Podsumowanie

Przełączanie kodów pomiędzy językiem arabskim a językiem francuskim na obsza­

rze Maroka bywa wielokrotnie odnotowywane przez badaczy takich jak: Abbassi (1977), Bentahila (1983a), Bentahila i Davies (1983) czy Lahlou (1991). W oparciu o powyższe analizy stwierdzić można, iż code switching rozpowszechniony jest głównie w mowie potocznej, w rejonach miejskich, a więc wśród wykształconych warstw społeczeństwa. W środowiskach bilingwalnych jest więc code switching wariantem języka stosowanym w nieformalnych konwersacjach, gdzie zastępuje czysty dialekt arabski, który byłby użyty w sytuacji rozmowy z monolingwalnymi Marokańczykami lub ewentualnie francuski, w rozmowie z osobami, dla których stanowi on język pierwszy397.

Jednocześnie jednak zjawisko przełączania kodów postrzegane jest negatyw­

nie, zarówno przez osoby nie używające przełączeń w swych wypowiedziach, jak i - paradoksalnie - te, które posługują się nimi na codzień. Oceniane jest znacznie niżej, niż użycie języka francuskiego, który i tak przez wielu uznawany bywa za pozostałość kolonializmu, „psychiczną bliznę” na tożsamości narodowej czy próbę imponowania rozmówcy lub wywyższania się nad nim. Code switching traktowany jest bowiem jako przejaw „zepsucia”, naruszenia norm zarówno jednego, jak i dru­

giego języka, wynikający z braku kompetencji lingwistycznych. Dla wielu staje się językowym odzwierciedleniem zagrażającego społeczeństwu procesu wykulturo- wienia, będącego wynikiem rozdarcia pomiędzy opozycyjnymi cywilizacjami Wschodu i Zachodu. Stąd wprowadzane przez code switching do konwersacji ele­

menty „wzajemności i intymności”.

Tym samym przełączanie kodów jawi się, jak u Lahlou jako kod nienaznaczo- ny - „‘unmarked’ mode of conversation” określonej grupy społecznej, o której autor pisze:

Code switching has become part of their linguistic repertoire. And contrary to what some would claim (Ennaji, 1988, p. 28), the use of code switching by those people is not indication that they have not mastered the languages among which they switch. It is a linguistic behavior that indicates a choice, and a choice is by definition a sign of competence and ability rather then weakness or deficit. It is true that many code switchers find it easier to use code switching than to use ei­

ther Moroccan Arabic or French only. But this is because code switching has be­

come their usual everyday means of interaction with their peers. Code switching is their ‘default mode’ of conversation, a mode which is in the middle of their linguistic continuum, with Moroccan Arabic at one end of the continuum and French at the other.*198

„Równie łatwo rozmawiają z monolingwalnymi Francuzami, jak i ze starszymi Maro­

kańczykami, a także ze swymi bilingwalnymi rówieśnikami ich normalnym sposobem porozumiewania się jest code switching”.

198 Lahlou 1991: 182.

Przełączanie kodów stało się częścią ich repertuaru językowego. W przeciwień­

stwie do tego, co można by sądzić (Ennaji, 1988, s. 28), użycie code switching przez te osoby nie jest dowodem na to, iż nie posiadają one dostatecznej znajo­

mości języków, pomiędzy którymi dochodzi do przełączeń. Jest to rodzaj za­

chowania językowego, które staje się wynikiem wyboru, a wybór, z definicji, jest bardziej oznaką kompetencji i umiejętności niż słabości czy pewnych bra­

ków. Prawdą jest, że dla wielu osób przełączających kody użycie code switching jest łatwiejsze niż posługiwanie się wyłącznie dialektem marokańskim lub tylko językiem francuskim. Jednak dzieje się tak dlatego, że przełączanie kodów stało się zwykłym środkiem interakcji z rówieśnikami. Code switching jest ich ‘do­

mniemanym’ sposobem konwersacji, leżącym pośrodku językowego kontinuum, na którego końcach z jednej strony znajduje się dialekt marokański, z drugiej ję­

zyk francuski.

