pracownicy służby bhp jako nauczyciele

Pracownicy służby bhp są w swoim zawodzie swego rodzaju nauczycielami.

Ponieważ, żeby osiągnąć zamierzony cel, nie wystarczy przedstawić pracodawcy oraz pracownikom „suchych” nakazów – specjalista powinien w razie wątpliwości wytłumaczyć, dlaczego pewne rzeczy są w ten, a nie inny sposób przedstawiane.

Dlatego prawdopodobnie to, co zwie się talentem nauczycielskim, działającym na zasadzie intuicyjnego doboru właściwych środków pedagogicznych do danej sytuacji, decyduje o efektywności. Nie każdy może być „dobrym nauczycielem”, wyniki osiągają ludzie o określonych cechach osobowości. Nie każdy człowiek wykonujący danego rodzaju pracę, posiadający jakikolwiek zawód może być wystarczająco wykształcony i przygotowany do tego. Nie zawsze jest dobrym fa-chowcem⁷³. Tak więc specjalista ds. bezpieczeństwa i higieny pracy w kontekście nauczycielskim powinien posiadać następujące kompetencje:

• pozytywne nastawienie do ludzi;

• ugruntowana postawa szacunku dla innych ludzi (szacunek dla innych pracowników to dotrzymywanie zobowiązań, uczciwość, sprawiedliwość, tolerancja i otwartość na czyjeś odmienne zdanie i sugestie):

◆ uprzejmość, kultura bycia, dobre wychowanie niezależnie od samopo-czucia i stanu zdrowia;

◆ brak spostrzegania zależności między własną aktywnością a jej pozy-tywnymi, spodziewanymi efektami – prowadzi to do utraty sensowno-ści działań obronnych, do apatii, bezradności, obojętności;

◆ nieznęcanie się nad słabszymi, nieniszczenie czyjejś godności;

• autentyczność:

◆ przekonanie ludzi, że jest się zainteresowanym ich losem;

◆ przedstawienie pracownikowi uchybienia jako informacji, czego w przyszłości unikać, nie jako tragedii, a jedynie jako normalnego etapu doskonalenia systemu;

◆ myślenie pozytywne, wpływające na własne dobre samopoczucie, sym-patię do własnej osoby i do otoczenia, tym samym wywołujące aprobatę i życzliwość innych (dzięki temu łatwiej będzie „nauczycielowi” otwo-rzyć się, pokazać siebie takim, jakim jest, bez udawania i fałszu);

• świadomość swoich mocnych stron:

◆ chwalenie pracowników za przestrzeganie zasad bhp w zakładzie;

◆ zmniejszanie dystansu pomiędzy pracownikami a służbą bhp;

• pogoda ducha i optymizm:

◆ „samospełniająca się przepowiednia” – zasada niegwarantująca sukce-su, jednak zwiększająca jego prawdopodobieństwo;

◆ przyciąganie otoczenia przez optymistów, „zarażają” optymizmem in-nych; panuje przeświadczenie, że optymistom lepiej się życie i łatwiej im wszystko przychodzi;

73 D. Wosik-Kowala, Komunikacja i edukacja ku synergiczności porozumiewania się, wyd. Adam

• umiejętność prawidłowej komunikacji:

◆ umiejętność słuchania, a w nim:

→ kontakt wzrokowy,

→ koncentracja uwagi,

→ powściągliwość w wyrażaniu własnego zdania,

→ otwartość na zdanie innych ludzi,

→ lekkie pochylanie ciała,

→ empatia,

→ używanie zachęcających zwrotów,

→ zadawanie pytań;

◆ przemawianie:

→ jasna struktura wypowiedzi,

→ używanie w pełni zrozumiałego języka,

→ modelowanie głosu,

→ kontrola jego tembru i siły,

→ patrzenie na ludzi,

→ pilnowanie czasu i nieprzekraczalnie go,

→ kierowanie głosu do najbardziej oddalonych słuchaczy na sali,

→ stosowanie slajdów, folii i innych pomocy;

◆ rozmawianie:

