Charakterystyka i skład ugrupowania
III. PODSUMOWANIE TEMATU: CZY MŁODOKASZUBI BYLI PATRIOTAMI?
1. Uczniowie biorą udział w dyskusji na temat sporu działaczy młodokaszubskich ze środowiskiem
„Pielgrzyma”. W trakcie rozmowy wykorzystują wiadomości zdobyte na lekcji, aby odpowiedzieć na pytania sformułowane przez nauczyciela.
q Czy zarzuty redaktorów „Pielgrzyma” były – Waszym zdaniem – uzasadnione?
q Jak myślicie, jakie były przyczyny konfliktu między Młodokaszubami a pracownikami „Piel-grzyma”? Na czym polegało to nieporozumienie?
q Jak Aleksander Majkowski odpierał oskarżenia o działania szkodliwe dla Polski? Podajcie kilka argumentów w obronie przywódcy Młodokaszubów.
q Czy Młodokaszubi byli – według Was – patriotami?
Ochotnicy prezentują propozycje odpowiedzi oraz popierają swoje stwierdzenia właściwymi argumentami. Najtrafniejsze pomysły dotyczące dwóch ostatnich kwestii zostają zapisane na tablicy jako wnioski końcowe z dyskusji.
2. Uczestnicy zajęć wykonują zadania 2. i 4. z karty pracy: wskazują najważniejsze dokonania wybitnych działaczy młodokaszubskich oraz rozwiązują krótki test sprawdzający poziom opa-nowania informacji uzyskanych na lekcji.
3. Zadanie domowe:
q Wykonaj zadanie 3. z karty pracy. Gotową prezentację przedstaw przed koleżankami i kole-gami z klasy na następnej lekcji.
q Badacz dziejów Pomorza i Kaszub, profesor Cezary Obracht-Prondzyński, nazwał Młodo-kaszubów „pokoleniem niepokornych”. Wyjaśnij, jak rozumiesz to sformułowanie. Czy zga-dzasz się z opinią historyka? Uzasadnij swoje zdanie.
NAZÔD DO SPISËNKÙ ZAMKŁOSCË NAZÔD DO ZÔCZĄTKÙ ROZDZÉLU
KARTA PRACY
Młodokaszubi
ZADANIE 1.
Zapoznaj się z fragmentami tekstów Aleksandra Majkowskiego i Jana Karnowskiego.
Następnie wykonaj podane polecenia i odpowiedz na pytania.
Tekst I
Co do sprawy kaszubskiej, to jesteśmy zdania, że ten szczep polski1, który wbrew wszelkim przypuszczeniom i dzięki swym właściwościom odpornym, mimo braku wszelkiej opieki nad sobą, dotychczas bronił się germanizacji, tylko wtenczas żywą rózgą2 na pniu ojczy-stym pozostać może, jeżeli więcej się zajmiemy pielęgnowaniem jego charakterystycznych właściwości, jeżeli obok rozpowszechnianych wśród niego dobrych pism polskich będzie-my pielęgnowali jego piękne narzecze3, oczyszczali je z obcych naleciałości i uczyć go bę-dziemy być dumnym na swoją nazwę – Kaszuby. Tym, którzy by Kaszubów z tego powodu posądzali o dążności separatystyczne4 – przypuszczenie, do którego najmniejszego nie dali powodu – odpowiadamy słowami poety naszego rodzinnego: [...] Nima Kaszub bez Polonii, bez Kaszub – Polści!5.
Fragment artykułu Aleksandra Majkowskiego („Gazeta Gdańska” 1905, nr 34)
1 Ten polski szczep – to polskie plemię, ta część narodu polskiego.
2 Żywa rózga – rozkwitająca gałąź.
3 Narzecze – tu: regionalna odmiana języka polskiego, kaszubszczyzna.
4 Dążności separatystyczne – tu: działania mające na celu odłączenie się od narodu polskiego i utworzenie odrębnego narodu kaszubskiego.
5 Cytat z poematu Hieronima Derdowskiego pod tytułem O Panu Czorlińścim, co do Pucka po sece jachoł.
Tekst II
Pod szczególną uwagę brać będziemy [...] stan sprawy narodowej na Kaszubach. W tym celu jak dotychczas poruszać będziemy i donosić do wiadomości ogółu polskiego1 wszelkie kwestie dotyczące Kaszubów i ich ziemi, ażeby tu, nad Bałtykiem, gdzie szczególnie szerzy się germanizacja, uratować z powodzi to, co dotychczas jeszcze nam pozostało. Jako pierwszy i najważniejszy krok na tej drodze uważamy pielęgnowanie u ludu kaszubskiego poczucia swej godności i wartości, budzenie uszanowania do swych obyczajów i swej pięknej gwary.
