Wyniki gospodarowania w działalno ci rolniczej

rednia powierzchnia u ytków rolnych w badanej grupie gospodarstw wynosiła 18,7 hektara, przy du ym zró nicowaniu tej powierzchni w poszczególnych gminach, od ponad 20 ha w gminach: Kotu , Mokobody, Mordy, Wodynie i Zbuczyn do poni ej 15 ha w gminach:

Korczew, Paprotnia i Siedlce (tabela 29). rednia powierzchnia gruntów ornych wynosiła 14,3 ha, a zró nicowanie tej powierzchni jest takie samo, jak w przypadku u ytków rolnych (od 9,1 ha w gminie Siedlce do 22,1 ha w gminie Zbuczyn). Niewielkie (od 0,1 do 2,1 ha)

były powierzchnie plantacji trwałych lub zupełny ich brak w niektórych gminach. Powierzch-nia trwałych u ytków zielonych wahała si rednio od 1,6 ha w gminie Korczew i 1,7 ha w gminie Paprotnia do 7,2 ha w gminie Mordy i 8,4 ha w gminie Kotu , przy redniej dla wszystkich gospodarstw wynosz cej 4,0 ha.

Tabela 29. Powierzchnia u ytków rolnych w badanych gospodarstwach (w hektarach na jedno gospodarstwo), (n=82)

ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

W strukturze u ytków rolnych najwi kszy udział (ponad 75%) miały grunty orne, na-st pnie trwałe u ytki zielone (ponad 20%) oraz niewielki (ponad 2%) plantacje trwałe (tabela 30). Najwi kszym udziałem (ponad 80%) gruntów ornych w tej strukturze charakteryzowały si ankietowane gospodarstwa z gmin: Domanice, Mokobody, Paprotnia, Skórzec, Wodynie i Zbuczyn, za najmniejszym udziałem (poni ej 70%) z gmin: Kotu , Mordy, Przesmyki, Su-cho ebry i Wi niew. W gminach o najmniejszym udziale gruntów ornych w strukturze u yt-ków rolnych najwi kszy był udział trwałych u ytyt-ków zielonych, w gminie Kotu 41%, a w gminach: Mordy, Przesmyki i Wi niew nieco powy ej 30%.

Działalno rolnicza w badanych gospodarstwach prowadzona była przez niespełna 2 pełnozatrudnione osoby na jedno gospodarstwo ( rednio 1,68 osoby), (tabela 31). Zró ni-cowanie tej wielko ci było niewielkie (współczynnik zmienno ci 28,0%), od 1,28 osoby w gminie Wi niew do 1,97 osoby w gminie Mokobody. Do du dyspersj (współczynnik zmienno ci 40,7%) charakteryzowała si liczba pełnozatrudnionych na 100 hektarów u

yt-ków rolnych, od 7,0 osób w gminie Wi niew i 7,3 osoby w gminie Zbuczyn do 13,3 pełnoza-trudnionych osób w gminie Korczew, przy redniej 9,1 osoby dla wszystkich gospodarstw.

Tabela 30. Struktura u ytków rolnych w badanych gospodarstwach (w %), (n=82)

Gmina Grunty orne Plantacje trwałe Trwałe u ytki zielone

Domanice 82,8 2,3 14,9

ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

Tabela 31. Pełnozatrudnieni w badanych gospodarstwach (n=82)

Gmina Liczba pełnozatrudnionych

ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

Tabela 32. Pogłowie zwierzt w badanych gospodarstwach (w sztukach), (n=82) Gmina Sztuki przelotowe Obsada zwierzt w duych jednostkach przeliczeniowych bydłotrzoda chlewna na gospodarstwona 100 ha UR ogółemkrowy mleczneogółemmaciory Domanice 17,214,90,00,016,292,6 Korczew0,00,04,91,21,07,7 Kotu23,217,11,30,320,399,0 Mokobody8,87,02,00,58,338,8 Mordy32,322,11,90,327,5117,5 Paprotnia8,25,612,61,99,166,9 Przesmyki 13,510,90,50,212,374,1 Siedlce 4,42,85,81,54,738,8 Skórzec20,915,44,71,118,999,5 Suchoebry6,34,65,10,66,638,6 Winiew11,99,26,82,212,057,4 Wodynie7,86,55,20,27,636,4 Zbuczyn15,410,910,42,015,056,8 rednia arytmetyczna13,39,94,81,012,563,9 Współczynnik zmiennoci124,1120,7212,5201,0115,799,8 ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

