Pozarolnicza działalność a działalność gospodarcza w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych

Analiza obowiązującego stanu prawnego pozwala na stwierdzenie, że w polskim ustawodawstwie, poza ubezpieczeniami społecznymi, nie występuje pojęcie „pozarolniczej działalności”. Uwaga ta odnosi się oczywiście do regulacji prawnych związanych z podejmowaniem i wykonywaniem wszelkiego rodzaju działalności czyli działalności sensu stricto. Przywołując na potwierdzenie odpowiednie unormowania, obejmujące podniesioną kwestię, jako pierwszą należy wskazać ustawę zasadniczą, czyli uchwaloną 2 kwietnia 1997 r. Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej141. Według art. 20, ustrój gospodarczy naszego kraju oparty jest na zasadzie wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. Z kolei art. 22 wyjaśnia, że ograniczenie wolności działalności gospodarczej dopuszczalne jest tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.

Termin „pozarolnicza działalność” nie występuje również na gruncie prawa cywilnego i prawa pracy. Wyjątek stanowi ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy¹⁴². Należy jednak zaznaczyć, iż w praktyce jest ona powiązana z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, do których odsyła w zakresie odpowiedniego znaczenia użytych w niej pojęć. Omawiany termin nie występuje

141 Dz. U. Nr 78 z 1997 r., poz. 483 z późn. zm.

142 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 149).

64 również w aktualnych przepisach prawa podatkowego. Zarówno Ordynacja podatkowa¹⁴³ jak i ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych144 posługują się terminem „pozarolnicza działalność gospodarcza”, czyli kategorią występującą w ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej145

.

Wydaje się więc, iż w tym kontekście, szczególnego znaczenia nabiera obowiązująca od 1 stycznia 1999 r. ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych146

, w której pojęcie „pozarolnicza działalność” usytuowane zostało w art. 8 ust. 6. Zgodnie z pierwotną wersją cytowanego przepisu, za osobę taką ustawa uważała: 1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, 2) twórcę i artystę, 3) osobę wykonującą wolny zawód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Po nowelizacjach, dokonanych ustawą z 9 listopada 2000 r.147 oraz ustawą z 18 grudnia 2002 r.¹⁴⁸, rozszerzono zakres omawianego przepisu, który od 1 stycznia 2003 r. otrzymał następujące brzmienie: Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:

1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,

2) twórcę i artystę,

3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:

a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

Na mocy ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

143 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 613).

144 Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.).

145 T. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 672 z późn. zm.

146

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 121)

147 Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 104 z 2000 r., poz. 1104).

148 Ustawa z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 241 z 2002 r., poz. 2074).

65 Społecznych149

, do art. 8 ust. 6 dodano pkt 5 który, od 1 marca 2009 r., za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa również osobę prowadzącą niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty, a od 1 stycznia 2014 r. również osobę fizyczną prowadzącą szkołę publiczną150

.

Powyższe prowadzi do następujących wniosków. Po pierwsze, pojęcie „osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą” jest pojęciem węższym od terminu „osoba prowadząca pozarolniczą działalność” (zakres podmiotowy). I po drugie, są to dwie odrębne (różne) kategorie podmiotów. Oznacza to, że np. wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością bądź wspólnik spółki jawnej nie są prowadzącymi działalność gospodarczą, co może mieć istotne znaczenie np. przy rozstrzyganiu zbiegu obowiązku ubezpieczenia społecznego z obowiązkiem ubezpieczenia rolniczego.

W tej sytuacji może rodzić się pytanie o powody dokonania przez ustawodawcę takiego podziału?

Nie ulega wątpliwości, że ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych jest rezultatem historycznego rozwoju instytucji ubezpieczeniowych, a w płaszczyźnie podmiotowej charakteryzuje się tendencją obejmowania ubezpieczeniem społecznym coraz to nowych grup ludności151

. O ile jednak zakwalifikowanie osób prowadzących działalność gospodarczą do kategorii prowadzących pozarolniczą działalność wydaje się uzasadnione (naturalna grupa wywodząca się wprost od rzemieślników), to wątpliwości budzi kwestia zaliczenia pozostałych osób do grona prowadzących pozarolniczą działalność.

