Na przestrzeni ostatnich lat obserwowany jest wzrost zainteresowania polskich przed-siębiorstw koncepcją społecznej odpowiedzialności biznesu. Nadal jednak liczba pod-miotów ją wdrażających jest niewielka. Pozytywnym aspektem jest to, że koncepcja CSR zaczyna być coraz mocniej doceniania przez podmioty z sektora MŚP, które stosunkowo rzadko w porównaniu z dużymi przedsiębiorstwami decydowały się na jej wdrażanie.
Na rodzaj inicjatyw społecznie odpowiedzialnych podejmowanych przez przedsię-biorstwa bardzo często wpływ ma specyfika branży, w której one funkcjonują. Anali-za raportów pt. „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki”, wydawanych przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu pokazuje, że największa liczba działań przedsiębra-nych przez przedsiębiorstwa w ramach CSR skierowana była do obszaru: zaangażowa-nie społeczne i rozwój społeczności lokalnej (tabela 3). W tym obszarze natomiast prym wiodły te, dotyczące działań charytatywno-filantropijnych [Mazur-Wierzbicka 2017]. Na drugim miejscu wśród podejmowanych praktyk społecznie odpowiedzialnych plasowa-ły się działania skierowane do pracowników (za wyjątkiem roku 2013).
128
Tabela 3. Praktyki CSR według obszarów ujętych wg ISO 26000 zawarte w raportach „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki” za lata: 2011–2016
2011 2012 2013 2014 2015 2016
Ład organizacyjny 18 24 31 35 36 63
Prawa człowieka 5 3 12 14 13 27
Praktyki/aspekty pracownicze 66 60 67 84 114 205
Środowisko naturalne 37 44 81 50 57 117
Uczciwe praktyki rynkowe
(ope-racyjne) 8 16 20 29 22 45
Zagadnienia konsumenckie 4 17 22 21 26 63
Zaangażowanie i rozwój
spo-łeczności lokalnej 71 98 170 187 186 372
Źródło: opracowano na podstawie: FOB, 2012,2013,2014,2015,2016,2017.
W Polsce coraz mocniej zaznaczają swoją obecność przedsiębiorstwa, które chcą w sposób świadomy i odpowiedzialny rozwijać się i zdobywać przewagę konkurencyj-ną. Dowodem na to są m.in. kolejne edycje programu „Przedsiębiorstwo Fair Play”, dzia-łającego od 1997 roku, afiliowanego przy Krajowej Izbie Gospodarczej, którego organi-zacją zajmuje się Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym. Jest to najstarszy ogólnopolski program certyfikujący (weryfikacji dokonuje niezależna in-stytucja) w obszarze etyki biznesu oraz społecznej odpowiedzialności biznesu. Poprzez promowanie kultury przedsiębiorczości wkomponowuje się on w działania Unii Euro-pejskiej. Cele programu (rys. 3) wpisują się w normy i wymagania określone w zasadach koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu.
129
Rysunek 3. Cele programu „Przedsiębiorstwo Fair Play”
Źródło: www.fairplay.pl, dostęp: 24.09.2016.
W programie ocenie poddawane są wszystkie aspekty działalności zgłaszających się podmiotów. Szczególne znaczenie przypisywane jest sposobowi i stylowi prowadzenia przedsiębiorstw. Ma to bowiem bezpośredni wpływ na budowanie właściwych, przyno-szących wymierne korzyści relacji ze wszystkimi ich interesariuszami.
Aby uzyskać tytuł i certyfikat „Przedsiębiorstwo Fair Play” lub inną z nagród przewi-dzianych w programie, przedsiębiorstwa muszą pozytywnie przejść dwuetapowy pro-ces weryfikacji. Laureatami I edycji programu były trzy firmy, podczas gdy w 2008 roku już 753. Niestety od 2008 roku liczba uczestników programu zmniejszyła się. W 2015 roku było to 369 podmiotów (rys. 4).
130
Rysunek. 4. Liczba przedsiębiorstw, które uzyskały tytuł i certyfikat „Przedsiębiorstwo Fair Play” w latach 1998–2015
Źródło: opracowano na podstawie: www. fairplay.pl, dostęp: 25.09.2016.
W ciągu 19 lat funkcjonowania programu (1998–2016) blisko 3 tys. przedsiębiorstw nadesłało ponad 10,3 tys. zgłoszeń (licząc każdą jeden raz, wiele z nich w programie uczestniczyło wielokrotnie). Przyznano prawie 9,4 tys. certyfikatów „Przedsiębiorstwo Fair Play”, które odebrało ponad 2,4 tys. firm (licząc każdą jeden raz, jak powyżej).
Wśród pomiotów wdrażających CSR warto zwrócić uwagę na te tworzące indeks RESPECT (pierwszy w Europie Środkowo-Wschodniej indeks spółek odpowiedzialnych). W 2016 roku w skład indeksu weszło 25 spółek. Analiza wyników notowań indeksu RE-SPECT oraz indeksu WIG pokazuje, że spółki wchodzące w skład indeksu RERE-SPECT cha-rakteryzują się wyższą stopą zwrotu niż przeciętna rynkowa wyrażona indeksem WIG. Od pierwszej publikacji 19.11.2009 roku do 13.12.2016 roku indeks RESPECT zwiększył wartość o ponad 50 proc., podczas gdy indeks szerokiego rynku WIG wzrósł o 28 proc. [www.odpowiedzialni.gpw.pl, dostęp: 10.05.2017].
