Lista problemów społecznych ujawnianych w badaniach sondażowych jest ograni-czona. Na podstawie przeglądu prasy czy informacji z innych mediów masowych (radio, telewizja, Internet) odbiorca może odnieść wrażenie, że istnieje nieskończo-na liczba trudności występujących w życiu zbiorowym. Na przykład problemami społecznymi są wszystkie rodzaje chorób, dotykające nawet niewielkiej liczby osób, stosowanie wszystkich rodzajów żywności (włączając używki, takie jak kawa, herba-ta, napoje gazowane, a także sery pasteryzowane lub nie, żywność modyfikowana lub nie, ekologiczna lub przemysłowa), jakiekolwiek zmiany klimatyczne, wszyst-kie rodzaje instytucji (religijne, państwowe, prywatne, gospodarcze), wszystwszyst-kie zmiany obyczajów i norm społecznych itp. W przeciwieństwie do wypowiedzi w środkach masowego przekazu na temat kolejnych „problemów”, członkowie społeczeństwa, udzielając odpowiedzi badaczom, wskazują na określoną ilość spraw kwalifikowa-nych do kategorii „trudkwalifikowa-nych” (czyli problemów). W badaniach takich ośrodków jak Instytut Gallupa czy Ipsos-MORI istnieje około czterdziestu, pięćdziesięciu takich spraw. Oczywiście w wypowiedziach osób badanych pojawiają się „inne problemy”, lecz są one wskazywane przez mniej niż jeden procent respondentów.
Tabela 1 zawiera zestawienia badań przeprowadzonych przez Instytut Gallupa i Pew Research Center w latach 2001 (w styczniu i w maju), 2004 i 2008. Ukazuje ona listę problemów społecznych wskazywanych przez respondentów (pojawiają-cych się w okresie ostatnich 70 lat) oraz podaje wskazania niektórych wybranych problemów. W przypadku edukacji pokazano również wszystkie wyniki. Porówna-nie lat 2001 i 2008 wskazuje na zmianę: na początku dekady znaczna liczba respon-dentów wskazywała „edukację” jako najważniejszy problem (odpowiednio 16% In-stytut Gallupa i 8% Pew Research Center). W marcu 2001 roku respondenci jeden raz wskazali „edukację” jako najważniejszy problem kraju; uczyniło tak 17% osób badanych i była to najwyższa ilość wskazań. W późniejszych miesiącach kwestia edukacji była często wskazywana przez respondentów (np. 11%), lecz inne kwestie zaczęły odgrywać rolę. Aktualne badania pokazują, że kwestia wykształcenia nie jest poważnym problemem w oczach opinii publicznej (4%). Po wrześniu 2001 roku znaczenia nabrały sprawy wojny z terroryzmem oraz potencjalnej wojny (w Afgani-stanie i z Irakiem). Począwszy od badań w listopadzie 2001 roku (pierwszym po ataku na wieże World Trade Centers i Pentagon) kwestie „strachu przed wojną/uczu-cia strachu w całym społeczeństwie przed wojną w Iraku” wysunęły się na czoło trudnych spraw (niezależnie od problemu terroryzmu). Przeświadczenie części Ame-rykanów (od 10 do 20% w zależności od miesiąca), że wojna stanowi realne zagroże-nie trwało ponad 1,5 roku, zanim USA i sojusznicy wkroczyli do Iraku. Działo się to
155
Edukacja na listach problemów społecznych w wybranych krajach
w okresie od września 2001 roku (zamachów terrorystycznych) do marca 2003 roku (ataku na Irak).
