Badania własne prowadzone były w latach 2015. Celem badania była identyfikacja elementów wartości przedsiębiorstwa oraz składowych modelu biznesowego. W ba-daniu uczestniczyło 120 przedsiębiorstw, wśród których 30% stanowiły firmy rodzin-ne. Próba nie była reprezentatywna, dobór próby był celowy. Zastosowano metodę wywiadów bezpośrednich, obserwacji uczestniczącej oraz dyskusji z ekspertami. W badaniach uczestniczyli studenci studiów magisterskich SAN, którzy przeprowa-dzali wywiady z przedsiębiorcami. Badanie poprzedzone było 2-godzinnym wykła-dem objaśniającym pojęcie wartości przedsiębiorstwa, typologię modeli biznesu oraz główne obszary badawcze. Wykorzystano platformę e-learningową oraz Inter-net. Struktura badanych firm rodzinnych obejmowała następujące branże:
· firmy usługowe – 20%, · firmy produkcyjne – 30%, · firmy handlowe – 40%, · firmy transportowe – 10%.
Czas prowadzenia dłuższy niż 10 lat deklarowało 20% badanych firm, 5–9 lat – 30%, okres krótszy niż 5 lat wykazało 50% respondentów. Ankieta badawcza skła-dała się z kilku części, pytania były powiązane z problematyką przedstawioną we wstępie do artykułu.
Na pytanie „Jakie elementy tworzą zbiór wartości przedsiębiorstwa rodzinne-go?”, większość badanych odpowiedziała, iż są to:
· solidność, lojalność, uczciwość – 80%, · wysoka jakość, dbałość o klienta – 70%, · przywiązanie do tradycji – 60%, · innowacyjność – 40%,
· gromadzenie wiedzy w przedsiębiorstwie – 30%.
Na pytanie dotyczące kreowania wartości w czasie badani odpowiedzieli, że pro-ces ten trwa od początku istnienia firmy, ma charakter ciągły. Natomiast ocena pozio-mu wartości sprawiała trudność ze względu na subiektywny charakter odpowiedzi udzielanych przez właścicieli. Scharakteryzowano czynniki wewnętrzne wpływające na proces kreowania wartości. Według badanych należą do nich: rodzinność firmy, liczba członków rodziny pracujących w firmie, doświadczenie i umiejętności właści-cieli, wykształcenie, posiadana wiedza i technologia. Badani potwierdzili, iż zarzą-dzanie wiedzą przyczynia się w ich firmach do tworzenia modelu biznesowego. Do czynników zewnętrznych, wpływających na kreowanie wartości, zaliczono: liczbę
konkurentów na danym rynku, przepisy prawne, ceny surowców, wymagania klien-tów. Uzyskane wyniki badań pozwoliły na zaproponowanie modelu biznesowego dla badanych firm rodzinnych, który przedstawiono na rys. 4.
Rysunek 4. Model biznesowy rodzinnego mikroprzedsiębiorstwa cukierniczego oparty na wartościach Key Part-ners Kluczowi partnerzy: - dostawcy surowców cukierni-czych, - dostawcy maszyn i urządzeń - klienci hurtowi i detaliczni, Key Acti-vities Kluczowe działania: - produkcja pieczywa cukierni-czego Value Propositions Propozycja wartości: - solidność, uczciwość, dokładność, -tradycyjne receptury -wysoka jakość, Channels Kanały dystrybucji: - sprzedaż w sieci własnych sklepów,
- dostawy do supermar-ketów,
- sprzedaż przez internet
Customer Relation-ship Relacje z klientami: - bezpo-średnie relacje z klientami detalicz-nymi Customer Segments Segmen-tacja klien-tów: - segment młodzieży i dzieci, -segment klientów w wieku 20-40 lat - segment klientów powyżej 40 roku życia Key Reso-urces Kluczowe zasoby: - nowo-czesne maszyny i urządze-nia, wiedza, doświad-czenie, dobra kon-dycja finan-sowa, Costs Structure Struktura kosztów Revenues Streams Źródła przychodów
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań oraz na podstawie modelu
bizne-sowego według Osterwaldera http://www.businessmodelgeneration.com/canvas/bmc,
Wnioski
Zaproponowany model biznesowy składa się z pięciu elementów, założeniem mo-delu jest osiągnięcie sukcesu. Elementy składowe momo-delu są ze sobą powiązane i ich definiowanie wskazuje możliwości doskonalenia działań mikroprzedsiębior-stwa. Analiza wartości przedsiębiorstwa, jego zasobów zakreśla obszar działalności przedsiębiorstwa w ujęciu finansowym, organizacyjnym, infrastrukturalnym, rela-cji z rynkiem, umiejętności i wielu innych. Następnym krokiem może stać się zbu-dowanie strategii na przyszłość oraz zaplanowanie kolejnych działań dotyczą-cych rozwoju firmy rodzinnej.
