Rodzaje szkoleń w dziedzinie bhp

Rozporządzenia regulujące kwestię szkoleń z zakresu bhp klasyfikują je w na-stępujący sposób:

• szkolenie wstępne:

◆ instruktaż ogólny;

◆ instruktaż stanowiskowy;

• szkolenie okresowe.

Dla przejrzystości treści zostały one także zilustrowane na schematach przed-stawionych na kolejnej stronie.

Rys. 27. Obowiązkowe szkolenia z zakresu bhp Źródło: opracowanie własne.

Rys. 28. Obowiązkowe szkolenia bhp Źródło: opracowanie własne.

Wszystkie wymienione rodzaje szkoleń zostały kolejno scharakteryzowane poniżej. Na początek przedstawiono krótko rozważania ogólne dotyczące instruk-tażu.

Struktura instruktażu

W potocznym znaczeniu słowo „instruktaż” znaczy tyle co przekazanie nie-zbędnych informacji do działania w określonej dziedzinie. Instruktaż to forma szkolenia o czasie trwania nie krótszym niż 2 godziny lekcyjne, umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności dotyczących wykonywania pracy i zachowania się w zakładzie pracy w sposób zgodny z prze-pisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy¹⁰⁰.

Jest wiele form instruktażu, wybór odpowiedniej z nich zależy od danej sytu-acji dydaktycznej. Jedną ze znanych jest instruktaż słowno-poglądowy. Stanowi on metodę kompleksową, w skład której wchodzą różne proste metody, takie jak opis, wyjaśnienie, pogadanka, pokaz. Instruktaż powinien być wyczerpujący, ale też krótki, treściwy i w pełni zrozumiały dla słuchaczy.

4.8.1. Szkolenie wstępne

W czasie szkolenia wstępnego bhp nowo przyjęty pracownik zyskuje niezbęd-ne informacje z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz praw i obowiązków odnoszących się do niego samego i jego stanowiska. Szkolenie to przeprowadzane jest według programów opracowanych dla poszczególnych grup stanowisk (za-wodów).

4.8.2. Instruktaż ogólny

Instruktażowi ogólnemu powinni być poddani – przez dopuszczeniem do wykonywania pracy – wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy, a także studenci odbywający praktyki studenckie oraz uczniowie szkół zawodowych w czasie prak-tycznej nauki zawodu w zakładach pracy. Podczas tego instruktażu uczestników szkolenia należy zapoznać z  podstawowymi przepisami bhp oraz z  zasadami udzielania pierwszej pomocy. Powinni go prowadzić pracownicy służby bhp, a je-śli w firmie taka nie działa, pracodawca może przeprowadzić instruktaż sam lub polecić jego przeprowadzenie pracownikowi posiadającemu ukończone aktualne szkolenie w zakresie bhp. Czas trwania instruktażu ogólnego to minimum 3 go-dziny lekcyjne, trwające po 45 minut.

100 A. Anioł, S. Anioł, M. Śmidowski, Materiały szkoleniowe w zakresie metod prowadzenia

instruk-Celem tego instruktażu jest zaznajomienie z:

• podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i  higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy, układach zbiorowych pracy i regulaminach pracy;

• przepisami i  zasadami bezpieczeństwa i  higieny pracy obowiązującymi w zakładzie pracy;

• zasadami udzielania pomocy przedlekarskiej.

Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby, opierając się na ramowym i szczegółowym programie szkolenia (instruktażu) ogólnego i w zakresie bezpie-czeństwa i higieny pracy¹⁰¹.

