Rozdział 3. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZO-EKONOMICZNE KSZTAŁTUJ CE PRODUKCJ ROLNICZ I
3.4. Powi zania mi dzy czynnikami rozwoju gospodarczego
Wska nik przedsi biorczo ci w powiecie siedleckim, w jego 13 gminach, zarówno w 2002, jak i 2012 roku zale ał istotnie od: liczby podmiotów gospodarki ogółem (zmienna
X1), liczby gospodarstw rolnych o powierzchni do 5,00 hektarów (X2), liczby gospodarstw ogółem (X3), (współczynnik korelacji istotny tylko w 2002 roku), liczby ludno ci ogółem (X4), udziału ludno ci w wieku produkcyjnym w stosunku do liczby ludno ci ogółem (X5), g sto ci zaludnienia (X6), liczby osób bezrobotnych ogółem (X7), dochodów własnych na 1 mieszka ca na jeden rok (X8), (istotny tylko w 2002 roku), udziału dochodów własnych w dochodach ogółem (X9), (istotny tylko w 2002 roku) oraz udziału podatku rolnego w do-chodach własnych (X10), (istotny tylko w 2012 roku), (tabela 20). W przypadku wszystkich tych zmiennych (poza udziałem podatku rolnego w dochodach własnych) zale no była do-datnia co oznacza, e wzrost warto ci ka dej z tych zmiennych powodował wzrost wska nika przedsi biorczo ci. Wska nik ten natomiast zmniejszał si gdy wzrastał udział podatku rolne-go w dochodach własnych gmin. Nie wykazano istotnej zale no ci wielko ci wska nika przedsi biorczo ci od pozostałych zmiennych jak: udział gleb V i VI klasy bonitacyjnej w powierzchni u ytków rolnych ogółem, liczba miejscowo ci, udział osób bezrobotnych w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym, długo dróg publicznych o nawierzchni twardej, g sto dróg o nawierzchni twardej, wska nik lokalizacji dróg o nawierzchni twar-dej, dochody gmin na 1 mieszka ca ogółem oraz wydatki maj tkowe i inwestycyjne gmin na 1 mieszka ca.
Tabela 20. Współczynniki korelacji prostej mi dzy wska nikiem przedsi biorczo ci w powie-cie siedleckim w 2002 i 2012 roku a wybranymi zmiennymi obja niaj cymi (n=13)
Rok Numer zmiennej
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
2002 0,942 0,859 0,737 0,797 0,719 0,883 0,887 0,586 0,671 –0,524 2012 0,891 0,648 0,502 0,833 0,772 0,838 0,890 0,304 0,430 –0,695 Opis zmiennych obja niaj cych: X1 - liczba podmiotów gospodarki narodowej ogółem, X2 -liczba gospodarstw rolnych o powierzchni do 5,00 ha (w tys.), X3 - liczba gospodarstw rolnych ogółem (w tys.), X4 - liczba ludno ci ogółem (w tys. osób), X5 - udział ludno ci w wieku produkcyjnym do ludno ci ogółem (w %), X6 - g sto zaludnienia (liczba osób na km2), X7 - liczba osób bezrobotnych ogółem, X8 - dochody własne na 1 mieszka ca na jeden rok (w zł), X9 - udział dochodów własnych w dochodach ogółem (w %), X10 - udział podatku rolnego w dochodach własnych (w %).