Podsumowanie
Współczesne teorie zarządzania określają koncepcję modelu biznesowego jako spa-rametryzowany opis funkcjonowania przedsiębiorstwa, będący istotnym elemen-tem jego strategii. W artykule przedstawiono przegląd literatury dotyczącej modelu biznesowego opartego na wartościach. W odniesieniu do sektora MMSP, model ten może być stosowany w powiązaniu z koncepcją zarządzania wartością ze względu na jego ścisłe uwarunkowania rynkowe oraz elastyczne podejście do zarządzania przedsiębiorstwem. Prezentowane w literaturze przedmiotu modele biznesowe nie są stosowane w zarządzaniu firmą rodzinną, zatem celowe jest prowadzenie dalszych badań. W artykule przedstawiono wybrane aspekty zarządzania wartościami w fir-mach rodzinnych. Zaproponowano autorski model biznesowy, opisujący wartości badanych firm rodzinnych oraz przedstawiono możliwości jego szerszego zastoso-wania, co wymaga weryfikacji i kontynuacji badań.
Bibliografia
Amit R., Zott C. (2001), Value, Creation in e-business, „Strategic Management Journal”,Vol. 22, s. 504.
Astrachan J.H., Klein Sabine B., Kosmas X. Smyrnios, “FAMILY BUSINESS REVIEW”, vol. XV, no. 1, Family Firm Institute, 45–58. http://s3.amazonaws.com/academia.edu.docu-ments/42070989/The_FPEC_Scale_of_Family_Influence_- data dostępu 10.01.2017. Demil B., Lecocq X. (2010), Business Model Evolution: In Search of Dynamic Consistency, „Long, Range Planning”, Vol. 43, s. 227.
Family Business Review (FBR), http://journals.sagepub.com/home/fbr- data dostępu 1.01.2017.
Final Report of The Expert Group Overview of Family–Business–Relevant issues: Research, Net-works, Policy Measures and Existing Studies, European Commission, Enterprise and Industry Directorate-General, Promotion of SMEs’ competitiveness, November 2009; http://ec.euro-pa.eu/enterprise/policies/sme/index_en.htm,data dostępu 10.01.2017.
Fleming G. (2006), Tajniki przetrwania firmy rodzinnej, Gliwice, Wydawnictwo Helion. Kleiman R., Peacock E. (1996), Family Business as an Economic Phenomenon, “Michigan Fa-mily Review”, Vol. 2, Issue 2.
Duczkowska-Piasecka M., Poniatowska-Jaksch M., Duczkowska-Małysz K. (red.) (2013), Model biznesu. Nowe myślenie strategiczne, Difin S.A., Warszawa.
Grudzewski W.M., Hejduk I.K., Sankowska A., Wańtuchowicz M. (2010), Sustainability w biznesie, czyli przedsiębiorstwo przyszłości. Zmiany paradygmatów i koncepcji zarządzania, Poltext, Warszawa.
