Uwarunkowania prowadzenia pozarolniczej działalno ci gospodarczej

redni wiek respondentów - rolników na terenie powiatu siedleckiego wynosił nieco poni ej 42 lat i był zró nicowany w poszczególnych gminach, od 35 lat w gminie Sucho ebry do 47 lat w gminie Wodynie (tabela 26). Zmienno tej cechy (opisana współczynnikiem zmienno ci) wynosiła 20,7%. Zró nicowane było równie wykształcenie rolników w gminach (opisane w skali od 1 - wykształcenie podstawowe do 4 - wy sze), od zawodowego w gminie Mordy (warto 1,83) do nieco powy ej redniego w gminach: Paprotnia i Wodynie (warto 3,20). Motywem do podj cia dodatkowej działalno ci pozarolniczej były przede wszystkim posiadane przez rolników zasoby kapitałowe (warto około 2, a w 8 spo ród 13 gmin).

W gospodarstwach gmin: Domanice, Kotu , Mordy, Paprotnia motywem podj cia działalno-ci była głównie posiadana wiedza (warto około 3), a w gminie Przesmyki wzgl dy ekono-miczne (warto około 1). Dominuj c działalno ci pozarolnicz były usługi (warto około 2), któr w wi kszo ci wiadczyli rolnicy z gmin: Kotu , Mokobody, Mordy, Przesmyki, Sie-dlce, Sucho ebry i Zbuczyn. Na drugim miejscu uplasowała si działalno handlowa (war-to około 1), któr prowadzili rolnicy z pozostałych gmin, poza gmin Wodynie, gdzie do-minowały inne działalno ci (warto około 3). Przy prowadzeniu pozarolniczej działalno ci gospodarczej pracowników z zewn trz zatrudniali głównie rolnicy w gminach: Domanice i Wodynie (warto 1,00). W najmniejszej skali z pracowników z zewn trz korzystali rolnicy - przedsi biorcy w gminach: Korczew, Wi niew i Mokobody (warto odpowiednio: 0,25, 0,33 i 0,43). Najwi kszy zasi g prowadzonej działalno ci a do rynku regionalnego wł cznie, a w gminie Siedlce i Skórzec nawet rynek krajowy (warto 2,20), wskazali rolnicy w 11

spo-ród 13 gmin (warto około 2). W gminie Mokobody i Skórzec zasi g ten ograniczał si je-dynie do rynku lokalnego (warto 1,00). O podj ciu pozarolniczej działalno ci gospodarczej decydowały głównie wzgl dy ekonomiczne, zwłaszcza w ród rolników w gminach: Domani-ce, Korczew, Paprotnia, SiedlDomani-ce, Sucho ebry i Wodynie (warto 0,60 i powy ej), natomiast tylko w gminie Wodynie aden rolnik nie wskazał na wzgl dy ekonomiczne przy rozpoczy-naniu działalno ci tylko na wzgl dy osobiste (warto 0,00).

Rolnicy - przedsi biorcy w sposób zró nicowany oceniali swoj sytuacj dochodow z prowadzonej działalno ci gospodarczej, zwłaszcza ocen sytuacji dochodowej w stosunku do lat poprzednich (współczynnik zmienno ci a 136,7%), (tabela 27). Udział dochodów po-zarolniczych w całkowitych dochodach, według opinii 62% respondentów, był znaczny

Tabela 26. Charakterystyka przedsibiorców - rolników i prowadzonej przez nich pozarolniczej działalnoci (n=82) Wiek rolnika Wykształcenie rolnika

MotywyRodzaj prowadzonejSposóbZasigWzgldy osobiste Gmina podjcia przewaajcej prowadzeniaprowadzonejprzy rozpoczynaniu działalnocidziałalnocidziałalnocidziałalnocidziałalnoci Domanice 462,402,81,21,001,60,60 Korczew402,001,61,00,251,80,75 Kotu433,142,62,20,711,80,29 Mokobody423,142,21,80,431,00,57 Mordy381,832,82,20,832,00,50 Paprotnia363,203,01,20,802,00,60 Przesmyki 422,831,22,20,831,80,50 Siedlce 462,132,02,00,752,20,75 Skórzec463,002,21,00,571,00,43 Suchoebry352,131,82,20,632,00,63 Winiew412,332,21,00,332,00,67 Wodynie473,202,22,81,002,00,00 Zbuczyn412,252,02,00,752,20,38 rednia 41,62,212,181,790,681,850,51 arytmetyczna Współczynnik 20,735,738,543,969,128,598,0 zmiennoci ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

( rednia dla wszystkich respondentów 0,62). Najwy szy udział dochodów pozarolniczych w całkowitych dochodach uzyskiwali rolnicy z gmin: Kotu , Mokobody, Skórzec i Wodynie

(warto powy ej 0,70), natomiast najni szy ten udział w gminach: Domanice, Korczew i Mordy (warto 0,50 i poni ej). Na popraw sytuacji dochodowej po rozpocz ciu

działalno-ci w stosunku do lat przed jej rozpocz działalno-ciem wskazało 49% analizowanych rolników ( rednia dla wszystkich respondentów 0,49). Najwi kszy odsetek poprawy (0,75 i powy ej) wskazy-wali respondenci z gmin: Korczew, Kotu i Sucho ebry, a najmniejszy (do 0,25) z gmin:

Domanice, Mokobody i Siedlce. Swoj sytuacj dochodow w stosunku do innych grup za-wodowych rolnicy - przedsi biorcy ocenili jako ponad zadowalaj c i dobr ( rednia dla wszystkich respondentów 2,21, a w poszczególnych gminach warto od 2,00 do 2,60), a je-dynie w gminie Skórzec wi kszo respondentów oceniło swoj sytuacj jako za niekorzystn do mało zadowalaj cej (warto 1,57).

