekonku- rencyjny1;
N atura dobra publicznego powoduje, że tylko państwo jest w stanie zapew
nić je w odpowiedniej, względem potrzeb obywateli, ilości2;
• bezpieczeństwo publiczne - całokształt działań m ających na celu ochronę człon
ków wspólnoty przed niebezpieczeństwami wobec nich zewnętrznymi, ochro
nę przed nimi samymi oraz ochronę przed procesami zagrażającym i jakości ich życia3;
• modele zarządzania publicznego - zbiór relatywnie koherentnych reguł aksjo
logicznych i wywiedzionych z nich mechanizmów koordynacji działań zbio
rowych oraz instrum entów służących osiąganiu celów publicznych posiada
jących społeczną legitymizację;
• organizacyjne uczenie się - urealniony potencjał organizacji do wykrywania i korygowania błędów oraz zm iany swoich praktyk organizacyjnych, prowa
dzący do wzrostu efektywności i skuteczności jej działania; to um iejętność nabywania informacji i wiedzy służących refleksji, antycypacji i twórczej adaptacji do zmian zachodzących w ich otoczeniu;
• polityka publiczna oparta na dowodach - oparcie działań w ładzy publicznej, w celu zapewnienia ich efektywności i skuteczności, n a dowodach (infor
macjach, wiedzy) uzyskanych poprzez zastosowanie m etody naukowej4;
• polityka publiczna - polityka, którą prow adzą organy w ładzy publicznej - we współpracy z interesariuszami i beneficjentami - za pom ocą zróżnicowanych
1 P.A. Samuelson, A Diagrammatic Exposition of a Theory of Public Expenditure, Review of Eco
nomics and Statistics 1955, nr 37, November. Zob. także R.A. Musgrave, The Theory of Public Finance, McGraw-Hill, New York 1959; J.M. Buchanan, The Demand and Supply of Public Goods, Rand McNally, Chicago 1968; J.G. Head, Public Goods and Public Policy, Public Finance 1962, nr 17.
2 M. Olson, The Logic of Collective Action, Public Goods and the Theory of Groups, Harvard U ni
versity Press, Cambridge, Mass. 1971.
3 M. Mączyński, Samorząd terytorialny a ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego na szczeblu lokalnym, [w:] S. Dolata (red.), Funkcjonowanie samorządu terytorialnego - doświadczenia i perspek
tywy, Opole 1998.
4 J. Górniak, S. Mazur, W kierunku polityki rynku pracy opartej na dowodach, Warszawa 2010.
form i narzędzi prawno-organizacyjnych. Jest ona wyprowadzana z doku
mentów o charakterze strategicznym, określających cele oraz form y i instru
m enty aktywności państw a oraz jego agend w wyodrębnionych segmentach rzeczywistości społeczno-ekonomicznej.
Modele zarządzania publicznego
Model weberowski (biurokratyczny)
Państwo oparte n a rozbudowanej i hierarchicznie zorganizowanej adm inistra
cji oraz rozległym system ie norm prawnych przyjmuje n a siebie nieom al pełną odpow iedzialność za tworzenie i utrzymywanie ładów instytucjonalnych oraz rozwiązywanie problemów społeczno-ekonomicznych (praktyczną egzemplifi- kację tej quasi-om nipotencji stanowi państwo dobrobytu). Ponadto bierze ono na siebie powinność inicjowania i w spierania procesów rozwojowych. Państwo prowadzi rozbudowane polityki publiczne. Podstawowe mechanizmy, za pom ocą których realizowane są te ostatnie, to prawo oraz dystrybucja i redystrybucja dochodu narodowego. Rolę szczególną przypisuje się normie prawnej, upatrując w niej nieograniczoną możliwość zarówno rozwiązywania problemów społeczno- ekonom icznych, jak i urucham iania procesów zmian.