Przeprowadzana przeze mnie analiza przełączania kodów pomiędzy językiem arabskim a językiem francuskim w wypowiedziach medialnych wnosi nowe ele­

menty do badań nad zjawiskiem codę switching. O oryginalności badań stanowią przede wszystkim:

1) charakter sytuacji towarzyszącej wypowiedzi, 2) sposób gromadzenia materiału badawczego, 3) zastosowany model badawczy.

ad. 1. W niniejszym studium badaniu poddane zostały wypowiedzi zachodzące w sytuacji medialnej, a więc sytuacji mającej charakter sformalizowany, w przeci­

wieństwie do nieformalnych sytuacji dnia codziennego, których dotyczyły dotych­

czasowe analizy.

ad. 2. Do analiz wykorzystany został materiał pochodzący z nagrań audycji te­

lewizyjnych i radiowych, sposób pozyskiwania danych stosowany powszechnie do analizy języka mediów. Dotychczas prowadzone prace badawcze nad zjawiskiem codę switching wykorzystywały, stosownie do przedmiotu własnych badań, dwa odmienne sposoby gromadzenia materiału badawczego:

- nagrania wypowiedzi naturalnych z udziałem świadomych lub nieświado­

mych faktu rejestrowania rozmów informatorów,

- ocenę przez informatorów uprzednio opracowanych przykładów zdań.

ad. 3. Do badań nad przełączaniem kodów wykorzystany został również od­

mienny model badawczy polegający na analizie wypowiedzi na dwóch płaszczy­

znach: tzw. poziomie mikrosytuacji, a więc na poziomie komunikatów częścio­

wych, oraz poziomie makrosytuacji, czyli poziomie globalnego komunikatu me­

dialnego, co również było wynikiem specyfiki sytuacji komunikacyjnej.

Identyfikacja przykładów przełączenia kodów w materiale badawczym do­

wiodła, iż w analizowanych sytuacjach medialnych przełączenie zachodzi przede wszystkim w wypowiedziach, w których językiem bazowym jest dialekt marokań­

ski w jego potocznym lub wyższym wariancie. Akcydentalnie były przypadki, w których codę switching stosowany był w wypowiedziach w języku francuskim, z przełączeniem na dialekt.

Analiza zjawiska codę switching na poziomie mikrosytuacji pozwoliła po­

twierdzić wnioski z badań nad wypowiedziami odnotowanymi w sytuacjach życia codziennego. Przede wszystkim tezę, że przełączenie kodów jest rodzajem strate­

gii, jaką mówiący posługują się w konkretnych celach komunikacyjnych, którymi mogą być między innymi:

• uzupełnienie luki w systemie leksykalnym języka,

• uzupełnienie luki w systemie leksykalnym osoby mówiącej,

• wyrażenie powiązania desygnatu z danym systemem kulturowym,

• objaśnienie terminu,

• wyrażenie związku mówiącego z określonym środowiskiem, kulturą itp.,

• kreacja własnego wizerunku,

• maskowanie wahania w toku wypowiedzi,

• zwrócenie uwagi odbiorcy na określony fragment komunikatu,

• ustalenie ról społecznych,

• ustalenie ról nadawczo-odbiorczych (kształtowanie przebiegu konwersacji),

• wywołanie u odbiorcy określonych reakcji, w tym uczuć lub działań itd.

Powyższe przykłady zastosowania strategii przełączania kodów zaświadczone zostały przez autorów takich jak Bentahila (1983a) czy Ennaji (2005) w rozmo­

wach potocznych i zdefiniowane jako tzw. funkcje przełączania kodów. Zastoso­

wanie przeze mnie jako aparatu badawczego, mającego swoje źródło w analizach psychologicznych modelu von Thuna, pozwoliło jednakże na ich nową systematy­

zację, tj. powiązanie wskazanych przypadków codę switching z czterema płaszczy­

znami wypowiedzi: płaszczyzną rzeczową, płaszczyzną ujawniania siebie, płasz­

czyzną relacji wzajemnych oraz płaszczyzną apelu.

Badania dowiodły, że wyszczególnione funkcje przełączania kodów ściśle związane są z płaszczyzną wypowiedzi, która odpowiedzialna jest za przekazanie konkretnego typu informacji.

Częste wykorzystanie przełączenia kodów odnotowane zostało na płaszczyź­

nie rzeczowej, na której codę switching służy lepszemu zdefiniowaniu lub opisowi desygnatu wypowiedzi, płaszczyźnie ujawniania siebie, gdzie niesie on w sposób uświadomiony lub nieuświadomiony informacje o osobie nadawcy komunikatu oraz na płaszczyźnie relacji wzajemnej, na której pomaga w ustaleniu pozycji nadawcy względem odbiorcy komunikatu. Stosunkowo najrzadziej codę switching wykorzystywany bywał w badanym przeze mnie materiale do bezpośredniego od­

działywania na zachowanie odbiorcy, czyli na tzw. płaszczyźnie apelu. Jak wspo­

mniano w trakcie analizy badawczej, fakt ten może mieć związek ze specyfiką samej sytuacji medialnej (partnerskie role uczestników komunikacji, zdetermino­

wanie miejsca komunikacji obecnością kamery itp.) oraz relacyjno-informacyjnym charakterem znacznej części wypowiedzi.