Program instruktażu ogólnego powinien obejmować następujące tematy:

• podstawowe przepisy dotyczące bezpieczeństwa i  higieny pracy zawarte w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub regulaminach pracy, a także w przepisach oraz zasadach bhp obowiązujących w danym zakładzie;

• istota bezpieczeństwa i higieny pracy;

• prawa i obowiązki w zakresie bhp:

◆ pracodawcy;

◆ pracowników;

◆ przełożonego (kierownika);

◆ organizacji społecznych (związków zawodowych);

◆ społecznego inspektora pracy;

◆ pracownika służby bhp;

• odpowiedzialność za naruszenie przepisów i zasad bhp;

• zasady poruszania się po terenie zakładu pracy;

• zasady zachowania bezpieczeństwa w związku z ruchem środków transpor-tu wewnętrznego;

• występujące w zakładzie zagrożenia wypadkowe i choroby oraz podejmo-wane przez pracodawcę środki zapobiegawcze;

• ogólne zasady bezpiecznego posługiwania się dostępnymi urządzeniami technicznymi;

• zasady przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indy-widualnej;

• porządek, czystość i higiena osobista – ich wpływ na zdrowie i bezpieczeń-stwo pracownika;

• profilaktyczna opieka lekarska w związku z powierzoną pracą;

101 Ibidem.

• zasady udzielania pomocy przedmedycznej (pierwszej pomocy) w  razie wypadku;

• podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej i postępowania w razie po-żaru.

4.8.3. Instruktaż stanowiskowy

Instruktaż stanowiskowy powinien zapoznać uczestników szkolenia z: zagro-żeniami występującymi na określonym stanowisku pracy, sposobami ochrony przed zagrożeniami oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tym stanowisku. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku, w odniesieniu do:

• pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych i innych, któ-rych charakter pracy będzie się wiązał z bezpośrednimi kontaktami z pro-dukcją i jej kontrolą lub z narażaniem na zagrożenia zawodowe;

• pracowników przenoszonych na stanowiska oraz zatrudnionych na tych stanowiskach w  przypadku zmiany warunków techniczno-organizacyj-nych, w szczególności zmiany procesu technologicznego, zmiany organi-zacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia lub niebezpiecznym oraz nowych narzędzi, ma-szyn i innych urządzeń;

• uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu oraz studentów odbywa-jących praktyki studenckie¹⁰².

Każdy pracownik zatrudniony na kilku stanowiskach pracy powinien przejść instruktaż stanowiskowy obowiązujący na każdym z tych stanowisk. Czas trwa-nia instruktażu stanowiskowego powinien być uzależniony od przygotowatrwa-nia zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i grożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być za-trudniony.

Wszelkie instruktaże stanowiskowe przeprowadzane są przez osoby kierują-ce pracownikami, wyznaczonymi przez pracodawcę, posiadająkierują-ce odpowiednie kwalifikacje i  doświadczenie zawodowe oraz przeszkolone w  zakresie metod prowadzenia instruktażu. Podobnie jak w przypadku szkolenia wstępnego, tak-że instruktaż stanowiskowy powinien być zakończony sprawdzianem wiado-mości i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami i za-sadami bezpieczeństwa i  higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Odbycie przez

102 I. Romanowska-Słomka, A. Słomka, Zarządzanie ryzykiem zawodowym, Tarnobrzeg 2005,

pracownika instruktażu ogólnego i instruktażu stanowiskowego powinno być potwierdzone przez pracownika na piśmie oraz odnotowane w aktach osobo-wych pracownika.

Instruktaż stanowiskowy należy przeprowadzić na podstawie szczegółowego programu. Program taki opracowuje pracodawca lub w porozumieniu z praco-dawcą, na jego zlecenie jednostka organizacyjna uprawniona do prowadzenia działalności szkoleniowej w dziedzinie bhp na podstawie przepisów o systemie oświaty. Zagadnieniem kluczowym jest, by program instruktażu stanowiskowe-go był dostosowany do konkretnych rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia. Realizacja programu powinna zapewnić przede wszystkim zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powo-dować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi. Instruktaż stanowi-skowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy.

Etapy instruktażu stanowiskowego

1. Pokaz i objaśnienie sposobu wykonywania danych czynności