Polityki publiczne prowadzone w ramach tego m odelu m ożna określić m ia
nem proceduralnych, scentralizowanych, opartych na hierarchicznych m echani
zmach koordynacji. Konstytuuje je przekonanie o zdolności centralnych plani
stów i decydentów do trafnego definiowania problemów, doboru odpowiednich środków do ich rozwiązania oraz um iejętności skutecznego kontrolowania pro
cesu implementacji. To polityki, których stanowienie i wykonywanie jest dom e
ną państw a i jego agend przy relatywnie niewielkim zaangażowaniu podm iotów niepublicznych (model etatystyczny państwa).
M echanizm y organizacyjnego uczenia się w m odelu weberowskim służą doskonaleniu znajom ości regulacji prawnych i procedur zarządczych. Przewaga rutynowych obowiązków nad zadaniam i o charakterze analitycznym nie służy generowaniu innowacyjnych rozwiązań. Relatywnie wysoki poziom separacji części składowych urzędu to kolejny czynnik negatywnie wpływający na m oż
liwość generowania wiedzy i dzielenia się nią (koncentracja na rozwoju indywi
dualnym). Podobnie jak represyjny charakter m echanizmów jego kontrolowania zorientowany w większej mierze na penalizację niż na uczenie się. Zniechęca to do podejm ow ania działań innowacyjnych, premiując zarazem zachowania kon
serwatywne i asekuracyjne5.
5 S. Mazur, K. Olejniczak, Rola organizacyjnego uczenia się we współczesnym zarządzaniu publicz
nym, [w:] K. Olejniczak (red.), Organizacje uczące się. Modele dla administracji publicznej, Warszawa 2013.
Reasumując, polityki publiczne w m odelu weberowskim charakteryzują się:
a) wysokim stopniem centralizacji procesu ich programowania;
b) hierarchicznymi mechanizmam i ich im plem entacji;
c) marginalnym udziałem podm iotów niepublicznych w procesie ich progra
mowania i implementacji;
d) zorientowaniem na poprawność proceduralną;
e) niewielkim zainteresowaniem mierzenia efektów, szczególnie ekonom icz
nych;
f) niskim potencjałem organizacyjnego uczenia się.
Poniżej zaprezentowano cechy m odelu weberowskiego (tabela 1).
M odele zarządzania p u b lic z n e g o a p o lity k a be zpieczeń stw a 59
Tabela 1. Cechy modelu weberowskiego
W ymiary W yróżniki (cechy konstytutywne)
Rola rządu D om inująca
Podstawowa zasada zarządzania Hierarchia
Podstawowe m echanizm y zarządzania Prawo Stopień centralizacji polityk publicznych W ysoki
Racjonalność Form alna
Kluczowe zasoby Publiczne
Kryteria sukcesu Proceduralna doskonałość
Struktura organizacyjna Biurokratyczna
Znaczenie relacji z otoczeniem Relatywnie niewielkie Cel organizacyjnego uczenia się W ypełnianie procedur Źródło: opracowanie własne.
Oponenci m odelu weberowskiego zwracają uwagę, że stosowanie właściwych dla niego mechanizmów prowadzi do biurokratyzowania życia społecznego oraz nieefektywności wykorzystywania zasobów i nieskuteczności działań publicznych.
W ich opinii biurokracja, wykorzystując swoją wiedzę i kompetencje, wymyka się spod kontroli politycznych przełożonych. Ponadto proces jej autonomizowa- nia prowadzi do przechwytywania zasobów publicznych przez grupy interesu, m aksym alizacji budżetów organizacji publicznych oraz koncentracji biurokra
cji na rytualnych działaniach, służących jedynie jej zewnętrznej legitymizacji.