Tak jak to już wcześniej zaznaczono, realizowanie zasad CSR w Polsce łatwiej zaob-serwować w dużych przedsiębiorstwach. Tym bardziej należy docenić postawy przed-siębiorcze przedsiębiorców z sektora MŚP, którzy podejmują wysiłek implementacji CSR w kierowanych przez siebie podmiotach. Część takich przedsiębiorców wykorzystała szanse, jakie stwarzał im projekt Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości „Zwięk-szenie konkurencyjności regionów poprzez społeczną odpowiedzialność biznesu (CSR)”, który został zrealizowany w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. Pro-jekt ten skierowany był właśnie do podmiotów z sektora MŚP, miał na celu wdrożenie
131
przez nie zasad CSR. Skorzystało z niego 177 firm z różnych branż, o różnorodnej specy-fice działania, otoczenia, w jakim funkcjonują, różnym zasięgu prowadzonej działalno-ści. Zrealizowane projekty przyczyniły się do osiągnięcia wymiernych efektów ekono-micznych i wizerunkowych. Część z nich zostało opublikowanych, stanowiąc przykłady dobrych praktyk i pokazujących, że CSR jest także dla podmiotów z sektora MŚP [PARP 2017], nie zaś „zarezerwowane” dla podmiotów dużych korporacji.
Podsumowanie
Przedsiębiorczość to miedzy innymi umiejętność zauważenia nowych możliwości poja-wiających się wewnątrz organizacji, jak i w jej otoczeniu (bliższym, dalszym) oraz stwa-rzanie warunków do ich umiejętnego, skutecznego wykorzystania. Jedną z nich jest szansa wyróżnienia się na rynku. Może to dokonywać się poprzez kreowanie nowych produktów, usług, przyjmowanie strategii proaktywnej, a także przez położenie nacisku na pozamaterialne wartości wyróżniające przedsiębiorstwo. W każdym z wymienionych przypadków znaczącą rolę odgrywać może społeczna odpowiedzialność biznesu. Zatem przyjąć można, iż przedsiębiorczość stanowi jedną z determinant implementacji przez przedsiębiorstwa koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu. Od postawy przed-siębiorczej zarządzających zależy bowiem, czy dostrzegą oni korzyści, szanse wynikające dla ich przedsiębiorstwa (a także jego interesariuszy) z podejmowania działań społecz-nie odpowiedzialnych w różnych obszarach (miejsce pracy, środowisko naturalne, spo-łeczność lokalna, rynek).
Bibliografia
Anam L., Szul-Skjoeldkrona E., Zamościńska E. (2012), Jak zyskać na odpowiedzialności? CSR w strategiach spółek giełdowych, Wydawca: CSRinfo, Warszawa.
FOB (2012), Raport odpowiedzialny biznes w Polsce w 2011 roku, FOB, Warszawa. FOB (2013), Raport odpowiedzialny biznes w Polsce w 2012 roku, FOB, Warszawa. FOB (2014), Raport odpowiedzialny biznes w Polsce w 2013 roku, FOB, Warszawa. FOB (2015), Raport odpowiedzialny biznes w Polsce w 2014 roku, FOB, Warszawa. FOB (2016), Raport odpowiedzialny biznes w Polsce w 2015 roku, FOB, Warszawa.
132
FOB (2017), Raport odpowiedzialny biznes w Polsce w 2016 roku, FOB, Warszawa. GUS (2016), Wybrane wskaźniki przedsiębiorczości w latach 2010–2014, GUS, Warszawa.
Makuch Ł. (2011), Normy i standardy społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR), Publikacja po-wstała w ramach projektu SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNA UCZELNIA realizowanego przez Wyższą Szkołę Pedagogiczną TWP w Warszawie.
Mazur-Wierzbicka E. (2016), Nastawienie Polaków do przedsiębiorczości – wybrane aspekty, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, Tom XVII, zeszyt 9, część 1.
Mazur-Wierzbicka E. (2017), Społeczna odpowiedzialność biznesu z perspektywy wymiaru spo-łecznego, „Marketing i Rynek”, nr 12.
Paliwoda-Matiolanska A. (2009), Odpowiedzialność społeczna w procesie zarządzania przedsię-biorstwem, C.H. Beck, Warszawa.
PARP (2017), Dobry biznes, czyli CSR w MŚP, PARP, Warszawa.
Piasecki B. (red.) (2001), Ekonomika i zarządzanie małą firmą, Wydawnictwo PWN, Warszawa– Łódź.
PN-ISO 26000:2012.
Społeczna odpowiedzialność biznesu w MŚP, Broszura na podstawie badania: CSR and Compe-titiveness European SMEs’ Good Practice, Projekt finansowany przez: Komisję Europejską (do-stęp: 20.09. 2016).
www.fairplay.pl, dostęp: 24.09.2016.
www.odpowiedzialni.gpw.pl, dostęp: 10.05.2017.
Żemigała M. (2013), Społeczna odpowiedzialność biznesu w świetle analiz biblio metrycznych i opinii pracowników na temat równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, Wydawnic-two Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.