Pamiętając jednak, że jednym z celów reformy ubezpieczeń społecznych było ujednolicenie przepisów, uzasadnione wydaje się twierdzenie, iż w tym konkretnym przypadku zamiarem ustawodawcy było zastąpienie kilku aktów prawnych jednym152

,

149 Dz. U. Nr 8 z 2009 r., poz. 38.

150

Art. 8 ust. 6 pkt 5 w brzmieniu ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 827).

151 M. Zieleniecki, Problemy...op. cit. s. 109. Potwierdzeniem przytoczonego poglądu jest niewątpliwie objęcie obowiązkiem ubezpieczeń z dniem 1 stycznia 2015 r. członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tej funkcji. Ustawą z dnia 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r., poz. 1831) do art. 6 ust. 1 ustawy systemowej dodano punkt 22.

152 Z dniem 1 stycznia 1999 r. utraciła moc ustawa z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 25 z 1989 r., poz. 137 z późn zm.) oraz art. 1, art. 8 i art. 14 ustawy z dnia 27 września 1973 r. o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin (Dz. U. Nr 31 z 1983 r., poz. 145 z późn. zm.) a z dniem 1 stycznia 2003 r. nastąpiło uchylenie przepisów tej ustawy; art. 1- 5, art. 25 - 32 i art. 34 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U. Nr 65 z 1995 r., poz. 333 z późn. zm.) a z dniem 1 stycznia 2003 r. nastąpiło uchylenie przepisów tej ustawy; art. 1 - 4, art. 22 - 26, art. 28 i art. 32 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób

66 min. dlatego, aby jeden przepis można było stosować do wszystkich podmiotów samodzielnie zarobkujących, które do 31 grudnia 1998 r. nie miały równorzędnej pozycji w systemie ubezpieczenia społecznego153. Konsekwencją ukształtowanej regulacji jest fakt, że do każdej z osób wymienionych w art. 8 ust. 6 ustawy systemowej należy stosować takie same reguły dotyczące podlegania ubezpieczeniom, ustalania składek oraz podstawy ich wymiaru, jak również zasady, tryb i terminy154 zgłoszeń do ubezpieczeń i opłacania składek. Prawdopodobnie dlatego do grona osób prowadzących pozarolniczą działalność (poza osobami prowadzącymi działalność gospodarczą) włączeni zostali twórcy i artyści, osoby wykonujące wolne zawody, wspólnicy spółek osobowych i kapitałowych oraz prowadzący niepubliczne i publiczne szkoły, placówki i ich zespoły.

W mojej ocenie termin „pozarolnicza działalność’ został celowo sformułowany na użytek ubezpieczeń społecznych (pojęcie szerokie) po to, aby w przyszłości (w dobie rozwoju technologicznego i gospodarczego powstają nowe specjalności i profesje) można było objąć ubezpieczeniami (włączyć do systemu) nowe grupy osób, szczególnie te, których działalność zawodowa charakteryzuje się daleko posuniętą samodzielnością. Poprzez takie rozwiązanie ustawodawca zabezpieczył się na przyszłość, zostawiając sobie szeroko otwartą tzw. przysłowiową furtkę. Pogląd taki umacnia nie tylko kilkakrotna nowelizacja art. 8 ust. 6, ale przede wszystkim fakt, że „w polskim systemie ubezpieczeń społecznych nie wypracowano do tej pory jednolitej i ostatecznej koncepcji zakresu podmiotowego tych ubezpieczeń”155

.