Model nowego zarządzania publicznego (model rynkowy)
Rolą państw a w m odelu rynkowym jest tworzenie warunków instytucjonalnych sprzyjających efektywnemu i skutecznem u wykorzystaniu reguł rynkowych do
zarządzania sprawami publicznymi. W tym celu stosowane są dwojakiego ro
dzaju mechanizmy. Pierwsze z nich związane są z wprowadzaniem do sektora publicznego m echanizmów zaczerpniętych z sektora prywatnego. Najczęściej sięga się do: zarządzania poprzez rezultaty; budżetów zadaniowych; standaryzacji usług publicznych quasi-rynków; elastycznych m echanizmów wynagradzania;
zarządzania poprzez kontrakty; audytu i ewaluacji. M echanizm y drugiego ro
dzaju związane są z urynkawianiem wykonywania zadań publicznych. To prze
de wszystkim: prywatyzacja, deregulacja, decentralizacja, kontraktowanie usług publicznych, partnerstwo publiczno-prywatne oraz vouchery.
Polityki publiczne realizowane w modelu rynkowym m ożna określić jako polityki zorientowane na osiąganie wyników, najczęściej pojmowanych w kate
goriach ekonomicznych. Polityki te m ają charakter zdecentralizowany i hybry
dowy. Bazują one w większej mierze na mechanizmach transakcji niż n a m e
chanizm ach hierarchicznych i imperatywnych. D om inującym typem polityki publicznej jest polityka regulacyjna.
Strategiczne kierunki polityk publicznych są wytyczane w sposób scentrali
zowany. Jednakże dobór celów operacyjnych oraz mechanizmów i instrumentów służących do ich osiągania pozostaw ia się wyposażonym w znaczącą autonom ię zarządczą urzędom i agencjom (promuje się w tej konwencji elastyczne form y organizacyjne). W realizację polityk publicznych aktywnie w łącza się ich od
biorców i interesariuszy, w szczególności w sferze określania standardów usług publicznych oraz w zakresie oceny ich wypełniania.
W modelu rynkowym organizacyjne uczenie się nabiera istotnego znacze
nia. Jego w aga wynika, z jednej strony, z rosnących aspiracji obywateli, z drugiej zaś z potrzeby respektow ania ekonomicznie pojmowanych reguł efektywności i skuteczności działań publicznych. D użą rolę w m odelu rynkowym odgrywają ponadto m onitoring i ewaluacja polityk, programów i działań publicznych. Słu
żą one nie tylko do identyfikacji problemów i penalizacji, ale są też postrzegane jako m echanizm y uczenia się. W podejściu tym promuje się kulturę innowacji, eksperym entu i poszukiw ania nowych, lepszych m echanizmów zarządzania spraw am i publicznym i. Inspiracji poszukuje się zarówno wśród pozytywnie zweryfikowanych doświadczeń innych urzędów i organizacji publicznych, jak i rozwiązań stosowanych w sektorze prywatnym. Proces uczenia się najczęściej występuje na poziom ie zespołów działających w organizacji6.
Reasum ując, polityki publiczne w m odelu rynkowym charakteryzują się:
a) relatywnie wysokim stopniem centralizacji procesu ich programowania;
b) zdecentralizowanymi mechanizmam i ich implementacji;
c) elastycznością zarządczą;
d) bardzo szerokim wykorzystaniem rynkowych mechanizmów zarządzania (np. zarządzania poprzez rezultaty; standaryzacji usług; zarządzania poprzez kontrakty);
6 Ibidem.
e) urynkawianiem wykonywania zadań publicznych (np. kontraktowanie usług publicznych; partnerstwo publiczno-prywatne);
f) udziałem obywateli i podm iotów niepublicznych w programowaniu;
g) intensywnym wykorzystaniem param etryzacji (np. zarządzanie poprzez re
zultaty);
h) zastosowaniem mechanizmów monitorowania i ewaluacji jako instrumentów grom adzenia wiedzy na tem at efektów podjętych działań.
Now e zarządzanie publiczne zyskało szczególne znaczenie w państw ach 0 system ach politycznych o charakterze większościowym (np. Australia, N ow a Zelandia, W ielka Brytania, U SA ), system ach administracyjnych o wysokim p o ziom ie centralizacji (np. N ow a Zelandia, W ielka Brytania) oraz w anglosaskim kręgu kulturowym. W tych krajach prom uje się indyw idualizm i przedsiębior
czość oraz m ocno eksponuje służebność adm inistracji wobec obywateli (tak dzieje się m.in. w Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych)7.