Na pogłowie zwierz t w badanych gospodarstwach składało si wył cznie bydło i trzoda chlewna (tabela 32). rednia liczba utrzymywanego bydła wynosiła nieco ponad 13 sztuk przelotowych (SP), z czego 9,9 sztuki to krowy mleczne. Najwi cej bydła ogółem (ponad 20 SP), w tym krów mlecznych (ponad 15 SP) utrzymywali rolnicy w gminach: Ko-tu , Mordy i Skórzec. W gminie Korczew w ogóle nie utrzymywano bydła w ankietowanych gospodarstwach, a niewielkie ilo ci (poni ej 10 SP bydła ogółem) w gminach: Mokobody, Paprotnia, Siedlce, Sucho ebry i Wodynie. rednio utrzymywano 4,8 SP trzody chlewnej ogółem, od 0,0 sztuk w gminie Domanice i 0,5 sztuki w gminie Przesmyki do 10,4 sztuki w gminie Zbuczyn i 12,6 sztuki w gminie Paprotnia. Najwi cej macior (około 2 SP) utrzy-mywano w gminach: Paprotnia, Wi niew i Zbuczyn. rednia obsada zwierz t w przeliczeniu na gospodarstwo wynosiła 12,5 du ej jednostki przeliczeniowej (DJP), a na 100 hektarów u ytków rolnych (UR) 63,9 DJP. Najwi ksz warto tego wska nika w przeliczeniu na go-spodarstwo (ponad 15 DJP) i na 100 ha UR (ponad 90 DJP) charakteryzowały si gospodar-stwa w gminach: Domanice, Kotu , Mordy i Skórzec. Z kolei w gminie Korczew i Siedlce wska nik ten na gospodarstwo był najni szy (poni ej 5 DJP), a w gminie Korczew równie w przeliczeniu na 100 ha UR (poni ej 10 DJP).

Tabela 33. Struktura zasiewów w badanych gospodarstwach (w %), (n=82)

Gmina Zbo a Okopowe Pastewne Pozostałe

ródło: Obliczenia własne na podstawie danych ankietowych.

Tabela 34. Plonowanie wybranych gatunków rolin uprawnych (w t z ha) i poziom nawoenia mineralnego w badanych gospodarstwach (w kg na 1 ha UR), (n=82) Gmina Pszenica PszenytoMieszanki zboowe jareZiemniakBurak cukrowyKukurydza na kiszonkNawoenie NPK Domanice 3,50nie uprawiano4,5020,040,044,056,2 Korczew3,434,10nie uprawiano16,7nie uprawianonie uprawiano113,4 Kotu3,263,102,2912,1nie uprawiano31,436,0 Mokobody3,47nie uprawiano3,4510,6nie uprawiano28,5107,4 Mordynie uprawiano2,983,3214,136,932,399,3 Paprotnianie uprawiano2,802,7011,8nie uprawiano39,070,5 Przesmyki nie uprawiano3,90nie uprawiano14,3nie uprawiano24,453,6 Siedlce 3,50nie uprawianonie uprawiano17,7nie uprawiano31,062,7 Skórzecnie uprawiano3,353,2110,3nie uprawiano38,070,5 Suchoebrynie uprawianonie uprawiano3,509,9333,4nie uprawiano117,5 Winiewnie uprawiano4,004,00nie uprawianonie uprawiano34,172,6 Wodynienie uprawiano4,40nie uprawianonie uprawianonie uprawiano31,641,9 Zbuczyn2,843,472,0610,836,627,596,2 rednia arytmetyczna3,313,523,1713,236,332,477,5 Współczynnik zmiennoci15,716,824,625,27,517,472,8 ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