Nie zmienia to jednak faktu, że treść przytoczonego artykułu daje podstawę do twierdzenia, że ustawodawca miał pewne trudności z włączeniem do systemu podmiotów wymienionych w punktach 2, 3, 4 i 5 ust. 6. Warto zatem się zastanowić, jakie czynniki mogły zadecydować o kształcie omawianej regulacji i ustalić o co chodziło ustawodawcy? Czy o wyeliminowanie luk prawnych powodujących pozostawanie pewnych grup ludności poza systemem (brak ochrony ubezpieczeniowej), czy też o

prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 46 z 1989 r., poz. 250 z późn. zm.) a z dniem 1 stycznia nastąpiło uchylenie przepisów tej ustawy; art. 1 - 6, art. 27 - 32 i art. 34 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o ubezpieczeniu społecznym duchownych (Dz. U. Nr 29 z 1989 r., poz. 156) a z dniem 1 stycznia 2003 r. nastąpiło uchylenie przepisów tej ustawy tj. z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199 z 2002 r., poz. 1673), która uchyliła ww. akty prawne.

153

Np. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne twórców była niższa od podstawy wymiaru dla osób prowadzących działalność w zakresie rzemiosła (później osób prowadzących działalność gospodarczą).

154 Wyjątek stanowią twórcy i artyści, którzy zgłoszeń dokonują w ciągu 7 dni od dnia otrzymania decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców.

155

67 potrzeby finansowe Funduszu Ubezpieczeń Społecznych? Próba udzielenia odpowiedzi na podniesione pytania zostanie podjęta w następnych punktach niniejszego rozdziału.

Osoby prowadzące działalność na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub przepisów szczególnych

Według art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej, osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą jest min. osoba prowadząca działalność na podstawie przepisów o działalności gospodarczej.

Z treści przytoczonego przepisu można wywieść, iż jest on, w zakresie podmiotowym, kontynuacją art. 1 ustawy z 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, i po drugie, ustawa z 13 października 1998 r. nie definiuje pojęcia „działalność gospodarcza” - odsyła w tym zakresie, niezależnie od tytułów kolejnych ustaw, do przepisów o działalności gospodarczej.

Na marginesie podnieść wypada, że omawiany przepis nie uległ zmianie od początku jego obowiązywania, tj. od 01.01.1999 r., gdy tymczasem regulacje dotyczące podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej zmieniły się już trzykrotnie. Trzeba też wspomnieć o obowiązujących w dacie wejścia w życie ustawy systemowej przepisach ustawy z 23 grudnia 1988 r.¹⁵⁶, która wprowadziła pojęcie działalności gospodarczej określając, że jest to działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa, prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu prowadzącego taką działalność (art. 2 ust. 1). To dość ogólne ujęcie, sformułowane na użytek ustawy, zostało rozbudowane przez późniejsze orzecznictwo sądowe. W uzasadnieniu postanowienia z 30 września 1991 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu uznał, że działalność gospodarczą wyróżnia kilka specyficznych właściwości, tj. stały, profesjonalny i zarobkowy charakter, powtarzalność działań, prowadzenie jej na własny rachunek i ryzyko oraz uczestnictwo w obrocie gospodarczym¹⁵⁷. Potwierdzeniem tak rozumianego pojęcia jest uchwała Sądu Najwyższego, który przyjął, jako wyróżnik, następujące cechy działalności: 1) zawodowy (stały) charakter, 2) związaną z tym

156 Ustawa z dnia 28 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 41 z 1988 r., poz. 324).

157

68 powtarzalność podejmowanych działań, 3) podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania oraz 4) uczestnictwo w obrocie gospodarczym¹⁵⁸.