W ydaje się, że popularność modelu rynkowego (szczególnie w latach 80.
1 90. X X w.) po części wynikała z dominacji języka angielskiego oraz faktu zaj
m ow ania przez Anglosasów kluczowych stanow isk w instytucjach m iędzynaro
dowych (O ECD i Bank Światowy), wywierających silny wpływ na kształt reform zarządzania publicznego8.
Poniżej zaprezentowano cechy m odelu rynkowego (tabela 2).
M odele zarządzania p u b lic z n e g o a p o lity k a be zpieczeń stw a 61
Tabela 2. W yróżniki m odelu rynkowego
W ymiary Wyróżniki
Rola rządu „Sterow anie”
Z asada zarządzania W ym iana
Podstawowe m echanizm y zarządzania W ym iana
Racjonalność Ekonom iczna
Kluczowe zasoby Ekonom iczne
Kryteria sukcesu Efektywność i skuteczność działania
Struktura organizacyjna Zdecentralizowana
Znaczenie relacji z otoczeniem Znaczące
Cele organizacyjnego uczenia się Ekonom izacja działań publicznych Źródło: opracowanie własne.
7 Ch. Pollitt, S. Thiel, V van Homburg, New Public Management in Europe. Adaptation and Alternatives, Palgrave Macmillan, Basingstoke-New York 2007.
8 Ch. Pollitt, G. Bouckaert, Public Management Reform. A Comparative Analysis - New Public Management, Governance, and the Neo-Weberian State, Oxford University Press, Oxford 2002.
Podstawowym zarzutem formułowanym przy omawianiu tego modelu zarzą
dzania jest jego nadm ierna ekonomizacja. Jego krytycy uważają, że stosowanie m odelu rynkowego prowadzi do osłabienia zdolności państwa do rozwiązywania strukturalnych problemów społeczno-ekonomicznych. Ponadto za jego słabość uznaje się prym at technologicznie pojm owanego zarządzania publicznego nad jego strategicznymi i kulturowymi aspektam i. Zwraca się także uwagę n a niski stopień przystawalności narzędzi zarządzania przenoszonych z sektora rynko
wego do sektora publicznego. Podnosi się ponadto problem fragm entaryzacji sy
stem u zarządzania publicznego poprzez tworzenie wielu agencji wykonawczych, co utrudnia skuteczną koordynację działań zbiorowych oraz zaciera mechanizmy odpow iedzialności za jakość zarządzania sprawami publicznymi. Krytycy tego m odelu uważają, że zawęża on rolę obywateli do klientów usług publicznych, pom ijając ich atrybuty obywatelskości9.
Model współzarządzania publicznego (model współzarządzania)
W tym podejściu do zarządzania sprawami publicznymi eksponuje się centralne znaczenie interakcji zachodzących m iędzy podm iotam i o zróżnicowanym sta
tusie, uczestniczącym i w procesie podejm ow ania decyzji publicznych10. K ształt i konsekwencje tych interakcji nie są determinowane przez w ładzę państwa, ale przez jej zdolność do sterowania relacjami sieciowymi, odzwierciedlającymi dyna
mikę współzależności podm iotów systemu zarządzania sprawami publicznym i11.
W m odelu w spółzarządzania państwo i administracja publiczna tracą m ono
pol na zarządzanie sprawami publicznymi, stając się jednym z wielu podm iotów zaangażowanych w ten proces. Fenomen zarządzania wielopoziomowego pro
wadzi do intensyfikacji interakcji społecznych, pogłębienia ich współzależności, wzrostu kompleksowości życia społecznego oraz jego funkcjonalnej dyferencjacji i normatywnej heterogenizacji.