W ankietowanych gospodarstwach w strukturze zasiewów dominowały zbo a, których udział w tej strukturze wynosił prawie 60%, a najwi kszy odsetek (ponad 75%) uprawy zbó zanotowano w gminach: Korczew, Paprotnia i Wodynie, za najni szy udział (poni ej 50%) w gminach: Kotu , Mordy, Przesmyki i Zbuczyn (tabela 33). Niski był odsetek uprawy ro lin okopowych, który wynosił 8,0%. Najwi cej (ponad 15% w strukturze zasiewów) uprawiano ro lin okopowych w gminach: Domanice, Mordy i Siedlce, a najmniej (poni ej 5%) w gmi-nach: Kotu , Paprotnia, Skórzec, Wi niew i Wodynie. Znaczny był udział ro lin pastewnych w strukturze zasiewów, tj. ponad 25%, najwi cej (ponad 30, a nawet ponad 40%) tych ro lin uprawiano w gminach: Kotu , Mordy, Wi niew i Zbuczyn. Podobnie jak ro lin okopowych niewielki (niespełna 7%) był udział ro lin pozostałych (przemysłowych, str czkowych i olei-stych) w strukturze zasiewów, a w uprawie tych ro lin dominowały gospodarstwa z gminy Przesmyki i Siedlce (odpowiednio: ponad 20 i 10%).

Plonowanie wybranych gatunków ro lin uprawnych w analizowanych gospodarstwach nie było zbyt zró nicowane, o zmienno ci od 7,5% dla buraka cukrowego do 25,2% dla ziemniaka (tabela 34). redni plon zbó (pszenicy, pszen yta i mieszanek zbo owych jarych) nieco przekraczał 3,3 tony z hektara, ziemniaka 13,2 t z ha, buraka cukrowego 36,3 t z ha i kukurydzy na kiszonk 32,4 t z ha. redni poziom nawo enia mineralnego (NPK) wynosił 77,5 kg na 1 ha u ytków rolnych i charakteryzował si du (ponad 70%) zmienno ci , od 41,9 kg w gminie Wodynie do 107,4 kg w gminie Mokobody, do 113,4 kg w gminie Korczew i a do 117,5 kg w gminie Sucho ebry.

rednia warto produkcji ro linnej na 1 gospodarstwo na 1 rok nie przekraczała 30 tys. złotych, produkcji zwierz cej nieco przekraczała 75 tys. zł, a warto dotacji była nie-co wy sza ni 13 tys. zł (tabela 35). Najwy sz redni warto ci produkcji ro linnej (ponad 50 tys. zł) charakteryzowały si gospodarstwa z gminy Mokobody i Sucho ebry, natomiast najni sz (poni ej 20 tys. zł) z gmin: Kotu , Przesmyki i Skórzec. W zakresie produkcji zwie-rz cej najwy sz jej warto (ponad 100 tys. zł) uzyskiwały gospodarstwa z gmin: Kotu , Mordy i Skórzec, za najni sz (poni ej 50 tys. zł) z gmin: Korczew, Mokobody, Siedlce, Sucho ebry i Wodynie. W najwi kszym stopniu z dotacji (ponad 15, a nawet blisko 30 tys. zł na gospodarstwo) korzystali rolnicy z gmin: Kotu , Mordy, Wodynie i Zbuczyn, natomiast w niewielkim (do 10 tys. zł na gospodarstwo) z gmin: Domanice, Korczew, Przesmyki i Sie-dlce.

Pod wzgl dem struktury warto ci produkcji ro linnej najwi kszy jej udział (ponad 40, a nawet 50%) w całkowitej warto ci produkcji był w gospodarstwach z gmin: Korczew, Mo-kobody i Sucho ebry, z kolei najni szy ten udział (20% i poni ej, a nawet 10%) był w

gmi-nach: Kotu , Mordy, Przesmyki, Skórzec i Zbuczyn (tabela 36). W strukturze warto ci pro-dukcji zwierz cej dominowały (ponad 70% udziału) gospodarstwa z gmin: Kotu , Mordy, Przesmyki i Skórzec, natomiast niewielkim tym udziałem (poni ej 40%) charakteryzowały si gospodarstwa z gminy Korczew i Sucho ebry. Znacz cy był równie udział dotacji w struktu-rze produkcji, który wynosił rednio 11,3%, z do du ym zró nicowaniem w gospodar-stwach w obr bie gmin, tj. od 6,1% w gminie Domanice do 20,1% w gminie Wodynie.