W tym miejscu wystarczy tylko podkreślić, że do czasu wejścia w życie ustawy Prawo działalności gospodarczej, nie nastąpiły istotne zmiany w zakresie, który jest przedmiotem niniejszego opracowania. Z uwagi jednak na treść omawianego artykułu trzeba zaznaczyć, że każda osoba fizyczna należąca do kategorii prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 1988 r. (bez względu na fakt posiadania bądź nie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej), podlegała obowiązkowo powszechnemu ubezpieczeniu społecznemu, stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z 13 października 1998 r. W tej sytuacji uzasadnione wydaje się przejście do nowego stanu prawnego, tj. obowiązującego od 1 stycznia 2001 r., czyli od daty wejścia w życie ustawy z 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej¹⁵⁹.

Trafnie zauważył C. Kosikowski, że ustawa z 1988 r. spełniła swoją rolę – otworzyła możliwości podejmowania i wykonywania działalności wtedy, gdy w Polsce nie było jeszcze gospodarki rynkowej. Jednak w miarę przechodzenia do tej formy gospodarki, przepisy wymagały pilnych nowelizacji160, które z upływem czasu doprowadziły do wielu niespójności. Poza tym, zdaniem autora, ustawa nie uwzględniała wymogów stawianych prawodawstwu państwa stowarzyszonego ze Wspólnotami Europejskimi i zabiegającego o członkowstwo w Unii Europejskiej. Co więcej, w latach 90-tych niespodziewanie szybko rozwinęły się formy reglamentacji działalności gospodarczej (przede wszystkim koncesjonowania), co przeczyło idei gospodarki wolnorynkowej. Wraz z przepisami ustawy zaczęło rozwijać się prawodawstwo dotyczące działalności gospodarczej, co czyniło ustawę z 1988 r. aktem drugorzędnym w stosunku do jej założeń jako swoistej konstytucji gospodarczej. Obowiązywaniu ustawy nie sprzyjał również ówczesny stan przepisów konstytucyjnych, które nie poświęcały zbyt wiele miejsca zagadnieniom gospodarczym, choć w roku 1989 zmieniono rozdział I Konstytucji PRL dotyczący ustroju społeczno – gospodarczego. Dopiero uchwalenie w 1997 r. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zdecydowanie zmieniło sytuację, ale z drugiej strony wystąpiła konieczność dostosowania przepisów ustawy do wymogów nowej ustawy zasadniczej, która

158 Uchwała SN z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 117/91. System Informacji Prawnej Lex Nr 3709.

159 Dz. U. Nr 101 z 1999 r., poz. 1178.

160

69 zawierała już pełne uregulowanie ustroju gospodarczego Polski – działalność gospodarczą traktuje w kategorii wolności obywatelskich i stawia nowe wymogi aktom prawnym (ustawom i aktom wykonawczym do ustaw). Przyczyną uchwalenia nowej ustawy były również poglądy doktryny i bogate orzecznictwo, ponieważ z upływem czasu stosowanie przepisów ustawy z 1988 r. stało się trudne i budziło wątpliwości161

. Artykuł 2 ust. 1 ustawy z 1999 r. określał, że działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy była zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. W porównaniu więc z poprzednimi przepisami nastąpiło rozszerzenie zakresu przedmiotowego o nowy obszar, tj. związany z zasobami naturalnymi.

Powyższe prowadzi do wniosku, że nowy termin opierał się na trzech przesłankach: 1) ekonomicznej klasyfikacji działalności, 2) zarobkowym celu działalności oraz 3) wykonywaniu działalności w sposób zorganizowany i ciągły. I jak podkreślano w piśmiennictwie, były to przesłanki pozwalające na szerokie ujmowanie pojęcia „działalność gospodarcza” oraz odnoszenie jej do różnych form aktywności, chociaż nie zawsze podlegających tym samym regułom. Jednocześnie podnoszono, że przyjęte w art. 2 ust. 1 ustawy określenie nie było doskonałe i trudno je było traktować jedynie w sposób literalny162

.