W tym podejściu problemy państw a i jego adm inistracji w ykraczają poza granice urzędów i organizacji publicznych, „rozlewając się” na terytorium przy
należne innym podm iotom społecznym . Podstawowego znaczenia nabierają zdolność państw a i jego agend do w łączania działających w jego otoczeniu pod
miotów niepublicznych w przedsięwzięcia publiczne12 oraz potencjał sieciowego sterowania układam i społecznymi i gospodarczymi, w sposób służący interesowi publicznemu.
M odel w spółzarządzania wykorzystuje m echanizmy zarządzania sieciowego i niehierarchicznego. Jest on oparty n a założeniu, że rolą w ładzy publicznej jest
9 S. Mazur, K. Olejniczak, Rola organizacyjnego uczenia się...
10 R. Rhodes, The Hollowing Out of the State, Political Quarterly 1994, nr 65, s. 138-151.
11 V. Chhotray, G. Stoker, Governance Theory and Practice A Cross-Disciplinary Approach, Pal- grave Macmillan, Basingstoke 2009.
12 J. Kooiman, Modern governance, London 2003. Zob. także R.A.W Rhodes, Understanding Governance, Oxford University Press, Buckingham 2001; G. Stocker, Governance as theory: five propositions, International Social Science Journal 1998, Volume 50, Issue 155.
integrowanie zasobów przynależących do autonomicznych aktorów (publicz
nych, prywatnych, społecznych) w celu rozwiązywania problemów zbiorowych.
Bez tego bowiem nie sposób problemów tych rozwiązać. Istotą tej roli w ładzy jest pośredniczenie. W m odelu w spółzarządzania publicznego kluczowe miejsce zajm ują polityki regulacyjne oraz polityki instytucjonalne13 oparte na konsen- sualnych m echanizmach uzgadniania.
W modelu w spółzarządzania wykorzystuje się szeroki zestaw instrum en
tów. N ie są one nadane przez w ładzę publiczną, a ich źródłem są interakcje zachodzące m iędzy państwem a podm iotam i społecznymi. To właśnie poprzez interakcje w ładzy (państwa) i podm iotów społecznych instrum enty są wytwa
rzane, reprodukowane i doskonalone. Instrum enty te m ożna podzielić na cztery kategorie: informacyjne, uzgodnieniowe, implementacyjne oraz refleksyjne14.
Funkcją instrum entów informacyjnych jest komunikowanie podm iotom spo
łecznym zamiarów państw a i jego agend. Zazwyczaj komunikowanie to stanowi dla podm iotów społecznych ofertę w łączenia się w projektowanie planowanych polityk publicznych. Instrum enty uzgodnieniowe służą programowaniu polityk publicznych w sposób respektujący autonom ię niepublicznych podm iotów oraz uwzględniający, w możliwie szerokim zakresie, ich heterogeniczne cele. Instru
m enty implementacyjne znajdują zastosowanie w realizacji uzgodnionych roz
wiązań. M ogą one przybrać różnego rodzaju charakter ze względu n a ich użyt
kowników i cel ich zastosowania. Stosow anie instrum entów refleksyjnych wiąże się ze wspólnym nam ysłem nad efektami wprowadzonych rozwiązań. Służą one nie tylko ocenie tych efektów, ale są także pom yślane jako form a systemowe
go uczenia się podm iotów posługujących się nimi. Celem tego uczenia się jest doskonalenie reguł i m echanizmów prow adzenia spraw publicznych w sposób godzący racje partykularne z interesem publicznym.
W m odelu w spółzarządzania uczenie się organizacji publicznych nabiera szczególnego znaczenia. Konieczność oparcia działań na wiedzy wynika z za
łożenia o ograniczonych możliwościach imperatywnego i hierarchicznego roz
wiązywania przez w ładze publiczne problemów społecznych i ekonomicznych w kompleksowej rzeczywistości społecznej. Ich rozwiązywanie jest procesem nieustannego uczenia się podm iotów zaangażowanych w sprawy publiczne, w spółdziałających według logiki uprawiania polityk publicznych opartych na dowodach. Prowadzenie dobrej jakości polityki zależy od wysokiej jakości in
formacji, danych i wiedzy pochodzących z różnych źródeł - wiedzy ekspertów, krajowych i międzynarodowych badań, statystyk, opinii interesariuszy, konsul
tacji i ewaluacji polityk już zrealizowanych15.