Tabela 35. Warto produkcji rolniczej oraz wysoko dotacji w badanych gospodar-stwach (w tys. zł na gospodarstwo na 1 rok), (n=82)

Gmina Produkcja

ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

W analizowanej zbiorowo ci gospodarstw rolnych całkowite koszty produkcji wynosi-ły rednio 76,6 tys. złotych w przeliczeniu na 1 gospodarstwo na jeden rok (w tym 40,2 tys. zł to koszty bezpo rednie razem i 36,4 tys. zł koszty po rednie) i były znacznie zró nicowane, od niespełna 50 tys. zł w gminach: Korczew, Przesmyki i Wodynie do ponad 100 tys. zł w gminach: Mordy, Sucho ebry i Zbuczyn (tabela 37). Podobnie jak w przypadku kosztów całkowitych (współczynnik zmienno ci 84,9%) silne było zró nicowanie kosztów bezpo red-nich razem i po redred-nich (współczynnik zmienno ci odpowiednio: 101,0 i 84,1%).

Tabela 36. Struktura warto ci produkcji w badanych gospodarstwach (w %), (n=82)

ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

W strukturze całkowitych kosztów produkcji koszty bezpo rednie stanowiły 53,2%, a koszty po rednie 46,8%, (tabela 38). Charakteryzowały si one niewielk zmienno ci w poszczególnych gospodarstwach (współczynnik zmienno ci poni ej 30%). W strukturze kosztów bezpo rednich dominowały wydatki na pasz (28,6%), a tak e nawozy oraz rodki ochrony ro lin (ł cznie 11,7%), niewielki natomiast był udział wydatków na nasiona i sadze-niaki (3,3%). W przypadku kosztów po rednich znacz c rol odgrywała amortyzacja, której udział wynosił przeci tnie 18,1% oraz pozostałe koszty (w tym koszty ogólnogospodarcze), kształtuj ce si w strukturze kosztów na poziomie 28,7%. Amortyzacja i pozostałe po rednie koszty w kosztach całkowitych charakteryzowały si zbli on zmienno ci w analizowanych gospodarstwach w obr bie gmin (współczynniki zmienno ci wynosz odpowiednio: 47,3 i 55,0%).

Ankietowani rolnicy w obr bie ka dej z gmin uzyskali rednio dodatni dochód rolni-czy w wysoko ci 44,1 tys. złotych w przeliczeniu na 1 gospodarstwo i na jeden rok (tabela 39). Najwy szym dochodem rolniczym, wynosz cym odpowiednio: 102,8, 89,6 i 73,6 tys. zł charakteryzowały si gospodarstwa z gmin: Kotu , Mordy i Zbuczyn, natomiast najmniej-szym dochodem: 4,5, 5,7 i 9,4 tys. zł gospodarstwa z gmin: Sucho ebry, Korczew i Siedlce.

Tabela 37. Koszty produkcji w badanych gospodarstwach (w tys. zł na gospodarstwo na 1 rok), (n=82) Gmina Koszty bezporednie Koszty porednie

Koszty całkowite razemnasiona i sadzeniaki nawozyrodki ochrony rolinpaszeusługi weterynaryjne pozostałe razem Domanice 2,03,94,118,51,35,034,831,165,9 Korczew1,47,43,36,01,32,021,427,749,1 Kotu1,82,93,614,72,88,534,332,666,9 Mokobody3,610,34,511,82,06,338,538,476,9 Mordy4,28,14,439,02,310,568,553,5122,0 Paprotnia2,33,80,629,90,61,238,421,559,9 Przesmyki 1,53,50,918,21,11,426,621,848,4 Siedlce 1,43,41,413,50,610,130,423,153,5 Skórzec1,86,21,227,31,94,743,136,079,1 Suchoebry3,87,74,619,01,17,844,073,4117,4 Winiew2,34,92,927,74,24,946,929,176,0 Wodynie1,63,90,918,90,30,726,322,248,5 Zbuczyn4,210,75,330,82,82,856,644,5101,1 rednia arytmetyczna2,56,13,021,41,85,440,236,476,6 Współczynnik zmiennoci92,0106,6126,7127,6150,0237,0101,084,184,9 ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