Pod względem ekonomicznym, zdaniem C. Kosikowskiego, pojęcie to było bardzo pojemne i tak należało je pojmować przy interpretacji art. 2 ust. 1. Według autora, zastosowanie w definicji działalności gospodarczej kryterium ekonomicznej klasyfikacji było być może niezbędne, ale jako desygnat definicji nie spełniło swojej roli. Niezbędne bowiem okazało się ustalanie, w oparciu o inne akty prawne, czym była działalność wytwórcza, handlowa, czy usługowa. Oznaczało to konieczność sięgania do definicji zawartych min. w prawie budowlanym, geologicznym i górniczym a także w innych aktach¹⁶³.

Wskazanie natomiast na jej zarobkowy charakter sugeruje, że ustawodawca nie uznał za działalność gospodarczą takich działań, które miały na celu zaspokajanie własnych potrzeb i nie były sprzedażą towarów i usług, np. amatorski połów ryb i łowiectwo, działalność wytwórcza w zakresie produkcji towarów przeznaczonych na

161 C. Kosikowski, Nowa ustawa o działalności gospodarczej, PiP Nr 1 z 2000 r., s. 3 - 4.

162 C. Kosikowski, Prawo działalności gospodarczej. Komentarz, Wydanie 2 zmienione. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2001, s. 13 - 15.

163

70 zaspokojenie własnych potrzeb (np. produkcja pustaków na własne cele budowlane czy okazjonalna sprzedaż owoców).

Do pojęcia działalności gospodarczej ustawa wprowadziła również dwa inne elementy, tj. zorganizowania i ciągłości. Należy więc przyjąć, że nie odpowiadała definicji taka zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana i usługowa oraz poszukiwanie i eksploatacja zasobów naturalnych, które nie były wykonywane w sposób zorganizowany. Ustawodawca nie traktował zatem jako działalności takiej, która miała charakter przypadkowy i nie była zorganizowana, chociaż przynosiła wykonującemu podmiotowi określony dochód. W szczególności chodziło o czynności wykonywane w ramach pomocy sąsiedzkiej lub koleżeńskiej bądź w ramach tzw. grzeczności, chociażby ich wykonywanie było odpłatne164

.

Ustawa z 1999 r. do pojęcia działalności gospodarczej wprowadziła również element ciągłości jej wykonywania, co miało świadczyć o względnie stałym zamiarze jej wykonywania, chociaż nie wykluczało to możliwości prowadzenia działalności tylko sezonowo lub do czasu osiągnięcia postawionego sobie przez przedsiębiorcę celu165

. Należy również zauważyć, że w nowej definicji zabrakło takiej cechy jak prowadzenie działalności „na własny rachunek”. W związku z tym, wykonywanie zajęcia pozbawionego tego elementu nie wypełniało przesłanek określonych w art. 2 ust. 1 ustawy z 1999 r., co potwierdził NSA w Warszawie uznając, że „świadczenie usług kasjerskich na rzecz banku nie jest działalnością gospodarczą podlegającą wpisowi do ewidencji działalności gospodarczej”166

.

W tym kontekście warto przytoczyć inne orzecznictwo Sądu Administracyjnego który, z uwagi na nieostre pojęcia zawarte w art. 2 ust. 1, wielokrotnie dokonywał interpretacji pojęcia „działalność gospodarcza”.

W jednym z wyroków SA w Warszawie przyjął, że poszukiwanie, rozpoznanie i eksploatacja zasobów naturalnych jest działalnością gospodarczą tylko wtedy, gdy ma charakter zarobkowy i jednocześnie odbywa się w sposób zorganizowany i ciągły167

. Z kolei w wyroku z 14 lipca 2005 r., również dotyczącym przesłanki ciągłości wykonywania działalności gospodarczej, NSA wyjaśnił, że elementu tego nie można

164 C. Kosikowski, Nowa ustawa...op. cit. s. 6.

165

Ibidem, s. 6.