Tabela 27. Ocena sytuacji dochodowej z prowadzonej działalno ci gospodarczej (n=82)

Gmina

Udział dochodów Poprawa sytuacji Ocena dochodów pozarolniczych dochodowej w stosunku na tle innych grup w całkowitych dochodach do lat poprzednich zawodowych

Domanice 0,50 0,00 2,00

Du e było zró nicowanie odpowiedzi respondentów zwi zanych z czynnikami hamu-j cymi i stymuluhamu-j cymi rozwóhamu-j przedsi biorczo ci (tabela 28). Zdecydowana wi kszo spo-ród ankietowanych do czynników hamuj cych rozwój przedsi biorczo ci na terenie swoich

Tabela 28. Czynniki hamujce i stymulujce rozwój przedsibiorczoci (n=82) Gmina Czynniki hamujce rozwój przedsibiorczoci Poziom wsparcia Udział w kursach Fakt zatrudnienia przed rozpoczciem działalnoci Korzystanie z kredytów w działalnoci

przedsibiorczocii szkoleniach przez samorzdz zakresu lokalnyprzedsibiorczoci Domanice 1,400,200,400,600,60 Korczew1,750,000,000,000,00 Kotu1,860,140,570,430,57 Mokobody1,860,000,290,430,57 Mordy2,170,500,500,330,50 Paprotnia1,600,000,600,400,80 Przesmyki 2,000,000,330,170,67 Siedlce 2,130,130,500,250,50 Skórzec1,710,000,430,430,43 Suchoebry1,630,130,380,250,63 Winiew1,670,330,330,000,33 Wodynie2,000,200,800,800,60 Zbuczyn2,000,500,500,380,63 rednia 1,840,170,440,340,55 arytmetyczna Współczynnik 32,6223,5113,6141,290,9 zmiennoci ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

gmin zaliczyła czynniki natury ekonomicznej (warto w granicach liczby 2), tylko w gminie Domanice wi kszo wskazywała na uwarunkowania natury prawnej (warto 1,40). W opinii respondentów jednostki samorz du terytorialnego nie wspierały rozwoju przedsi biorczo ci na swoim terenie. Spo ród badanych tylko 17% (warto rednia dla wszystkich responden-tów 0,17) potwierdziło fakt wspierania ich działalno ci przez gminy. Na zupełny brak wspar-cia (warto 0,00) wskazywali rolnicy z gmin: Korczew, Mokobody, Paprotnia, Przesmyki i Skórzec, za na niski (warto do 0,20) z gmin: Domanice, Kotu , Siedlce, Sucho ebry i Wodynie. Najlepiej, w granicach 50% wskaza respondentów (warto 0,50), wspierana

była przedsi biorczo w gminie Mordy i Zbuczyn. Fakt udziału w kursach i szkoleniach z zakresu przedsi biorczo ci wskazało 44% respondentów ( rednia dla wszystkich

responden-tów 0,44), przy du ym zró nicowaniu w ród rolników w obr bie poszczególnych gmin. Naj-ch tniej (w 50% i powy ej) z takiej formy pomocy korzystali przedsi biorcy z gmin: Kotu , Mordy, Paprotnia, Siedlce, Wodynie i Zbuczyn, za najmniejsze (w poni ej 30%) zaintereso-wanie w tym zakresie wykazywali rolnicy z gminy Korczew i Mokobody. Spo ród ankieto-wanych tylko 34% ( rednia dla wszystkich respondentów 0,34) było wcze niej zatrudnionych poza rolnictwem. Zupełny brak do wiadczenia (warto 0,00) w prowadzeniu działalno ci gospodarczej mieli rolnicy z gminy Korczew i Wi niew, natomiast niewielkie do wiadczenie (warto w granicach liczby 0,20) z gmin: Przesmyki, Siedlce i Sucho ebry. Najwi cej (war-to powy ej 0,50) osób zatrudnionych poza rolnictwem przed rozpocz ciem przez nich dzia-łalno ci gospodarczej było w gminie Domanice i Wodynie. Prowadz c dziadzia-łalno gospodar-cz rolnicy ch tnie korzystali z kredytów. Fakt korzystania z kredytów potwierdziło 55% re-spondentów ( rednia warto dla wszystkich rere-spondentów 0,55). Najwi kszy odsetek (60 i ponad 60% ankietowanych) korzystaj cych z kredytów odnotowano w gminach: Domanice, Paprotnia, Przesmyki, Sucho ebry, Wodynie i Zbuczyn. W ogóle z kredytów nie korzystali przedsi biorcy z Korczewa (warto 0,00) oraz w niewielkim stopniu z Wi niewa (warto 0,33) i Skórca (warto 0,43).