Fragment artykułu Aleksandra Majkowskiego („Gazeta Gdańska” 1905, nr 75)
1 Donosić do wiadomości ogółu polskiego – tu: informować Polaków mieszkających w innych zaborach.
Tekst III
Celem jest wyswobodzenie Kaszub spod jarzma kultury niemieckiej. Niemniej w intere-sie polskim, jako i kaszubskim, leży, aby Kaszuby nie zostały niemieckie. Kultura polska powinna więc zwyciężyć na Kaszubach. Ale zwyciężyć może tylko, jeśli oprze się na pier-wiastkach iście kaszubskich, nawiąże do starych tradycji historycznych i zasilać się będzie kaszubskim duchem. A więc innymi słowy kultura polska powinna przybrać charakter ka-szubski, a więc zostać kaszubsko-polską.
Fragment referatu Jana Karnowskiego z 1908 roku pod tytułem Konieczność i potrzeba zajmowania się rzeczami kaszubskimi
181
NAZÔD DO SPISËNKÙ ZAMKŁOSCË NAZÔD DO ZÔCZĄTKÙ ROZDZÉLU
LEKCJA XXI. KARTA PRACY: MŁODOKASZUBI
Tekst IV
Garstka inteligencji młodszej a rodzimej na Kaszubach [...] pod hasłem: co kaszubskie, to polskie [...] postawiła sobie zadanie wprowadzić pierwiastki szczepowe1 kaszubskie do kultury ogólnopolskiej [...]
Dlatego też dążenia nas, młodych Kaszubów, powinny wpłynąć do wspólnego koryta dążeń polskich. Narzecze nasze powinno zawsze do języka literackiego1 stać w roli na-rzecza. Dlatego językiem kościelnym pozostać winien, jak dotychczas przez długie wie-ki, język [...] polski. Językiem naukowym, językiem wieców, jak dotychczas, będzie język polski, jako wyraz naszej solidarności narodowej z całą Ojczyzną. Natomiast piękne na-sze narzecze wielkie pole zastosowania mieć może w literaturze pięknej, w baśni i pieśni, w teatrze amatorskim.
Fragment artykułu Aleksandra Majkowskiego Ruch młodokaszubski („Gryf” 1909, nr 7)
1 Pierwiastki szczepowe – tu: regionalne tradycje i obyczaje, elementy kultury kaszubskiej.
2 Język literacki – tu: język ogólnopolski.
1. Z jakimi działaniami władz zaboru pruskiego zamierzali walczyć Młodokaszubi? Czego najbardziej się obawiali?
2. Wytłumacz, jak rozumiesz ostatnie zdanie tekstu I. Następnie odpowiedz, jaki był stosu-nek Młodokaszubów do polskiego narodu i polskiej kultury.
3. Wyjaśnij własnymi słowami, jakie były poglądy Młodokaszubów na temat roli języka ka-szubskiego.
182
NAZÔD DO SPISËNKÙ ZAMKŁOSCË NAZÔD DO ZÔCZĄTKÙ ROZDZÉLU
LEKCJA XXI. KARTA PRACY: MŁODOKASZUBI
4. Co – według Jana Karnowskiego i Aleksandra Majkowskiego – było potrzebne, aby pol-ska kultura przetrwała na Pomorzu w czasach zaborów?
5. Wymień trzy najważniejsze – Twoim zdaniem – cele działalności Młodokaszubów. Przy każdym punkcie zapisz odpowiedni cytat z tekstów źródłowych.
1.
Cytat z tekstów:
2.
Cytat z tekstów:
3.
Cytat z tekstów:
6. Wypisz z tekstu IV główne hasło Młodokaszubów. Wyjaśnij, jak rozumiesz to sformułowanie.
Wyjaśnienie:
Hasło Młodokaszubów:
_________________________________________________________
183
NAZÔD DO SPISËNKÙ ZAMKŁOSCË NAZÔD DO ZÔCZĄTKÙ ROZDZÉLU
LEKCJA XXI. KARTA PRACY: MŁODOKASZUBI
ZADANIE 2.
Połącz imiona i nazwiska najwybitniejszych działaczy młodokaszubskich z odpowiedni- mi opisami. W razie trudności możesz skorzystać z internetu lub innych dostępnych źródeł informacji.
