Prawa człowieka oraz prawa podstawowe

"Uprawnienie" do uprawiania sportu nie wynika z istnienia lub funkcjonowania jakichkolwiek instytucji publicznych (państwa), lecz wynika z jego niezbywalnej, osobistej wolności. W związku z powyższym, poszukiwanie źródeł społecznego aspektu sportu należy rozpocząć od praw człowieka oraz praw podstawowych. Część doktryny odróżnia od siebie dwa powyższe pojęcia, w piśmiennictwie został jednak wyrażony również pogląd, że podział taki, z pozoru jasny, w praktyce może okazać się niebezpieczny z punktu widzenia ochrony praw jednostek.⁶³ Brak merytorycznych podstaw do odróżnienia obu tych pojęć skłania doktrynę do stwierdzenia, że są one w istocie tożsame.⁶⁴ Na potrzeby niniejszej pracy pragnę zatem przyjąć, za istniejącą praktyką, odnoszenie pojęcia praw podstawowych do porządku prawnego w ramach Unii Europejskiej,

61szerzej nt. "Białej Księgi Sportu" por. m. in. S. Wheatherill, The White Pater of Sport as an exercise in better regulation, S. Gardiner, R. Parrish and R. C. R. Siekmann, EU, Sport, Law and Policy 2009, J. Foks, "Biała Księga Sportu" Komisji Europejskiej, Sport Wyczynowy nr 1-3, 2008

62Biała Księga Sportu, str. 2

63A. Płachta, Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez Sądy, pod. red. A. Wróbla, Warszawa 2010, str. 275

64 K. Wójtowicz, Ochrona praw człowieka w Unii Europejskiej, w: B Banaszak, A. Bisztyga, K. Complak, M.

Jabłoński, R. Wieruszewski, K. Wójtowicz, System ochrony praw czlowieka, Kraków 2003, str. 200

natomiast pojęcia praw człowieka do stosunków zewnętrznych Unii. Bardzo istotne jest aby w tym miejscu wskazać, że Karta Praw Podstawowych kwalifikuje zawarte w niej prawa podstawowe jako prawa, wolności i zasady.⁶⁵ Rozróżnienie między prawami jako prawami, prawami jako wolnościami i prawami jako zasadami jest znane doktrynie prawa publicznego. Należy założyć, że Karta recypując prawa podstawowe ze wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich i prawa międzynarodowego przejęła te znane modalności sytuacji prawnych jednostki wobec państwa, zwłaszcza gdy chodzi o prawa - prawa i prawa - wolności.⁶⁶

Prawa podstawowe zostały po raz pierwszy zdefiniowane przez Trybunał Sprawiedliwości w sprawie Stauder⁶⁷. W orzeczeniu powyższym wskazano, że "prawami podstawowymi są prawa uznane za takie przez Trybunał".

Konsekwentnie rozwijane orzecznictwo potwierdziło następnie, że prawa podstawowe chronione są jako ogólne zasady prawa wspólnotowego (później prawa UE), czerpiąc przy tym wzorzec owych praw m.in. z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka odwołując się nie tylko do jej postanowień, ale i do orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.⁶⁸ Znalazło to następnie wyraz w art. 6 ust. 2 TUE, wedle którego Unia przystępuje do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Zgodnie natomiast z art. 6 ust. 1 TUE, Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej nadano taką samą moc prawną jak Traktatom.⁶⁹ Tym samym Unia uznała prawa, wolności i zasady określone w Karcie Praw Podstawowych z 7 grudnia 2007 roku. Warto zauważyć, że tzw. Traktaty założycielskie przed Lizboną⁷⁰ nie zawierały postanowień dotyczących ochrony prawa człowieka, w istotny sposób zwracał jednak na

65 Karta Praw Podstawowych, Preambuła, zdanie ostatnie.

66 A. Wróbel, Prawo Podmiotowe Publiczne w: R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, System Prawa Administracyjnego, t. I Instytucje Prawa Administracyjnego, str. 328

67 orzeczenie C 26/69

68 A. Wyrozumska, UE i Europejska Konwencja Praw Człowieka, http://ec.europa.eu, 12.06.2008

69E. Skibińska, Prawo Unii Europejskiej, Wprowadzenie str. 9, Warszawa 2010

70Traktat Lizboński podpisano 13 grudnia 2007 roku

nie uwagę Traktat Konstytucyjny z 29 października 2004 roku, który, jak już zauważono, ostatecznie nie wszedł w życie. Postanowienia tego traktatu w znacznej części znalazły jednak swe odzwierciedlenie w Traktacie Lizbońskim. Traktat Lizboński potwierdził, że prawa podstawowe, zagwarantowane w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskim, stanowią część prawa Unii jako ogólne zasady prawa.⁷¹ Analiza aktów pierwotnego prawa unijnego pozwala zatem na sformułowanie wniosku, że pozycja praw podstawowych w prawie Unii Europejskiej została ugruntowana.⁷²

Patrząc na katalog tychże praw podstawowych należy w tym miejscu wskazać na te, które mogą odnosić się do sfery sportu. Prawa podstawowe uregulowane w Karcie zostały powiązane z sześcioma ogólniejszymi wartościami.⁷³ Należą do nich: godność, wolność, równość, solidarność, obywatelstwo UE i sprawiedliwość. W moim przekonaniu praw podstawowych, z których wyprowadzić można źródło "uprawnienia" do uprawiania sportu należy szukać w sferze wolności. Po pierwsze, w zakresie w jakim najogólniej rzecz ujmując mówimy o swobodzie podjęcia decyzji co do uprawiania sportu, można stwierdzić, że powinna mieścić się ona w sferze prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 6 Karty) oraz prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 7 Karty).⁷⁴ Chodzi tu naturalnie o tę postać sportu, która oznacza po prostu jakąkolwiek aktywność fizyczną, sposób spędzania wolnego czasu czy często używany zwrot "sposób na życie". Oczywiście ta forma sportu jest najtrudniejsza do uchwycenia i zdefiniowania, z uwagi na jej niezmiernie płynny i szeroki zakres. Nie ulega jednak wątpliwości, że każdy posiada tego typu prawo, którego źródło tkwi w przyrodzonej wolności człowieka.

71 art. 6 ust. 3 TUE

72A. Płachta, Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez Sądy, pod. red. A. Wróbla, Warszawa 2010, str. 280

73 ibidem, str. 317

74 na temat praw podstawowych w UE zob. R. Wieruszewski w: J. Barcz, Ochrona praw podstawowych w Unii Europejskiej, Warszawa 2008

Wśród praw podstawowych odnoszących się w pewnym zakresie do sfery sportu można też umieścić wolność zgromadzeń i zrzeszania się. W konsekwencji, właśnie w tym miejscu znajduje się źródło do stowarzyszania się sportowców w klubach i związkach sportowych. Jest to także punkt wyjścia dla istniejącej autonomii organizacyjnej sportu.

Wolność wyboru zawodu i swoboda prowadzenia działalności gospodarczej będą z kolei tkwić u podstaw sportu w jego aspekcie gospodarczym.

Mając powyższe na uwadze, chciałbym podjąć się próby sklasyfikowania wolności i praw tkwiących u podstaw wszelkiego rodzaju aktywności sportowej.