2.1. W chwili obecnej nie ma drugiego, obok sportu, fenomenu społecznego o tak wielkim potencjale oddziaływania. Jednocześnie, pojęcie sportu jest wewnętrznie bardzo niejednolite a jego zakres praktycznie niemożliwy do określenia. Z jednej strony mamy bowiem do czynienia z powszechną, „amatorską” postacią tego zjawiska, odgrywającą niemałą rolę wychowawczą a nawet zdolną do kreowania określonych wzorców i postaw. Z drugiej strony, pasjonujemy się sportem w wymiarze światowym, „profesjonalnym”, który, mimo wielu łączących się z nim pozytywnych emocji, stanowi niejednokrotnie również przykład niewłaściwego, szkodliwego wykorzystania jego siły wpływu.
Podobnie jak każda inna dziedzina ludzkiej aktywności, sport również jest podatny na liczne zmiany – odnoszące się nie tylko do określonych dyscyplin ale także całego sportu jako systemu. Na jego znacznym obszarze od lat obecny jest pieniądz, sport zawodowy to również poważny rynek pracy, na którym obowiązuje unijna zasada swobodnego przepływu osób. W tej sytuacji niezmiernie ważnym czynnikiem regulacyjnym staje
się prawo a coraz bardziej uzasadnione wydaje się być twierdzenie, iż wyodrębniła się już z niego specjalna dziedzina – prawo sportowe1.
Na wprowadzenie do polskiego prawa pojęcia sportu profesjonalnego ustawodawca zdecydował się w 1996 roku, zrywając jednocześnie z trwającą wiele lat fikcją zakładającą istnienie w Polsce sportu jedynie w jego amatorskiej formie. Uchwalona w 1996 roku (18 stycznia) ustawa o kulturze fizycznej miała, przy uwzględnieniu ówczesnych realiów, przełomowy charakter. Została w niej określona m.in. struktura organizacyjna polskiego sportu, uregulowano również podstawowe zasady prowadzenia działalności w profesjonalnym wymiarze powyższego zakresu. Specjalnie na potrzeby tego typu działalności stworzono również nową formę prawną,- sportową spółkę akcyjną. Po pięciu latach obowiązywania wyżej wymienionego aktu, który, jak się później okazało, stanowił przedmiot wielu kontrowersji, nastąpił kolejny przełom. Był on wynikiem uchwalenia ustawy Prawo działalności gospodarczej, znoszącej w przedmiocie prowadzenia działalności w sferze sportu profesjonalnego obowiązek uzyskania koncesji. Likwidacja powyższej formy reglamentacji nie oznaczała jednak całkowitej liberalizacji przedmiotowego obszaru działalności. Podstawowym ograniczeniem, z jakim musiał zetknąć się każdy podmiot mający zamiar prowadzić swe przedsiębiorstwo na omawianej płaszczyźnie, był brak swobody wyboru jego formy organizacyjnej. Zgodnie z art. 29 ustawy o kulturze fizycznej2, działalność w zakresie sportu profesjonalnego wciąż mogły prowadzić wyłącznie sportowe spółki akcyjne i polskie związki sportowe.
2.2. Rozwój prawa regulującego zagadnienie sportu profesjonalnego można, więc w konsekwencji podzielić na kilka przedziałów czasowych.