Analizy wykazały jednocześnie, iż zgodnie z tezą von Thuna większość wy­

powiedzi niesie ze sobą tzw. informacje pakietowe (czyli jest znacząca na więcej niż jednej płaszczyźnie), choć zazwyczaj jedna z czterech wyróżnionych płasz­

czyzn jest tą dominującą. Oznacza to przykładowo, iż użycie przez interlokutora terminologii specjalistycznej pomaga w kreacji własnego wizerunku, a tym samym wpływa na relacje wzajemne, sytuując nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w specy­

ficznych rolach społecznych (tu: specjalista - laik). To z kolei może stać się środ­

kiem oddziaływania na odbiorcę, które to oddziaływanie może przykładowo mieć na celu skłonienie odbiorcy do zawarcia transakcji handlowej. Podstawową płasz­

czyzną, na której w tym przypadku oddziaływuje codę switching, jest jednakże płaszczyzna rzeczowa wypowiedzi, a więc zastosowanie przełączenia kodów służy przede wszystkim odniesieniu do rzeczywistości pozajęzykowej, czyli odpowied­

niemu (precyzyjnemu) przekazaniu informacji o desygnacie wypowiedzi.

Badania zjawiska przełączania kodów na płaszczyźnie gramatycznej potwier­

dziło niektóre tezy ogólne dotyczące funkcjonowania zjawiska codę switching,

a sformułowane uprzednio w stosunku do wypowiedzi języka potocznego. W tym m.in.:

1) Analizy wykazały nieprawdziwość tzw. reguły ekwiwalencji (equivalent constraint), a więc twierdzenia, iż przełączenie kodów może zachodzić wyłącznie w przypadkach, w których struktury języka integrującego i integrowanego wykazu­

ją pełną zbieżność.

2) Udowodniono, że przełączenie kodów może mieć charakter wewnątrzwy- razowy - w badanym materiale przełączenie zachodzi w formach czasowniko­

wych, w których code switching dokonuje się pomiędzy przedrostkiem a tematem, co tym samym przeczy tzw. regule free morpheme constraint.

Dla języka wypowiedzi potocznych, w których przełączenie zachodzi z dia­

lektu marokańskiego na język francuski, wskazane reguły podważał m.in. Lahlou (1991) oraz Redouane (2005).

Badane przykłady potwierdziły również wiele tez o charakterze bardziej szczegółowym, jak np.: możliwość dokonywania przełączeń pomiędzy rodzajni- kiem a rzeczownikiem czy możliwość przełączenia spójnika w zdaniach złożo­

nych. Przede wszystkim zaś wykazały, że przełączenia bazują na strukturach gra­

matycznych języka zapożyczającego oraz leksyki języka zapożyczanego, z zastrze­

żeniem, iż w dłuższych wypowiedziach inkorporowanych z L2 do L, zachowane zostają wymogi gramatyczne pierwszego z nich, a ciągi wypowiedzeniowe, jako całość, włączane są w stosowne struktury zdaniowe L|.

Wcześniejsze skonfrontowanie zjawiska przełączania kodów z płaszczyznami wypowiedzi dało z kolei podstawy do przeanalizowania środków gramatycznych, za pomocą których code switching realizuje się na jej poszczególnych poziomach, co nie miało miejsca w dotychczasowych analizach problemu.

Takie ujęcie pozwoliło rzucić nowe światło na inne z funkcjonujących tez do­

tyczących przełączania kodów, jak np. problem występowania przełączeń jedno- wyrazowych i możliwości dokonywania przełączeń dłuższych struktur wyrazo­

wych. Kwestia ta podniesiona została między innymi w analizach Bentahili i Davie- sa (1983) oraz przytoczonym powyżej opracowaniu Redouane (2005), w których potwierdzono fakt pojawiania się zarówno jednych, jak i drugich przełączeń.