166 Wyrok NSA w Warszawie z dnia 9 października 1996 r., II SA 2097/95. System Informacji Prawnej Lex Nr 28731.

167 Wyrok WSA w Warszawie z dnia 8 października 2004 r., II SA 3673/03. System Informacji Prawnej Lex Nr 159913.

71 rozumieć jako procesu trwającego nieustannie, albowiem oznaczałoby to niemożność zawieszenia działalności gospodarczej, którą może prowadzić także osoba fizyczna168

. Na uwagę zasługuje fakt, że wiele orzeczeń, które zapadły pod rządami ustawy z 1988 r., nie straciło na aktualności w okresie obowiązywania ustawy Prawo działalności gospodarczej, co może sugerować, że nie zatarła ona wątpliwości co do znaczenia pojęcia (definicji) działalności gospodarczej. I tak, w wyroku z 2 grudnia 1994 r., NSA w Łodzi postawił następującą tezę: „Działalność gospodarcza to prawnie określona sytuacja, którą trzeba oceniać na podstawie zbadania konkretnych okoliczności faktycznych, wypełniających lub nie wypełniających znamiona tejże działalności. Prowadzenie działalności gospodarczej jest zatem kategorią obiektywną, niezależnie od tego jak działalność tę ocenia sam prowadzący ją podmiot i jak ją nazywa oraz czy dopełnia ciążących na nim obowiązków z działalnością tą związanych, czy też nie”169

. Według art. 3 ustawa nie miała zastosowania do działalności wytwórczej w rolnictwie – w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa, rybołówstwa śródlądowego, wynajmowania przez rolników pokoi i miejsc na ustawianie namiotów, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

Ponadto, w art. 76 i 87, ustawodawca jednoznacznie wskazał, że notariusz, adwokat i radca prawny nie są uważani za przedsiębiorców, ponieważ czynności wykonywane przez te podmioty podlegają odpowiednio przepisom ustaw: Prawo o notariacie, Prawo o adwokaturze i o radcach prawnych. Tak wyraźne wyłączenie wymienionych podmiotów z zakresu działania ustawy pozwala na stwierdzenie, że działalnością gospodarczą nie była działalność wytwórcza w rolnictwie oraz wykonywanie działalności przez notariuszy, adwokatów i radców prawnych.

Efektem uchwalenia ustawy z 1999 r. było również nowe pojęcie „przedsiębiorcy”170, zawarte w art. 2 ust. 2. W myśl tego przepisu, przedsiębiorcą była osoba fizyczna, osoba prawna oraz nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmowała i wykonywała działalność gospodarczą. Do kategorii tej zakwalifikowano także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej (art. 2 ust. 3). A zatem pod rządami omawianego aktu prawnego nie było wątpliwości co do statusu jaki

168 Wyrok NSA w Warszawie z dnia 14 lipca 2005 r., FSK 1971/04. System Informacji Prawnej Lex Nr 173219.

169 Wyrok NSA w Łodzi z dnia 2 grudnia 1994 r., SA/Łd 741/94. System Informacji Prawnej Lex Nr 26531.

170

72 posiadali wspólnicy spółki cywilnej – zostali uznani za przedsiębiorców w zakresie wykonywanej przez siebie działalności gospodarczej. Oznacza to, że wspólnicy spółki cywilnej podlegali ubezpieczeniom społecznym na zasadach określonych dla osób prowadzących pozarolniczą działalność.

Analizowana ustawa zrywała z dotychczasowym systemem ewidencjonowania działalności. W art. 7 ustanawiała regułę, w myśl której, przedsiębiorca mógł podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców. Taki stan rzeczy przewidywała bowiem ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym171

. Zgodnie z jej założeniami, proces rejestracji w Sądach Gospodarczych (Sądy Rejonowe) miał się rozpocząć od 1 stycznia 2001 r. i dotyczył podmiotów wymienionych w art. 36. Jednak w przypadku osób fizycznych podejmujących działalność gospodarczą, wpis do rejestru przedsiębiorców został przesunięty w czasie, i w pierwotnej wersji zakładał, że osoby te