Współcześnie Kaszubi są najbardziej wyrazistą grupą etniczną na obszarze Pomorza Gdańskiego.
Mieszkańcy większych kaszubskich miast, z Gdańskiem na czele, nie identyfikują się do końca z kaszubszczyzną – wychodzą oni często z założenia, że większość ma zawsze rację. Porównanie liczby osób deklarujących przynależność do Kaszubów (ok. 233 tys. osób) z liczbą mieszkańców samego Gdańska (ok. 460 tys. osób) pozwala uzmysłowić sobie, że kaszubska mniejszość zazwy-czaj znajduje się w swoim regionie na słabszej pozycji. Ochronę interesów Kaszubów i innych grup autochtonicznych ma zapewniać Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych, etnicznych oraz języku regionalnym. Zapisane w niej regulacje dają różnorakie możliwości wspiera-nia społeczności lokalnych. Jednym z najważniejszych przewidzianych w ustawie instrumentów jest prawo do umieszczania w przestrzeni publicznej nazw miejscowości, urzędów i instytucji w języku regionalnym. Dwujęzyczne tablice od kilku lat pojawiają się w wielu gminach pomorskich, także w tych, w których udział Kaszubów nie przekracza ustawowego progu 20%, a cała procedura wymaga konsultacji społecznych. Podwójne nazewnictwo świadczy o przynależności danej miej-scowości do Kaszub i jest ważnym czynnikiem kształtującym świadomość mieszkańców regionu i turystów. To dlatego wprowadzanie tablic w jednostkach samorządowych, w których Kaszubi mają słabszą pozycję, przebiegało bardziej energicznie niż w gminach, w których Kaszubów jest najwięcej.
LITERATURA
J. Borzyszkowski, J. Mordawski, J. Treder, Historia, geografia, język i piśmiennictwo Kaszubów. Historia, geò-grafia, jãzëk i pismienizna Kaszëbów, Gdańsk 1999.
G. Labuda, Historia Kaszubów w dziejach Pomorza, t. I, Gdańsk 2006.
J. Mordawski, Geografia Kaszub, Gdańsk 2008.
C. Obracht-Prondzyński, Kaszubi dzisiaj. Kultura, język, tożsamość, Gdańsk 2007.
CELE LEKCJI
UCZEŃ:
q poprawnie posługuje się nazwami: Kaszubi, Belacy, Gochy, Zabory, Norda, q wskazuje na mapie Gochy, Zabory i Nordę,
q opowiada o historycznych zmianach położenia geograficznego Kaszub oraz określa współcze-sne granice tego regionu,
q omawia podział ziem kaszubskich na trzy subregiony,
q przedstawia najważniejsze teorie wyjaśniające pochodzenie nazwy Kaszuby.
METODY: wykład, dyskusja, rozmowa kierowana, burza mózgów, praca z mapą, praca z infografiką FORMY PRACY: indywidualna, grupowa i zbiorowa
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: karta pracy, mapa fizyczna Pomorza
33
NAZÔD DO SPISËNKÙ ZAMKŁOSCË NAZÔD DO ZÔCZĄTKÙ ROZDZÉLU
LEKCJA II. MIESZKAMY NA KASZUBACH
PRZEBIEG LEKCJI
I. WPROWADZENIE DO TEMATU LEKCJI
1. Nauczyciel prezentuje podstawowy cel lekcji: poznanie położenia geograficznego współczesnych Kaszub oraz aktualnej sytuacji ludności kaszubskiej.
2. Prowadzący przedstawia kilka hipotez naukowych dotyczących pochodzenia nazwy Kaszu-by. Następnie krótko omawia losy ludności kaszubskiej na przestrzeni wieków w kontekście historycznych zmian zasięgu terytorialnego Kaszub. Na zakończenie pierwszej części zajęć uczniowie rozwiązują zadanie 3. z karty pracy.
II. POZNAJEMY POŁOŻENIE WSPÓŁCZESNYCH KASZUB
1. Nauczyciel pokazuje na mapie powiaty zamieszkane przez Kaszubów. Uczniowie wykonują zadanie 5. z karty pracy.
2. Prowadzący wymienia różne grupy ludności kaszubskiej oraz omawia podział Kaszub na subre-giony. Wyjaśnia znaczenie podstawowych nazw: Belacy, Norda, Gochy, Zabory.
3. Uczniowie zapoznają się z równoleżnikowym podziałem regionu na Kaszuby Południowe, Ka-szuby Środkowe i KaKa-szuby Północne. Próbują zlokalizować swoją miejscowość na jednym z tych obszarów.