→ nieprzyjmowanie postawy aroganckiej, lekceważącej,

→ wczuwanie się w sytuację rozmówcy,

→ przygotowanie się do rozmowy,

→ koncentracja na najważniejszych sprawach,

→ uśmiechanie się zachęcająco,

→ nierozdrabnianie się;

◆ asertywność – prawo do:

→ sprawiedliwego i kulturalnego traktowania,

→ obrony własnego zdania,

→ bronienia się przed manipulacją,

→ wyrażania opinii i uczuć,

→ korzystania ze swoich praw,

→ wymagania przestrzegania zasad;

◆ negocjowanie i rozwiązywanie konfliktów:

→ negocjacje oparte na współpracy,

→ współpraca, akceptacja samego siebie i  innych, tolerancja, rozma-wianie, słuchanie, otwartość,

→ kompromis – dzięki niemu konflikt powinien przestać istnieć,

→ zniekształcony obraz samego siebie i innych ludzi u osób, między którymi wystąpił konflikt,

→ uproszczony sposób myślenia osoby będącej w konflikcie,

→ sprzyjanie przez konflikt wytwarzaniu negatywnego wizerunku wro-ga, co skutkuje przeszkodą w nawiązaniu porozumienia,

→ podporządkowanie się przez jedną ze stron jako możliwy sposób rozwiązania konfliktu, osoba podporządkowana może wówczas być wykorzystywana i może pojawić się u niej poczucie krzywdy,

→ unikanie pozwala na ominięcie otwartej konfrontacji, jednak kon-flikt cały czas będzie trwał i nieraz narastał;

◆ budowanie zgranych zespołów;

◆ umiejętne motywowanie pracowników;

→ sztuka motywowania,

→ dyskusja,

→ świadomość, co już jest stosowane w praktyce, a co można jeszcze wprowadzić,

→ motywacja i demotywacja pracowników,

→ akceptacja przyjętych motywatorów i  demotywatorów przez pra-cowników⁷⁴.

Kolejnym ważnym zagadnieniem z  obszaru kompetencji społecznych pra-cowników służby bhp jest rozwój osobisty, który obejmuje wszelkie działania mające na celu nabycie nowych cech, umiejętności, wiedzy, doświadczenia, któ-re mogą się przyczynić do wzrostu możliwości człowieka. Motor napędowy tych działań stanowi przede wszystkim motywacja, która wynika z ludzkich potrzeb;

w przypadku rozwoju osobistego będzie to zaspokajanie potrzeb samorealizacji i doskonalenia się. W sferze zawodowej doskonalenie się jest często podyktowane możliwością zdobycia uprawnień, awansu czy wzrostu wynagrodzenia. Dla pra-cowników służb bhp to bardzo często konieczność związana z wymogami przepi-sów prawa oraz procedur wewnętrznych, które ulegają zmianie. Jednak, aby spro-stać powierzonym zdaniom, pracownicy ci muszą wykazywać się znajomością tych przepisów. Dążąc do rozwoju osobistego, często korzystają oni ze szkoleń, które podnoszą ich kompetencje społeczne, takie jak komunikację

interperso-nalną, umiejętność radzenia sobie ze stresem czy zarządzanie czasem⁷⁵. Rozwi-jają również swoje zainteresowania, które często wiążą się z wykonywaną pracą.

Korzystają ze szkoleń językowych, a  także z  zakresu systemowego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, zdobywają uprawnienia audytora systemu za-rządzania bhp oraz ochrony środowiska⁷⁶. Ponadto pracownicy służb bezpieczeń-stwa i higieny pracy w wielu przypadkach muszą wykazywać się również fachową wiedzą z różnych dziedzin, a mianowicie dotyczącą m.in.: techniki, fizyki, che-mii, biologii, mechaniki, elektryki, elektroniki itp. Ta konieczność wszechstronnej wiedzy i postęp w niemal każdej sferze działalności przedsiębiorstw powoduje, że pracownicy służb bhp w sposób ciągły muszą dbać o swój rozwój i doskonalenie w sferze zawodowej.