Warto dodać, że porównanie badań Instytutu Gallupa z różnych miesięcy 2001 roku ukazuje radykalną zmianę w myśleniu o problemach społecznych. W pierw-szych miesiącach 2001 roku, respondenci wskazywali na „edukację” jako najważ-niejszy problem (16% wskazań w marcu, 12% w styczniu i czerwcu). Inne problemy były mniej ważne, włącznie z problemami gospodarczymi. Atak terrorystyczny na Nowy Jork i Waszyngton spowodował całkowitą zmianę w hierarchii problemów, ponieważ od badania w październiku „terroryzm” został uznany przez badanych za najważniejszy problem USA. W miesiącu tym „terroryzm” został wskazany przez 46% respondentów, w listopadzie przez 37%, a w następnych miesiącach systema-tycznie ponad 20% badanych stwierdzało, że zagrożenie zbrojne ze strony przeciw-ników USA (Al-Kaidy) jest najpoważniejszą sprawą, z jaką borykają się Stany Zjed-noczone.
Należy dodać, że dane zaprezentowane w tabeli 1 są porównywalne w części, lecz nie całkowicie. Pewne kategorie stosowane przez Instytut Gallupa w różnych latach oraz przez obydwa ośrodki są identyczne (na przykład: bezrobocie, podatki, inflacja czy opieka nad ludźmi starymi). Inne kategorie trochę się różnią (na przy-kład kwestie pomocy zagranicznej, obrony, sądownictwa itp.). Respondenci Gallupa wyrażali zaniepokojenie i chcieli zmian w zakresie „strzelaniny w szkołach i prze-mocy” (school shooting and violence), zaś osoby badane przez ankieterów Pew mówiły o trosce w zakresie „zbyt dużej ilości broni i kontroli broni” (too many guns/gun
control). Innymi słowy, ośrodki badawcze różniły się w systemach klasyfikacji
pro-blemów i łączenia pewnych propro-blemów w szersze kategorie (na przykład: „kwestia obrony / bezpieczeństwo narodowe / budżet wojskowy” w Pew Research Center lub dwóch kategorii „bezpieczeństwa narodowego” i „brak obrony” (lack of military defence) w badaniach Instytutu Gallupa). Podobnie sprawa się przedstawiała z łącze-niem lub rozłączałącze-niem systemu opieki medycznej Medicare z pomocą społeczną itp. Różnice te nie były zbyt duże i dotyczyły zazwyczaj marginalnych kwestii.
W 2008 roku edukacja nie była kluczowym problemem społecznym w porówna-niu z rokiem 2000 i 2001. Wtedy Amerykanie uważali, że poziom kształcenia jest niski, że możliwa zmiana sytuacji i że należy przeprowadzić reformy szkolnictwa. W 2000 roku 61% badanych Amerykanów było niezadowolonych z funkcjonowania systemu szkolnego, zaś 36% było zadowolonych (The Divide between Public School
Parents and Private School Parents, 2007). W okresie siedmiu lat nastąpiła poprawa
w ocenie tej kwestii. Odsetek niezadowolonych Amerykanów spadł o 10% (do 51%), wzrósł w niewielkim stopniu odsetek respondentów zadowolonych ze szkolnictwa (39%). Warto dodać, że najlepsze wskaźniki poprawy sytuacji odnotowano w 2004 roku, kiedy to zadowolenie z systemu szkolnego deklarowało najwięcej osób w po-równaniu z niezadowolonymi.