4. Nauczyciel dzieli klasę na kilka grup. Członkowie każdego zespołu wspólnie rozwiązują zada- nie 1. z karty pracy – odnajdują na mapie fizycznej przygotowanej przez prowadzącego najważ-niejsze ośrodki miejskie położone w poszczególnych dzielnicach Kaszub i zapisują ich nazwy w odpowiednich rubrykach tabeli. Następnie grupy wykonują zadanie 4.
5. Uczniowie zapoznają się mapą ukazującą zasięg kaszubszczyzny na Pomorzu (z zadania 5.
w karcie pracy) oraz z infografiką przedstawiającą liczbę osób uczących się języka kaszubskie-go w poszczególnych powiatach województwa pomorskiekaszubskie-go. Wykonują zadania 6. i 7. oraz próbują wspólnie odpowiedzieć na następujące pytania:
q W których powiatach i miejscowościach najwięcej osób mówi po kaszubsku?,
q Dlaczego, Waszym zdaniem, najwięcej osób uczy się języka kaszubskiego w powiatach kościerskim, kartuskim i bytowskim?.
III. KASZUBSKOŚĆ NA ULICACH KASZUB
1. W trakcie burzy mózgów uczniowie odpowiadają na pytanie: Jakie elementy kaszubskiej kultury mogą zobaczyć turyści odwiedzający miejscowości na Pomorzu?.
2. Nauczyciel wyjaśnia, dlaczego w różnych kaszubskich miejscowościach wprowadzane jest podwójne nazewnictwo, oraz omawia przebieg tej procedury.
3. Uczestnicy zajęć w ramach burzy mózgów zastanawiają się, jakie znaczenie mogą mieć dwu-języczne tablice dla mieszkańców Kaszub i dla turystów odwiedzających region.
IV. PODSUMOWANIE TEMATU
1. Na polecenie prowadzącego uczniowie przypominają informacje dotyczące pochodzenia na-zwy Kaszuby.
2. Wybrane osoby odpowiadają na pytania:
q W jakiej części Kaszub leży nasza miejscowość?,
q Jakie kaszubskie regiony poznaliśmy na dzisiejszej lekcji?.
NAZÔD DO SPISËNKÙ ZAMKŁOSCË NAZÔD DO ZÔCZĄTKÙ ROZDZÉLU
KARTA PRACY
Mieszkamy na Kaszubach
ZADANIE 1.
Uzupełnij tabelę odpowiednimi nazwami.
Miejscowości…
…na Kaszubach Południowych
…na Kaszubach Środkowych
…na Kaszubach Północnych (Norda)
1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
4. 4. 4.
5. 5. 5.
ZADANIE 2.
Zamaluj kratki przy właściwych zakończeniach podanych zdań.
W średniowieczu Kaszubi zamieszkiwali tereny
o
Pomorza Przedniego.o
Pomorza Zachodniego.o
Pomorza Gdańskiego.o
Kujaw.Belacy to grupa etniczna zamieszkująca obszar powiatu
o
słupskiego.o
chojnickiego.o
puckiego.o
kościerskiego.35
NAZÔD DO SPISËNKÙ ZAMKŁOSCË NAZÔD DO ZÔCZĄTKÙ ROZDZÉLU
LEKCJA II. KARTA PRACY: MIESZKAMY NA KASZUBACH
Granice Kaszub ukształtowały się ostatecznie
o
pod koniec XIX wieku.o
po II wojnie światowej.o
w połowie XIX wieku.o
w późnym średniowieczu.ZADANIE 3.
Uzupełnij tekst podanymi wyrazami w odpowiedniej formie.
Dzisiejsze Kaszuby dzielą się na kilka wyrazistych regionów, takich jak leżąca na pół-nocy ……….. czy położone na południu ………...…… . Sama nazwa Ka-szuby pochodzi z epoki ……….………...…. i pojawiła się po raz pierwszy w
do-kumencie papieskim. Niektórzy wywodzili ją od wyrażenia kasanie hub, oznaczającego
„…………...……...…………”. Najważniejszym elementem wyróżniającym Kaszubów jest ich mowa. Od kilku lat można stawiać ………...……...… z nazwami miejscowości w języku kaszubskim.
ZADANIE 4.
Połącz nazwy regionów kaszubskich z odpowiednimi opisami.
Norda l
Gochy l
Zabory l