Reasumując, polityki publiczne w m odelu w spółzarządzania publicznego charakteryzują się:
13 Polityki instytucjonalne służą zmianie reguł i mechanizmów porządku instytucjonalnego konstytuującego sferę społeczną, ekonomiczną i polityczną. Najczęściej przybierają one postać ewolucyjną i inkrementalną.
14 S. Mazur, Państwo integrujące zasoby, Kraków 2011.
15 S. Mazur, K. Olejniczak, Rola organizacyjnego uczenia się...
M odele zarządzania p u b lic z n e g o a p o lity k a be zpieczeń stw a 63
a) tworzeniem rozbudowanych mechanizmów grom adzenia informacji od pod
miotów niepublicznych;
b) eksponowaniem sieciowego system u programowania;
c) promowaniem niehierarchicznych sposobów uzgadniania i koordynacji;
d) budow aniem koalicji organizacji publicznych i niepublicznych w celu reali
zacji konsensualnie ustalonych celów publicznych;
e) w łączaniem partnerów niepublicznych w proces implementacji;
f) pojm ow aniem polityk publicznych jako eksperymentów bazujących n a po
dejściu opartym na dowodach;
g) rozbudowaniem mechanizmów monitorowania i oceny polityk publicznych, służących ich doskonaleniu oraz organizacyjnemu uczeniu się.
M echanizm y właściwe dla tego podejścia są często wykorzystywane w róż
nych system ach zarządzania publicznego, w tym również w tych, w których do
minuje model rynkowy. Intensywnie korzystają z nich adm inistracje publiczne na przykład w krajach skandynawskich i państwach Beneluksu.
Poniżej zaprezentowano cechy modelu w spółzarządzania publicznego (ta
bela 3).
Tabela 3. Wyróżniki modelu w spółzarządzania publicznego
Paradygm at Wyróżniki
R ola rządu „Pośredniczenie”
Z asada zarządzania Sieć
Podstawowe m echanizm y zarządzania D ebata, uzgodnienie, kom prom is
Racjonalność Refleksyjna
K ryteria sukcesu R ealizacja kon sensualnie poczynionych
uzgodnień
Struktura organizacyjna Płynna, zadaniowa, procesowa
Znaczenie relacji z otoczeniem Kluczowe
Cele organizacyjnego uczenia się Rozwiązywanie problemów społeczno-eko
nomicznych w sposób innowacyjny i kon- sensualny
Źródło: opracowanie własne.
Krytycy m odelu w spółzarządzania publicznego zwracają uwagę na proble
m y związane z respektowaniem odpowiedzialności, wynikające z rozproszenia uprawnień władczych w tym modelu. Podkreśla się także iluzoryczne m ożli
wości wykonywania kontroli politycznej przez polityków w sytuacji, w której realny zakres ich rzeczywistej w ładzy uległ silnem u ograniczeniu. Ponadto w skazuje się na niski poziom sterowności procesów współrządzenia, wynikający ze współuczestniczenia w nim wielu podm iotów o zróżnicowanych statusach,
celach i interesach. Podnosi się też problem wysokich kosztów transakcyjnych mechanizmów w spółzarządzania publicznego oraz długotrwałości procesów de
cyzyjnych, co jest spowodowane rozbudowanymi procesami konsultacyjnymi i uzgodnieniowymi. N ie mniej istotne są niesymetryczne relacje uczestników procesów zarządzania sprawami publicznymi.
Neoweberowski model zarządzania publicznego (model neoweberowski)
U podstaw modelu neoweberowskiego leży przekonanie o odmienności wzorców zarządzania publicznego występujących w Europie kontynentalnej względem tych stosowanych w państwach przynależących do innych kręgów kulturowych16.
