Szkolenia w dziedzinie bhp

Przynależność Polski do Unii Europejskiej stworzyła konieczność dostosowa-nia polskich przepisów do obowiązujących w krajach Unii. Dotyczy to również przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym związanych ze szkole-niem pracowników. Postanowienia dotyczące szkoleń w tym zakresie zawarte są

• dyrektywie 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 roku – o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracow-ników podczas pracy;

• dyrektywie 89/655/EWG z dnia 30 listopada 1989 roku, dotyczącej mi-nimalnych wymagań w  dziedzinie bezpieczeństwa i  ochrony zdrowia przy użytkowaniu przez pracowników urządzeń produkcyjnych podczas pracy;

• dyrektywie 90/269/EWG z dnia 29 maja 1990 roku – w sprawie mini-malnych wymagań zdrowia i  bezpieczeństwa podczas ręcznego prze-mieszczania ciężarów w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia, zwłaszcza urazów kręgosłupa u pracowników.

Zdecydowanie duże znaczenie dla problematyki szkoleń ma pierwsza z nich, która zwana jest „dyrektywą ramową”⁸⁷. Uchwalona została ona na podstawie artykułu 118a traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą i  stanowi podstawowy akt Wspólnot Europejskich z  zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Dyrektywa ta czyni pracodawcę odpowiedzialnym za zapew-nienie pracownikom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Jej postanowienia zo-stały wdrożone do prawa polskiego wieloma aktami prawnymi, większość z nim znalazła odzwierciedlenie w Kodeksie pracy i aktach wykonawczych do ustawy.

Artykuł pierwszy w/w dyrektywy zawiera ogólne zasady dotyczące m.in. szko-lenia pracowników. Postanowienia tego artykułu wdrożone zostały do prawa polskiego przepisami art. 2375 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.).

Aktem prawnym o najwyższej randze w Polsce jest konstytucja. Zawiera ona wszystkie regulacje prawne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Za-pewnia ona wszystkim pracownikom prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz określa sposób realizacji tego prawa i obowiązki pra-codawcy. Problematyka szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest uregulowana w Kodeksie pracy, w dziale X, pod tytułem Bezpieczeństwo i higiena pracy.

Kwestię szkoleń pracowniczych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy reguluje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające roz-porządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy z dnia 9 października 2007 roku. Rozporządzenie to określa:

• szczegółowe zasady szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,

• zakres szkolenia,

• wymagania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia,

• sposób dokumentowania szkolenia,

87 Polska we Wspólnocie Europejskiej, http://www.ciop.pl/610.html [dostęp: 11.03.2018 r.].

• przypadki, w  których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkolenia⁸⁸.

Działalność szkoleniowa z zakresu bhp może być organizowana i prowadzona przez pracodawców, a także na ich zlecenie przez jednostki organizacyjne. Jed-nostki te muszą prowadzić działalność szkoleniową z zakresu bezpieczeństwa i hi-gieny pracy. Mogą to być placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, szkoły ponad-gimnazjalne, jednostki badawczo-rozwojowe, szkoły wyższe lub inne placówki naukowe i stowarzyszenia, których celem statutowym jest działalność związana z bezpieczeństwem i higieną pracy oraz osoby prawne lub fizyczne prowadzące działalność oświatową na zasadach określonych w przepisach o swobodzie dzia-łalności gospodarczej, jeśli prowadzą działalność szkoleniową w zakresie bezpie-czeństwa i higieny pracy.

Pracodawca, prowadzący szkolenia lub jednostka organizacyjna prowadząca szkolenie zapewnia programy poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla określonych grup stanowisk, programy szkolenia instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu, wykładowców i instruktorów posiadających zasób wie-dzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właści-wą realizację szkolenia. Niezbędne do odpowiedniego przeprowadzenia szkolenia są właściwe warunki lokalowe oraz wyposażenie dydaktyczne. Organizator jest zobowiązany zapewnić także właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzić doku-mentację w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć, protokołów przebie-gu egzaminów i rejestru wydanych zaświadczeń.

Dla każdego rodzaju szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy wyznaczone są określone cele. Szkolenie powinno zapewnić pracownikom:

• zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia pracownika podczas pracy oraz nie-zbędnymi, odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi;

• poznanie przepisów i zasad bhp niezbędnych do wykonywania pracy na określonym stanowisku w zakładzie pracy, a także związanych z tym stano-wiskiem obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bhp;

• nabycie praktycznych umiejętności do wykonywania pracy w sposób bez-pieczny dla siebie i otoczenia, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi.