Na podstawie przeprowadzonych w niniejszym opracowaniu analiz można po­

stawić tezę, iż długość przełączanych struktur zależy od tego, na której z płasz­

czyzn wypowiedzi mówiący wykorzystuje strategię code switching. I tak, dla po­

równania, płaszczyzna rzeczowa wypowiedzi charakteryzować się będzie przełą­

czeniami krótkich struktur, głównie rzeczowników, lub nierozbudowanych grup nominalnych (rzeczownik z determinantem, rzeczownik z zaimkiem, rzeczownik z przymiotnikiem). Przełączeniu ulegać będzie przede wszystkim słownictwo spe­

cjalistyczne, związane z nowoczesnymi dziedzinami nauki i techniki oraz związane z domenami, które wykazują silne powiązania z szeroko rozumianą cywilizacją Zachodu.

Przełączenia, które na płaszczyźnie ujawniania siebie będą wskazywać na socjo­

logiczny profil mówiącego (a konkretnie jego przynależność do wykształconej klasy wyższej mieszkańców miast, zdefiniowanej m.in. przez Lahlou czy Ennaji) opierać się będą przede wszystkim na słownictwie potocznym. Integrowane z L2 będą słowa i wyrażenia, które posiadają szeroko rozpowszechnione w L| synonimy, a także dłuższe frazy, zdania podrzędne i współrzędne, jak również zdania wtrącone.

Przełączeniami na płaszczyźnie relacji wzajemnej, służące rozwojowi i kon­

troli toku rozmowy, będą z kolei najczęściej zwroty i wyrażenia rozpoczynające wypowiedź i sytuujące ją do innych wypowiedzi w tekście, więc wyznaczniki tzw.

tur konwersacyjnych.

Charakterystycznymi dla apeli bezpośrednich staną się natomiast formy cza­

sownikowe w trybie rozkazującym.

Jak wspomniano, punktem odniesienia badań nad funkcją przełączania kodów oraz ich strukturą gramatyczną w wypowiedziach medialnych stały się adekwatne studia dotyczące przełączeń zachodzących w wypowiedziach potocznych. Ze względu na niesatysfakcjonujący stan opracowań materiałów tekstowych, dotyczą­

cych analizy zjawiska przełączania kodów pod kątem sytuacji komunikacyjnej, należało odnaleźć inny wskaźnik zastosowań. Pomocne stały się tu badania ankie­

towe, opisane szczegółowo w podpunktach nr 3. kolejnych rozdziałów analizy codę switching na poziomie mikrosytuacji. Wskazywały one na uzależnienie faktu przełączania kodów przez lokutorów od takich elementów procesu komunikacji jak: temat wypowiedzi, osoba nadawcy wypowiedzi, osoba odbiorcy, miejsce ko­

munikacji czy jej cel. Porównanie szczegółowych wyników powyższych analiz z elementami rozpatrywanych mikrosytuacji medialnych stworzyło podstawy do powiązania faktu przełączania kodów z elementami sytuacji komunikacyjnej dla wyróżnionych wcześniej płaszczyzn wypowiedzi. I tak, dla płaszczyzny rzeczowej wypowiedzi elementem decydującym o zastosowaniu strategii przełączania kodów jest jej temat oraz sposób jego konceptualizacji. Dla płaszczyzny ujawniania siebie determinantem staje się osoba nadawcy, jego pochodzenie i rola społeczna. Użycie przełączania kodów na płaszczyźnie relacji wzajemnej uzależniane jest od osoby odbiorcy komunikatu (jego profilu socjolingwistycznego oraz charakteru stosun­

ków społecznych, które wiążą go z nadawcą). Natomiast na płaszczyźnie apelu, użycie codę switching wydaje się wiązać z celem wypowiedzi, a więc intencją, którą kieruje się nadawca wypowiedzi.

Kwestią istotną staje się tutaj rozróżnienie zastosowania przełączenia kodów jako wariantu oczekiwanego (unmarked codę) od wykorzystania go w konkretnych celach komunikacyjnych jako wariantu znaczącego (marked codę), co do pewnego stopnia interpretować można w kategoriach wyróżnionego przez Gumperza sytu­

acyjnego i metaforycznego przełączania kodów (situational and metaphorical codę switching). Przykładowo, użycie wariantu z przełączeniem, jak wspomniano wcze­

śniej, może stać się na płaszczyźnie ujawniania siebie wskaźnikiem pochodzenia społecznego, lecz również elementem świadomej kreacji własnego wizerunku.