Podkre lone współczynniki korelacji istotne przy p 0,05.
ródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS oraz uzyskanych z urz dów gmin.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej w powiecie siedleckim w 2002 i 2012 roku była istotnie powi zana z nast puj cymi zmiennymi: liczb gospodarstw rolnych o
po-wierzchni do 5,00 hektarów (X1), liczb gospodarstw rolnych ogółem (X2), liczb miejscowo-ci (X3), liczb ludno ci ogółem (X4), udziałem ludno ci w wieku produkcyjnym w stosunku do liczby ludno ci ogółem (X5), g sto ci zaludnienia (X6), liczb osób bezrobotnych ogółem (X7), udziałem dochodów własnych w dochodach ogółem (X8) oraz udziałem podatku rolnego w dochodach własnych (X9), (istotna korelacja tylko w 2012 roku), (tabela 21). Podobnie jak w przypadku wska nika przedsi biorczo ci wszystkie te zmienne (równie poza udziałem podatku rolnego w dochodach własnych) były dodatnio skorelowane z liczb podmiotów co wiadczy o tym, e wzrost warto ci ka dej z tych zmiennych powoduje wzrost liczby miotów prowadz cych pozarolnicz działalno gospodarcz . Malała natomiast liczba pod-miotów gdy wzrastał udział podatku rolnego w dochodach własnych gmin. Nie udowodniono statystycznie istotnej zale no ci liczby podmiotów gospodarczych od nast puj cych zmien-nych: udział gleb V i VI klasy bonitacyjnej w powierzchni u ytków rolnych ogółem, udział osób bezrobotnych w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym, długo dróg publicz-nych o nawierzchni twardej, g sto dróg o nawierzchni twardej, wska nik lokalizacji dróg o nawierzchni twardej, dochody gmin na 1 mieszka ca ogółem, dochody własne na 1 miesz-ka ca oraz wydatki maj tkowe i inwestycyjne gmin na 1 mieszmiesz-ka ca.
Tabela 21. Współczynniki korelacji prostej mi dzy liczb podmiotów gospodarki narodowej ogółem w powiecie siedleckim w 2002 i 2012 roku a wybranymi zmiennymi ob-ja niaj cymi (n=13)
Rok Numer zmiennej
1 2 3 4 5 6 7 8 9
2002 0,955 0,911 0,646 0,948 0,779 0,892 0,969 0,633 –0,531 2012 0,750 0,608 0,625 0,962 0,741 0,920 0,990 0,593 –0,565 Opis zmiennych obja niaj cych: X1 - liczba gospodarstw rolnych o powierzchni do 5,00 ha (w tys.), X2 - liczba gospodarstw rolnych ogółem (w tys.), X3 - liczba miejscowo ci, X4 - liczba ludno ci ogółem (w tys. osób), X5 - udział ludno ci w wieku produkcyjnym do ludno ci ogółem (w %), X6 - g sto zaludnienia (liczba osób na km2), X7 - liczba osób bezrobotnych ogółem, X8 - udział dochodów własnych w dochodach ogółem (w %), X9 - udział podatku rolnego w dochodach własnych (w %).
Podkre lone współczynniki korelacji istotne przy p 0,05.
ródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS oraz uzyskanych z urz dów gmin.
Warto wska nika przedsi biorczo ci w 2002 roku najlepiej wyja niały (w ponad 70%) nast puj ce zmienne: liczba podmiotów gospodarki narodowej ogółem (X1), liczba osób bezrobotnych ogółem (X7), g sto zaludnienia (X6) oraz liczba gospodarstw rolnych o powierzchni do 5,00 hektarów (X2), (współczynniki determinacji dla równa regresji prostej
zbudowanych z tymi zmiennymi wynosiły odpowiednio: 88,8, 78,7, 78,0 oraz 73,7%), (tabela 22). Wzrost liczby podmiotów gospodarczych o 1 (o jednostk ) powoduje wzrost wska nika przedsi biorczo ci o nieco ponad 1 (współczynnik regresji w równaniu 1,010). Równie wzrost liczby bezrobotnych i g sto ci zaludnienia o 1 osob powoduje zwi kszenie wska ni-ka przedsi biorczo ci odpowiednio o: ponad 1 i ponad 12 podmiotów. Wzrost liczby gospo-darstw o powierzchni do 5,00 ha o 1 tys. wi e si ze zwi kszeniem liczby podmiotów o 422 jednostki. Ujemna, nieistotna zale no (o niewielkim współczynniku determinacji, wynosz -cym 27,5%) wskazuje, e wraz ze zwi kszeniem udziału podatku rolnego w dochodach wła-snych gmin o 1% o nieco ponad 25 zmniejsza si liczba podmiotów prowadz cych działal-no gospodarcz . W 2012 roku współczynnik przedsi biorczo ci w najsilniejszym stopniu (w ponad 70%) determinowały te same zmienne co w 2002 roku (poza liczb gospodarstw rolnych o powierzchni do 5,00 ha), takie same były równie znaki przy współczynnikach re-gresji.