Szczegółowy zakres celów szkolenia bhp oraz sposoby ich realizacji w dużej mierze uzależnione są od rodzaju szkolenia oraz grup pracowników, którzy

zo-88 Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 roku w sprawie szkolenia

staną objęci szkoleniem. Każda grupa osób z zakładu pracy, w tym także pra-codawcy, osoby kierujące pracownikami, instruktorzy, osoby pracujące fizycznie, uczniowie, studenci wymagają różnego podejścia w zakresie sposobu przekazania informacji oraz ich zweryfikowania. Pracodawca ma obowiązek zapewnić każde-mu pracownikowi szkolenie, które jest odpowiednie do wykonywanej przez niego pracy i przekazać wszelkie niezbędne informacje dotyczące wykonywania danej pracy.

Efektywne przekazywanie wiadomości w  zakresie bezpieczeństwa i  higieny pracy jest możliwe wtedy, gdy uwzględni się czynnik przyczynowo-skutkowy:

wypowiedziane znaczy zrozumiane, zrozumiane znaczy zaakceptowane.

Każdy moduł szkolenia może być realizowany w następujących trybach:

• seminaryjnym – cel to nabywanie wiedzy;

• warsztatowym – cel to nabywanie wiedzy i ćwiczenie umiejętności;

• treningowym – cel to wyrabianie nawyków poprzez intensywny trening;

• samonauczania (e-learning self-paced) – nabywanie wiedzy w dowolnym czasie i miejscu poprzez dostęp do Internetu;

• asynchronicznym (e-learning) – nabywanie umiejętności oraz danej wiedzy z udziałem instruktora za pomocą Internetu.

W  życiu codziennym zauważalna jest niechęć pracowników do odbywania szkoleń bhp. Najczęściej wynika to z negatywnych doświadczeń dotychczasowe-go spotykania się w tej materii. Zajęcia często są prowadzone w sposób nudny, mało ciekawy sprowadzający się do czytania slajdów przez prowadzącego. Chcąc zachęcić klientów oryginalną jakością szkoleń, należy przyjrzeć się procesom dy-daktycznym, na które składa się oryginalność zaprojektowania szkolenia oraz jego realizacji.

W pierwszej fazie (projektowania szkolenia) należy zwrócić uwagę na nastę-pujące elementy:

• określenie problemu – poprzez zadanie sobie mnóstwa pytań: „Jak powinno wyglądać szkolenie nowatorskie? Czy konkurencja oferuje podobne szko-lenia? Jaka jest ich cena? Co nowego wniesiemy do szkolenia, czego nie ma jeszcze na rynku?”;

• odnalezienie priorytetowych myśli – analizujemy swoje możliwości, do-świadczenie, pomysły;

• praca a zawartość – na podstawie prawa, rozporządzeń i przepisów przygo-towujemy zakres szkolenia adekwatnego do osób, dla których będzie ono dedykowane;

• dopracowanie struktury szkolenia – zorganizowanie i przygotowanie treści, którą następnie należy ułożyć w cykle szkoleniowe trwające około 1,5 go-dziny dydaktycznej;

• dopracowanie szczegółów – przygotowujemy pomoce multimedialne i dy-daktyczne oraz wyznaczamy osoby prowadzące.

Zbudowanie, zorganizowanie oraz zaprojektowanie szkolenia bhp jest jednym z  najważniejszych elementów procesu dydaktycznego. Pozwala to na poczucie bezpieczeństwa, komfortu psychicznego, że jego realizacja spełni oczekiwania uczestników, jednak priorytetowym wyznacznikiem atrakcyjności szkolenia jest druga faza – prowadzenie szkolenia. Należy wyjść z  założenia, że szkolenie to spotkanie z ludźmi, to chęć przedstawienia im jak najwięcej informacji poprzez nasze działania, zaś głównym narzędziem pracy prowadzącego szkolenie jest jego wypowiedź.

Cechy dobrej wypowiedzi zdefiniowane są w literaturze następująco:

• obrazowość – prezentowana treść musi następować w sposób, który nie bę- dzie odbierany jako bierny; należy więc pomagać sobie przykładami zwią-zanymi ze stanem faktycznym;

• dobitność – zaprezentowanie zagadnień, które nie wzbudzą żadnych wąt-pliwości, przede wszystkim w dziedzinie, jaką jest bezpieczeństwo i higiena pracy;

• budowanie napięcia – proces ten należy wspomóc materiałami pomocni-czymi, które pozwolą zaangażować słuchaczy do współpracy;

• potęgowanie wrażeń estetycznych – poprzez prezentację, filmy, materiały pomocnicze, dzięki którym uczestnik będzie przekonany, że szkolenie to jest przygotowane właśnie z myślą o nim;

• komunikatywność – jasne i precyzyjne przedstawianie informacji, aby od-biorca mógł odczytywać je zgodnie z zamiarem nadawcy.