Konsekwencją tego założenia jest zakwestionowanie teoretycznej i praktycznej użyteczności innych modeli (w szczególności modelu rynkowego) do w yjaśnia
nia m echanizmów zarządzania w system ach administracyjnych państw Europy kontynentalnej.
M odel neoweberowski jest efektem syntezy reguł i mechanizmów właściwych dla w spółzarządzania i podejścia rynkowego oraz ich wkomponowania w ramy konceptualne opisane w m odelu weberowskim. Integracja ta nie m a jednak cha
rakteru mechanicznego. N ie polega ona także na prostym połączeniu elementów wywiedzionych z innych porządków aksjologicznych i funkcjonalnych. Przybiera ona postać znacznie bardziej subtelną, tj. elementy inkorporowane do modelu neoweberowskiego z innych modeli poddawane są swoistemu przetworzeniu, tak aby harm onizow ały z regułami konstytutywnymi tego modelu. Intencją propa
gatorów modelu neoweberowskiego jest znalezienie w działaniach adm inistracji publicznej równowagi m iędzy ekonomicznie pojm ow aną efektywnością, obywa
telską partycypacją a proceduralną starannością.
W m odelu neoweberowskim państwo jest postrzegane jako kluczowy i su
werenny podm iot w systemie rządzenia, w yposażony w zdolność rozwiązywa
nia złożonych problemów społeczno-ekonomicznych. Podstawowym sposobem legitymizacji jego działania jest dem okracja przedstawicielska, a podstawowym m echanizmem jego działania jest prawo.
Wiele uwagi przywiązuje się w tym modelu do praktycznej realizacji koncepcji demokratycznego państw a prawa, gwarantującego bezpieczeństwo prawne oraz kontrolę legalności działań administracji publicznej. Ważnym wyróżnikiem m o
delu neoweberowskiego jest kultywowanie idei służby publicznej. Zakłada się, że państwo działa, opierając się na profesjonalnej, nowoczesnej, skutecznej, ela
stycznej i responsywnej administracji, zakorzenionej w etosie służby publicznej17.
M odele zarządzania p u b lic z n e g o a p o lity k a be zpieczeń stw a 65
16 Mimo że prekursorskie prace wzakresie neoweberyzmu pojawiły się już wlatach 70. XXw., to okres popularności tej koncepcji datuje się od początków XX w. Termin ten rozpropagowali Pollitt i Bouckaert (2004) w kontekście międzynarodowej debaty nad modelami zarządzania publicznego.
17 Ch. Pollitt, G. Bouckaert, Public Management Reform...
W celu uzyskania wysokiej jakości zarządzania sprawami publicznymi eksponuje się w nim wagę takich cech weberowskiej biurokracji, jak: etos służby publicznej, ciągłość działania, w yrazistość m echanizmów koordynacji i kontroli, przewidy
walność oraz przywiązanie do idei supremacji prawa.
W modelu neoweberowskim występuje także wiele elementów pochodzących z modeli rynkowego i współzarządzania. Po pierwsze, to zmiana modelu działania urzędu z organizacji zorientowanej „do wewnątrz” do organizacji nastawionej na obsługiwanie obywateli (wykorzystanie mechanizmów rynkowych i publicznych).
Po drugie, to uzupełnienie (ale nie substytucja) aktywności wyłanianych w de
m okratycznych wyborach reprezentantów m echanizmam i konsultacji i udziału obywateli w procesach decyzyjnych. Po trzecie, to wprowadzenie regulacji za
chęcających urzędników do osiągania rezultatów oraz profesjonalizacja służb publicznych - integracja kompetencji urzędniczych i m enedżerskich18. W yraź
ne nawiązanie do m echanizmów rynkowych opatruje się jednak komentarzem,
ne nawiązanie do m echanizmów rynkowych opatruje się jednak komentarzem,