Tabela 22. Równania regresji prostej oraz współczynniki determinacji opisuj ce zale no mi dzy wska nikiem przedsi biorczo ci w powiecie siedleckim w 2002 i 2012 roku a wybranymi zmiennymi obja niaj cymi (n=13)
Rok 2002 Rok 2012
Współczynnik Współczynnik
Równanie regresji determinacji Równanie regresji determinacji
(w %) (w %) Opis zmiennych obja niaj cych jak w tabeli 20.
Podkre lone współczynniki regresji istotne przy p 0,05.
ródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS oraz uzyskanych z urz dów gmin.
Do równania regresji wielokrotnej, opisuj cego wielko wska nika przedsi biorczo-ci w 2002 roku, wchodziły nast puj ce zmienne: liczba podmiotów gospodarki narodowej ogółem (X1), liczba gospodarstw rolnych o powierzchni do 5,00 hektarów (X2), liczba
ludno-ci ogółem (X4), udział dochodów własnych w dochodach ogółem (X9) oraz udział podatku
rolnego w dochodach własnych (X10), (tabela 23). Przy 3 zmiennych, tj.: X1, X2 i X4 cz stko-we współczynniki regresji były istotne. Zmienne w równaniu regresji wyja niały wska nik przedsi biorczo ci w 99,6% (dopasowanie równania opisane wielko ci współczynnika de-terminacji). Odmienny, w porównaniu z 2002 rokiem, był zestaw zmiennych opisuj cy wska nik przedsi biorczo ci w 2012 roku. Wska nik ten kształtowany był poprzez: liczb podmiotów gospodarki narodowej ogółem (X1), liczb ludno ci ogółem (X4), g sto zalud-nienia (X6), dochody własne na 1 mieszka ca (X8) oraz udział podatku rolnego w dochodach własnych (X10). Istotne współczynniki regresji były przy zmiennych: X1, X6, X8 i X10, a współczynnik determinacji wynosił 93,7%. W 2002 i 2012 roku dodatni był współczynnik regresji przy zmiennej X1 (odpowiednio: 1,847 i 0,298) co oznacza, e wska nik przedsi -biorczo ci wzrasta wraz ze wzrostem liczby podmiotów gospodarczych ogółem (przy zało e-niu, e pozostałe warto ci w równaniu regresji pozostan na niezmienionym poziomie).
Ujemne cz stkowe współczynniki regresji w 2002 i 2012 roku wyst piły przy zmiennej X10
(chocia w 2002 roku współczynnik był nieistotny) co oznacza, e wzrost udziału podatku rolnego w dochodach własnych gmin powoduje zmniejszenie liczby podmiotów odpowiednio w latach o: ponad 3,1 i 1,9 jednostki.
Tabela 23. Równania regresji wielokrotnej oraz współczynniki determinacji mi dzy wska ni-kiem przedsi biorczo ci w powiecie siedleckim w 2002 i 2012 roku a wybranymi zmiennymi obja niaj cymi (n=13)
Współczynnik
Rok Równanie regresji determinacji
(w %) 2002 Y = 92,02 + 1,847X1 + 378,9X2 – 127,6X4 – 2,590X9 – 3,101X10 99,6 2012 Y = 170,1 + 0,1298X1 – 4,071X4 – 0,8816X6 – 0,0767X8 – 1,904X10 93,7 Opis zmiennych obja niaj cych jak w tabeli 20.