W toku dalszej analizy, na poziomie makrosytuacji medialnej, pojawienie się w wypowiedziach telewizyjnych i radiowych zjawiska przełączania kodów zostało skonfrontowane z tzw. funkcjami środków masowego przekazu. Tu udowodnione zostało, iż podobnie jak na poziomie komunikatów częściowych pojawienie się codę switching pełni określone role na poziomie komunikatu globalnego.

Po pierwsze, występowanie zjawiska przełączania kodów w programach me­

dialnych rozpatrzone zostało w odniesieniu do jednej z podstawowych funkcji ko­

munikowania masowego, czyli tzw. funkcji informacyjnej.

Potwierdzone zostało, iż codę switching odnotowany zostaje przede wszyst­

kim w programach, w których wypowiedzi mają charakter naturalny, są rejestracją rozmów twarzą w twarz (wywiady, debaty telewizyjne i radiowe o charakterze mniej formalnym) lub zapisem spontanicznych wypowiedzi osób przed kamerą (reportaże). Pojawiania się zjawiska przełączania kodów nie dopuszczają natomiast programy, w których tekst bywa uprzednio opracowany - odczytywany lub wypo­

wiadany na bazie wcześniej przygotowanych materiałów (filmy i programy popu­

larnonaukowe, dzienniki telewizyjne oraz radiowe, filmy i kreskówki dla dzieci itp.). Podobnie niedopuszczalne jest pojawienie się zjawiska przełączania kodów w sytuacjach bardziej sformalizowanych (debaty polityczne, naukowe). Potwierdza to postulowane w dotychczasowych badaniach powiązanie zjawiska codę switching z językiem potocznym.

Charakterystycznym jest również, iż strategię przełączania kodów stosują przede wszystkim lokutorzy nie posiadający profesjonalnego przygotowania dziennikarskiego. Osoby prowadzące programy telewizyjne i radiowe zazwyczaj unikają użycia codę switching, ewentualnie posługując się wariantem z przełącze­

niem przede wszystkim w celu dostosowania swojego stylu wypowiedzi do wypo­

wiedzi współrozmówców i tylko w wyjątkowych przypadkach decydują się na stosowanie przełączeń w wypowiedziach skierowanych do telewidzów. Fakt ten traktować można, po pierwsze, jako kolejny dowód na powiązanie przełączania kodów z sytuacją nieformalną, po drugie, jako potwierdzenie wspomnianego ele­

mentu wzajemności i intymności, związanych z użyciem tej strategii językowej.

Podobnie jak w sytuacjach życia codziennego, w sytuacjach medialnych przełącza­

nie kodów stosowane jest wobec osób, co do których występuje pewność, iż wa­

riantu takiego używają one same. Zwracając się do publiczności przed kamerami, prowadzący programy starają się nie używać przełączania, aby uniknąć negatyw­

nych skojarzeń, jakie budzić może ten sposób wypowiedzi, jak również nie ryzy­

kować brakiem zrozumienia lub posądzeniem o chęć wywyższania się nad odbiorcą.

Potwierdzony został równocześnie związek przełączania kodów z tematyką programów. Tu uwidocznia się analogia do domen językowych, w których dopusz­

czalne lub niedopuszczalne jest pojawianie się codę switching. Tak na przykład wystąpienie tego zjawiska nie zostało zaobserwowane w programach religijnych czy literackich, powszechnie kojarzonych z użyciem wyższych wariantów języko­

wych. Jednocześnie fakt pojawiania się zjawiska przełączania kodów w wypowie­

dziach, dla których kodem bazowym jest dialekt marokański, świadczy o postrze­

ganiu wariantu z codę switching jako odmiany niższej języka.

Szeroko rozumianym determinantem użycia przełączenia kodów na poziomie makrosytuacji medialnej staje się więc formuła programowa związana z wyodręb­

nieniem poszczególnych gatunków medialnych. Gatunki telewizyjne i radiowe decydują bowiem o schemacie funkcjonowania elementów takich jak tematyka programu, sytuacja medialna, stopień formalności, stopień profesjonalizacji itd., które mają wpływ na użycie wariantu językowego.

Wskazane powyżej analogie pomiędzy użyciem przełączania kodów w sytu­

acjach medialnych a sytuacjami życia codziennego wynikają ze wspomnianej in­

formacyjnej funkcji mediów, a więc przekazywaniu obrazu rzeczywistości poza- medialnej, rozumianego tu również w znaczeniu realiów językowych.