156
Lucjan MiśProblemy ekonomiczne Gospodarka ogólnie Ceny benzyny i paliw Bezrobocie
Deficyt budżetu federalnego Wysokie koszty życia/Inflacja Podatki
Brak pieniędzy Korupcja w firmach Kwestia płac
Różnica między bogatymi a biednymi Recesja
Handel zagraniczny/Deficyt budżetowy Problemy nieekonomiczne
Sytuacja w Iraku/Wojna
Zła opieka zdrowotna, szpitale. Wysoki koszt opieki medycznej Imigracja/nielegalni imigranci
Niezadowolenie z rządu/Kongresu/polityków; mierne przywódz-two, korupcja, nadużycia władzy
Terroryzm
Edukacja/Zły stan edukacji/ Dostęp do edukacji
Etyka/Moralność/Religia/Kryzys rodziny, brak uczciwości Bieda/Głód/Bezdomność
Pomoc i sprawy zagraniczne Bezpieczeństwo narodowe Problemy międzynarodowe
Brak źródeł energii/Kryzys energetyczny Zanieczyszczenie środowiska
Brak szacunku w relacjach międzyludzkich Przestępczość/ Przemoc
Jedność mieszkańców kraju Zabezpieczenie społeczne Pomoc społeczna Aborcja
System prawny/Sądownictwo
Rok wyborczy/Wybory prezydenta/Reforma wyborów Medicare
Środki masowego przekazu
Tabela 1. Problemy społeczne według Instytutu Gallupa i Pew Research Center w wybranych latach Gallup I 2008 38 18 75 25 13 11 4 Gallup 2004 29 12 10 76 23 7 6 12 3 10 4 Gallup III 2001 29 10 1 4 2 2 7 0 – 1 1 3 0 76 2 7 0 5 – 16 11 5 1 1 4 2 2 1 8 1 1 1 1 1 0 4 1 Pew 2001 40 7 22 5 8 6
157
Edukacja na listach problemów społecznych w wybranych krajach
4 http://poll.gallup.com and http://brain.gallup.com, From News Interest to Lifestyles, Energy Takes
Hold. America’s New Number One Problem; Pew Research Center for the People and the Press. Survey Report, [w:] http://www.people-press.org/reports/print.php3?PageID=69.
Zachowanie dzieci/Sposób wychowania dzieci Homoseksualizm/ Prawa homoseksualistów Stosunki rasowe/Rasizm
Broń/Kontrola broni Braki w obronności
Wojna/Konflikt między narodami Bliskiego Wschodu Wysiłki na rzecz pomocy ofiarom katastrof przyrodniczych Opieka nad osobami starymi
Przeludnienie Inne nieekonomiczne Brak opinii Razem 6 – 2 4 2 – – 1 1 1 7 Źródło: opracowanie własne na podstawie Gallup Organization, 2001–20084.
Większość społeczeństwa amerykańskiego nie jest zadowolona z krajowego sys-temu oświaty. W perspektywie rodziców dzieci uczęszczających do szkół jest ina-czej. W ich oczach ogólna ocena poziomu szkół jest obecnie pozytywna. Nie defi-niują oni sytuacji jako „kryzysu edukacyjnego”, ponieważ około 64% dorosłych re-spondentów (rodziców) przyznało szkołom, w których uczą się ich dzieci oceny A (odpowiednik oceny bardzo dobrej) i B (odpowiednik oceny dobrej).
Szczególne zagadnienia interesujące opinię publiczną w obszarze oświaty dotyczą różnic pomiędzy szkołami prywatnymi a publicznymi oraz bezpieczeństwem w szko-łach. Każda masakra w szkołach (na przykład w Kentucky, Arkansas i Oregonie lub najbardziej nagłośniona w mediach w Columbine w Kolorado) powoduje gwałtow-ny wzrost niepokoju, wyrażający się we wzroście odsetka respondentów stwierdza-jących, że „edukacja jest problemem społecznym”. Bezpieczeństwo w szkołach jest przedmiotem uwagi ponad jednej czwartej badanej populacji.
Jako problem traktuje się również różnice między oświatą prywatną i publiczną. Badania z ostatnich czterech lat pokazały, że rodzice, których dzieci uczęszczają do szkół prywatnych wyżej oceniają jakość kształcenia i bezpieczeństwo swoich dzieci w porównaniu z rodzicami dzieci ze szkół (różnych szczebli) publicznych. Prywatne szkolnictwo daje zatem lepsze przygotowanie umysłowe i większą pewność w sferze bezpieczeństwa niż publiczne. Różnice są na tyle znaczące, że można mówić o po-dziale między uczniami (i rodzicami) uczęszczającymi do szkół prywatnych i pu-blicznych.