Pierwszy okres kończy się z chwilą wejścia w życie nowej ustawy o kulturze fizycznej, czyli dnia 6 kwietnia 1996 roku, kiedy to dominującą
1„Sport Wyczynowy” 2004, nr 11/12
2Dz.U. 01.81.889 z późn. zm
rolę odgrywały w nim tzw. stowarzyszenia kultury fizycznej. Ich model określały przede wszystkim normy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach, a w pozostałym zakresie statuty klubowe podlegające weryfikacji organów państwowych3. Prowadzenie działalności sportowej w innych jednostkach organizacyjnych nie było przez prawo wykluczone, jednakże wspomniane przepisy nie określały precyzyjnie alternatywnych form prawnych, w jakich omawiana działalność mogłaby być wykonywana4. Drugi okres, to lata 1996 - 2000, kiedy powstają pierwsze kluby sportowe prowadzące swą działalność w formie sportowej spółki akcyjnej. Uprawnienie do prowadzenia takiej działalności było jednak obwarowane obowiązkiem uzyskania koncesji. Kolejna bardzo istotna zmiana dotycząca „prawa sportowego” nastąpiła z dniem 1 stycznia 2001 roku. Od tego momentu, podejmowanie i wykonywanie działalności z zakresu sportu profesjonalnego, na mocy postanowień ustawy Prawo działalności gospodarczej nie wymagało już koncesji ani zezwolenia5. Dla sportu profesjonalnego w Polsce ogromne znaczenie miało również przystąpienie kraju do struktur Unii Europejskiej. Od 1 maja 2004 częścią polskiego porządku prawnego stała się kluczowa dla stosunków prawnych na linii sportowiec profesjonalny – pracodawca (klub sportowy) unijna zasada swobodnego przepływu pracowników. Wejście do UE zmusiło również ustawodawcę do uchwalenia nowego aktu, który kompleksowo regulowałby problematykę zasad podejmowania i prowadzenia w Polsce działalności gospodarczej. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej wprowadziła sporo ważnych zmian w odniesieniu do omawianej problematyki, wśród których za najważniejszą należy uznać ustanowienie nowych zasad regulacji działalności sportowej.
3 A. Kijowski, Sytuacja prawna sportowca wyczynowego
4 A.J. Szwarc, Nowe regulacje prawne dotyczące statusu prawnego polskich klubów i związków sportowych, Sport i prawo, Poznań 2000
5 Por. C. Grzybowski, Sport profesjonalny, Gazeta Prawna 4-10 czerwca 1996
2.3. Przełom 2004 i 2005 roku to również prace nad obszerną nowelizacją nieco przestarzałej już ustawy o kulturze fizycznej, które niemalże zbiegły się w czasie z projektowaniem całkowicie nowego aktu prawnego mającego na celu uregulowanie omawianej problematyki. Ustawodawca stanął, w konsekwencji, przed wyborem dokonania zasadniczych zmian w ustawie o kulturze fizycznej (zakładających, między innymi, dopuszczalność podejmowania działalności w zakresie sportu profesjonalnego wszystkim kategoriom przedsiębiorców, co oznaczało odejście od nieznajdującego uzasadnienia merytorycznego zawężenia kręgu podmiotów uprawnionych do prowadzenia tej działalności) bądź uchwalenia nowej ustawy przy jednoczesnym uchyleniu większości przepisów z 1996 roku. Wybierając drugie rozwiązanie, dnia 29 lipca 2005 roku, uchwalono ustawę o sporcie kwalifikowanym, której wejście w życie oznaczało rozpoczęcie kolejnego etapu rozwoju polskiego prawa sportowego.
2.4. Należy dalej zauważyć, że rozwiązania wprowadzone przepisami ustawy z dnia 18 stycznia 1996 roku o kulturze fizycznej oraz ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o sporcie kwalifikowanym, objęły swoją regulacją jedynie część aktywności sportowej pozostawiając szereg zagadnień i problemów nadal otwartymi. Po drugie, niektóre rozwiązania ustawy o sporcie kwalifikowanym okazały się wadliwe, inne zaś nie spełniły pokładanych w nich oczekiwań, co więcej spotkały się one z daleko idącą krytyką środowiska sportowego. Powyższe okoliczności skłoniły rząd do przygotowania nowej ustawy o sporcie, która miałaby stać się kompleksową podstawą wszelkiej działalności sportowej wymagającej uregulowania.
2.5. 25 czerwca 2010 roku została uchwalona nowa Ustawa o sporcie, która obowiązuje od 16 października 2010 roku. Tym samym, w miejsce obowiązujących dotychczas dwóch ustaw tj. ustawy z dnia 18 stycznia 1996 roku o kulturze fizycznej oraz ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o
sporcie kwalifikowanym, problematyka sportu została przez ustawodawcę objęta jednym aktem normatywnym, który, w założeniu twórców ma skupić całość niezbędnej regulacji dotyczącej sportu. Ponadto, nowa ustawa wychodzi również na przeciw rozwiązaniom wspólnotowym, które umownie ująć można w ramach tzw. "Europejskiego Modelu Sportu".
Mając na uwadze powyższy, krótki rys rozwoju regulacji prawnych obejmujących sport w ostatnich dwudziestu latach, należy podkreślić, że zainteresowanie prawa sferą sportu jest coraz szersze zaś pytanie o kształt modelu regulacji sportu w Polsce jest bardzo aktualne.