Podkre lone współczynniki regresji istotne przy p 0,05.
ródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS oraz uzyskanych z urz dów gmin.
Liczb podmiotów gospodarki narodowej w powiecie siedleckim, zarówno w 2002 i 2012 roku, najsilniej (w ponad 80%) wyja niały nast puj ce zmienne: liczba osób bezrobot-nych ogółem (X7) oraz liczba ludno ci ogółem (X4), a tak e liczba gospodarstw rolnych o powierzchni do 5,00 hektarów (X1) w 2002 roku oraz g sto zaludnienia (X6) w 2012 roku (tabela 24). Przy wszystkich zmiennych (poza udziałem podatku rolnego w dochodach wła-snych) w 2002 i 2012 roku cz stkowe współczynnik regresji były dodatnie. Nie udowodniono
istotnej zale no ci liczby podmiotów od nast puj cych zmiennych: udział podatku rolnego w dochodach własnych gmin (X9) w 2002 roku oraz liczba miejscowo ci (X3) w 2012 roku.
Tabela 24. Równania regresji prostej oraz współczynniki determinacji opisuj ce zale no mi dzy liczb podmiotów gospodarki narodowej ogółem w powiecie siedleckim w 2002 i 2012 roku a wybranymi zmiennymi obja niaj cymi (n=13)
Rok 2002 Rok 2012
Współczynnik Współczynnik
Równanie regresji determinacji Równanie regresji determinacji
(w %) (w %) Opis zmiennych obja niaj cych jak w tabeli 21.
Podkre lone współczynniki regresji istotne przy p 0,05.
ródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS oraz uzyskanych z urz dów gmin.
Tabela 25. Równania regresji wielokrotnej oraz współczynniki determinacji opisuj ce zale -no mi dzy liczb podmiotów gospodarki narodowej ogółem w powiecie sie-dleckim w 2002 i 2012 roku a wybranymi zmiennymi obja niaj cymi (n=13)
Współczynnik
Podkre lone współczynniki regresji istotne przy p 0,05.
ródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS oraz uzyskanych z urz dów gmin.
W równaniach regresji wielokrotnej, opisuj cej liczb podmiotów gospodarki naro-dowej w powiecie siedleckim w 2002 i 2012 roku, wszystkie cz stkowe współczynniki regre-sji były istotne (tabela 25). Nieco odmienny był jednak zestaw zmiennych w poszczególnych latach. W 2002 roku do modelu regresji weszły nast puj ce zmienne: liczba gospodarstw rol-nych o powierzchni do 5,00 hektarów (X1), liczba miejscowo ci (X3), udział ludno ci w
wie-ku produkcyjnym w stosunwie-ku do ludno ci ogółem (X5), g sto zaludnienia (X6), liczba bez-robotnych (X7), udział dochodów własnych w dochodach ogółem (X8) oraz udział podatku rolnego w dochodach własnych (X9), natomiast w 2012 roku zmienne: liczba gospodarstw rolnych o powierzchni do 5,00 ha (X1), liczba gospodarstw rolnych ogółem (X2), liczba lud-no ci ogółem (X4) oraz liczba bezrobotnych (X7). Dodatnimi cz stkowymi współczynnikami regresji w równaniach charakteryzowały si zmienne: X3, X4, X6, X7 i X8 co oznacza, e wzrost warto ci tych zmiennych zwi zana jest istotnie ze zwi kszeniem liczby podmiotów gospodarczych. Ujemne współczynniki regresji uzyskano natomiast przy zmiennych: X1, X2
i X5. Zmienne wyst puj ce w tych równaniach wyja niały liczb podmiotów gospodarczych w 99,5 w 2002 i 98,8% w 2012 roku.