Michał Szuca l
Jan Karnowski l
Aleksander l Majkowski
Kamil Kantak l
Izydor l Gulgowski
Józef Wrycza l
ZADANIE 3.
Przygotuj prezentację na temat jednego z wybitnych działaczy Towarzystwa Młodokaszubów.
1. Przedstaw biografię wybranej postaci. Uwzględnij odpowiedzi na podane pytania.
l Kiedy i gdzie urodziła się ta osoba? Z jakiego regionu Pomorza pochodziła? Kim byli jej rodzice?
l W jakich szkołach się uczyła w dzieciństwie? Na którym uniwersytecie studiowała?
l Jaki zawód uprawiał prezentowany Młodokaszuba? Czym zajmował się on w życiu codziennym? Jakie były jego zainteresowania?
2. Zgromadź informacje dotyczące osiągnięć wybranego działacza.
l Wyjaśnij, jaką rolę odgrywał on w ruchu młodokaszubskim.
l Zaprezentuj jego zasługi dla rozwoju społeczeństwa i kultury Kaszub.
l Przedstaw największe dokonania tego Młodokaszuby: jego sukcesy w działalności społecznej, dorobek naukowy lub twórczość literacką i publicystyczną.
3. Na zakończenie sformułuj własną ocenę prezentowanej osoby.
4. Możesz wykonać swoją pracę w dowolnej formie, na przykład przygotować plakat po-święcony danej postaci lub pokaz slajdów z odpowiednimi podpisami. Wykorzystaj in-formacje, zdjęcia i materiały znalezione w internecie, encyklopedii i w innych dostępnych źródłach, na przykład w książkach dotyczących historii Kaszub.
l lekarz i pisarz, przywódca Młodokaszubów, założyciel pisma „Gryf” oraz autor powieści w języku kaszubskim Życie i przygody Remusa, twórca sopockiego Muzeum Kaszubsko-Pomorskiego l poeta, pisarz i dramaturg kaszubski, publicysta pisma „Gryf”, główny ideolog ruchu młodokaszubskiego
l prawnik i bankowiec, skarbnik Towarzystwa Młodokaszubów, współtwórca gdańskiego oddziału Związku Harcerstwa Polskiego,
zamordowany w obozie koncentracyjnym Stutthoff
l ksiądz, historyk Kościoła, wykładowca akademicki, współ-
pracownik Towarzystwa Młodokaszbów i czasopisma „Gryf”,
założyciel gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki l ksiądz, od 1919 roku kapelan Wojska Polskiego, wygłosił
kazanie w Pucku podczas uroczystości zaślubin Polski
z Bałtykiem, prezes Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”,
walczącej z okupantem hitlerowskim podczas II wojny światowej l wybitny badacz kultury ludowej Pomorza, wraz z żoną
Teodorą założył muzeum na wolnym powietrzu we Wdzydzach
184
NAZÔD DO SPISËNKÙ ZAMKŁOSCË NAZÔD DO ZÔCZĄTKÙ ROZDZÉLU
LEKCJA XXI. KARTA PRACY: MŁODOKASZUBI
ZADANIE 4.
Zamaluj kratki przy właściwych dokończeniach podanych zdań.
l Czasopismo założone w 1908 roku przez Aleksandra Majkowskiego to
o
„Gazeta Gdańska”.o
„Pielgrzym”.o
„Gazeta Toruńska”.o
„Gryf”.l Zjazd Młodokaszubów odbył się w roku
o
1908.o
1910.o
1912.o
1913.l Młodokaszubą, który zasłynął jako poeta, był
o
Franciszek Kręcki.o
Jan Karnowski.o
Józef Wrycza.o
Izydor Gulgowski.l Działacze młodokaszubscy głosili, że
o
należy utworzyć odrębne państwo kaszubskie.o
kaszubska kultura powinna uniezależnić się od wpływów niemieckich i polskich.o
poeci i pisarze pochodzący z Kaszub powinni tworzyć wyłącznie po polsku.o
oryginalna kultura i sztuka kaszubska powinna rozwijać się jako część kultury polskiej.l Aleksander Majkowski pozwał o zniesławienie
o
urzędników niemieckich.o
redaktorów pisma „Pielgrzym”.o
dziennikarzy „Gazety Gdańskiej”.o
skłóconych ze sobą działaczy młodokaszubskich.NAZÔD DO SPISËNKÙ ZAMKŁOSCË