Tabela 38. Struktura kosztów produkcji w badanych gospodarstwach (w %), (n=82) Gmina Koszty bezporednieKoszty porednie nasiona i sadzeniaki nawozyrodki ochrony rolinpaszeusługi weterynaryjne pozostałe razemamortyzacja pozostałe razem Domanice 3,05,96,228,12,07,652,813,833,447,2 Korczew2,915,16,712,22,64,143,615,540,956,4 Kotu2,74,35,422,04,212,751,322,726,048,7 Mokobody4,713,45,915,32,68,250,120,729,249,9 Mordy3,46,63,632,01,98,656,121,322,643,9 Paprotnia3,86,31,149,81,12,064,118,217,735,9 Przesmyki 3,17,21,937,62,32,955,019,425,645,0 Siedlce 2,66,42,625,21,118,956,814,029,243,2 Skórzec2,37,81,634,52,45,954,525,420,145,5 Suchoebry3,26,63,916,21,06,637,517,045,562,5 Winiew3,16,43,936,45,56,461,712,226,138,3 Wodynie3,38,01,938,90,71,454,222,922,945,8 Zbuczyn4,210,65,230,42,82,856,013,031,044,0 rednia arytmetyczna3,37,93,828,62,47,253,218,128,746,8 Współczynnik zmiennoci39,979,1100,775,5116,8133,926,147,355,029,7 ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

Tabela 39. Tworzenie dochodu rolniczego w badanych gospodarstwach (w tys. zł), (n=82) Gmina Warto produkcji Zuycie porednieWarto dodana bruttoAmortyzacja Warto dodana nettoKoszt czynników zewntrznychSaldo dopłat i podatków Dochód rolniczy z gospodarstwa1/ Domanice 97,654,443,29,134,12,46,738,4 Korczew54,837,317,57,69,94,20,05,7 Kotu162,247,9114,315,299,11,85,5102,8 Mokobody108,957,251,715,935,83,85,237,2 Mordy210,193,0117,126,091,13,01,589,6 Paprotnia92,248,144,110,933,20,91,333,6 Przesmyki 89,737,652,19,442,71,40,742,0 Siedlce 62,944,118,86,812,02,60,09,4 Skórzec129,963,866,113,652,51,70,651,4 Suchoebry108,989,419,520,0-0,58,013,04,5 Winiew113,566,547,09,337,70,20,037,5 Wodynie81,936,445,511,134,41,00,533,9 Zbuczyn171,086,684,413,171,31,43,773,6 rednia arytmetyczna117,260,656,613,243,42,63,344,1 Współczynnik zmiennoci90,080,9107,281,8122,8230,7218,2120,0 1/ Dochód rolniczy z gospodarstwa obliczono na podstawie pracy J. Fereca „Ekonomika i organizacja rolnictwa”, Wyd. Key Text, Warszawa, 1999, s. 90-93. ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

Tabela 40. Efektywno produkcji w badanych gospodarstwach (n=82)

1/ Stosunek warto ci produkcji (ro linnej, zwierz cej i dopłat) do poniesionych kosztów produkcji.

2/ Stosunek całkowitych kosztów produkcji do warto ci produkcji.

3/ Stosunek zysku (dochodu rolniczego z gospodarstwa) do całkowitych kosztów produkcji.

4/ Stosunek zysku do warto ci produkcji.

ródło: Obliczenia własne na podstawie ankiet.

Efektywno produkcji w badanych gospodarstwach była silnie zró nicowana, zwłaszcza opisana 2 wska nikami, tj. rentowno ci i dochodowo ci (współczynniki

zmienno-ci wynosiły odpowiednio: 129,3 i 93,7%), (tabela 40). redni wska nik opłacalno zmienno-ci produk-cji wynosił 153,0% i wahał si rednio od 92,8% w gminie Sucho ebry, do 242,5% w gminie Kotu . Najwy sz redni wzgl dn wysoko ci kosztów (107,8%) charakteryzowały si gospodarstwa z gminy Sucho ebry, a najni sz (41,2%) z gminy Kotu , przy rednim wska -niku dla wszystkich gospodarstw wynosz cym 65,4%. Wska niki rentowno ci i

dochodowo-ci kształtowały si analogicznie, najni sze uzyskano w gminie Sucho ebry (3,8 i 4,1%) i Korczew (odpowiednio: 11,6 i 10,4%), natomiast najwy sze w gminie Kotu (153,7 i 63,4%), w gminie Przesmyki (86,8 i 46,8%) i w gminie Zbuczyn (odpowiednio: 72,8 i 43,0%), przy rednich wska nikach dla wszystkich gospodarstw kształtuj cych si

odpo-wiednio: 57,6 i 37,6%.