Poza ukazywaniem istniejącej rzeczywistości przełączanie kodów w mediach może służyć jej kreacji. Codę switching staje się tutaj środkiem osiągnięcia efektu realizmu, wywołania efektu humorystycznego lub może nadawać wydarzeniom medialnym charakter rytualny. W ten sposób przełączanie kodów służyć będzie funkcji rozrywkowej, jaką pełnią środki masowego przekazu.

Z kolei zauważalne w większości przypadków hołdowanie tradycyjnym po­

działom użycia wyższych i niższych wariantów językowych (rozumiane tu jako dopuszczenie bądź niedopuszczenie przełączania kodów w danych formułach pro­

gramowych) odczytywać można jako korelacyjną funkcję mediów, a więc popiera­

nie ustalonych norm, wartości i autorytetów. W tym świetle pojawianie się codę switching w dyskursie medialnym można postrzegać jako przejaw upotocznienia języka mediów, a przyczyn jego upatrywać w tendencjach ogólnoświatowych lub też świadomej liberalizacji polityki językowej państwa.

Użycie przełączania kodów przez prezenterów telewizyjnych może stać się również jednym ze środków dostosowania oferty programowej do poszczególnych typów widowni medialnej, jak dzieje się w przypadku programów młodzieżowych.

Tu przełączenie kodów pełni swego rodzaju funkcję socjalizacyjną oraz funkcję wyrażania elementów subkultury.

Jednakże wspomniane dopuszczenie tego wariantu językowego również w for­

mułach programowych, wiążących się w powszechnej świadomości z sytuacjami formalnymi, jak debata telewizyjna czy programy informacyjne (dzienniki), świad­

czy o stopniowym przenikaniu normy realnej do normy wzorcowej. Staje się rów­

nież dowodem na to, iż postrzegany przez wielu jako wariant potoczny i błąd języ­

kowy codę switching odnalazł własne miejsce w dyskursie medialnym. Być może akceptacja przełączania kodów w mediach jest pierwszym krokiem do zmiany społecznego nastawienia wobec tego zjawiska, które dla wielu, jak zauważa Lah- lou, staje się stałym elementem kompetencji lingwistycznej, czyli jednym z warian­

tów użytkowych językowego kontinuum, będąc wyrazem procesów konceptualiza- cyjnych wielokulturowej społeczności Maghrebu.

Aneks 1

Zestawienie wyników badań ankietowych wykorzystanych w opracowaniu

Badania ankietowe nr 1

Przeprowadzone w roku 1981 przez Bentahilę badanie ankietowe miało na celu analizę czynników decydujących o wyborze wariantu językowego399. Ze względu na obszemość zagadnienia podzielone zostało na dwie części.

Pierwszy z kwestionariuszy zawierał wyszczególnienie charakterystycznych sytuacji z życia codziennego. Zadaniem ankietowanych było wskazanie na użycie językowe poprzez przyporządkowanie określeń: ‘zawsze’, ‘bardzo często’, ‘czę­

sto’, ‘czasami’. Niektóre z pytań dotyczyły nie tyle zachowań, ile preferencji an­

kietowanych, m.in. odnoszących się do użycia języka w mediach czy literaturze.

Sytuacja zidentyfikowana została poprzez kilka elementów, w tym ze względu na interlokutora i miejsce komunikacji, czy ze względu na sposób wypowiedzi i inten­

cję komunikacyjną.

Drugi kwestionariusz zawierał listę jedenastu typów tematów oraz możliwych do wyboru opcji językowych, w tym: dialekt marokański, język francuski, współ­

czesny arabski język literacki oraz przełączenie między arabskim i francuskim.

Zadaniem ankietowanych było zaznaczyć najczęściej wybieraną opcję.

W pierwszym kwestionariuszu wśród badanych znalazło się 109 bilingwal- nych osób w wieku pomiędzy 17 a 38 rokiem życia. Ankietowani pochodzili z różnych regionów kraju i reprezentowali różne profesje. Przeprowadzone badanie wstępne dostarczyło informacji o kompetencjach językowych respondentów. An­

kietowani odpowiadali w nim m.in. na pytania dotyczące stopnia znajomości arab­

kietowani odpowiadali w nim m.in. na pytania dotyczące stopnia znajomości arab­

W dokumencie Arabsko-francuski code switching w mediach : na przykładzie audycji telewizyjnych i radiowych Maroka (Stron 152-0)