Hairuddin H., Noo L., Kassim E. (2012), Developing Therapy-Based IT Adoption Model for Microenterprises, “Journal of Innovation Management in Small & Medium Enterprises”,
Janczewska D. (2016), Znaczenie jakości procesów logistycznych w kreowaniu modelu bizne-sowego w mikroprzedsiębiorstwie, „Zarządzanie – Teoria i Praktyka”, Management&Practice,
No 17(3), ss. 13–20, Wyzsza Szkoła Menedżerska w Warszawie, Warszawa.
Janiuk I. (2004), Strategiczne dostosowanie małych i średnich przedsiębiorstw do konkurencji europejskiej, Difin, Warszawa.
Kleiman R., Peacock E. (1996), Family Businesses as an Economic Phenomenon, “Michi-gan Family Review”, Volume 02, Issue 2, Winter, pp. 93-101, https://quod.lib.umich.edu/m/ mfr/4919087.0002.208/--family-businesses-as-economic-phenomenon?rgn=main;view=-fulltext, data dostępu 1.XII.2016.
Kowalewska A. (red.) (2009), Firmy rodzinne w polskiej gospodarce – szanse i wyzwania, PARP, Warszawa.
Leszczewska K. (2016), Przedsiębiorstwa rodzinne – specyfika modeli biznesu, Difin, Warszawa.
Magretta J. (2014), Zrozumieć Michaela Portera. Jak stworzyć dobra strategię i zdobyć prze-wagę konkurencyjną, Wydawnictwo MT Biznes, Warszawa.
Mandl I. (2008), Overview of Family Business Relevant Issues, Final Report, Austrian Institute for SME Research, Vienna.
Nita B. (2007), Metody wyceny i kształtowania wartości przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa. Nogalski B. (2011), Modele biznesu jako narzędzia reorientacji strategicznej przedsiębiorstw [w:] W. Kieżun, Krytycznie i twórczo o zarządzaniu: wybrane zagadnienia, Oficyna Wolters Klu-wer Business, Warszawa.
Okoń-Horodyńska E. (2013), W poszukiwaniu modelu biznesowego dla technologiczno-spo-łecznej innowacji: przypadek SyNat, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, Wydawnictwo SAN – ISSN 1733–2486, tom XIV, zeszyt 13, część II, ss. 11–26.
Osterwalder Y. Pigneur Y. (2012), Tworzenie modeli biznesowych. Podręcznik wizjonera , Wy-dawnictwo Onepress Helion, Gliwice.
Raport Z Badania Czynników Sukcesu Mikroprzedsiębiorstw (2010), Fundacja Kronenberga przy Citi Handlowy przy współpracy merytorycznej Microfinance Centre, Pentor, Warszawa. Piecuch T. (2015), Funkcjonowanie przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce na przykładzie firmy A. Baran Sp. Z o.o. Acta Universitatis Nicolae Copernici, „Zarządzanie” XLII-Nr 1, ss. 161–179. Prahalad C., Bettis R. (1986), The Dominant Logic: The New Linkage Between Diversity and Performance, „Strategic Management Journal”, Vol. 6.
Rudny W. (2013), Model biznesowy a tworzenie wartości, „Studia Ekonomiczne”, nr 141, Uni-wersytet Ekonomiczny w Katowicach, ss. 98–108.
Rutherford M.W., Muse L.A., Sharon Oswald S.L. (2006), A New Perspective on the Deve-lopmental Model for Family Business, “FAMILY BUSINESS REVIEW”, vol. XIX, no. 4, 317–333. Safin K. (2010), Pojęcie przedsiębiorstwo rodzinne – teoretyczne dylematy i praktyczne konse-kwencje, „Problemy Zarządzania”, vol. 8, nr 4(30), ss. 29–41, Wydział Zarządzania UW. Safin K., Hṻlsbeck M. (2016), Modele biznesu przedsiębiorstw rodzinnych i nierodzinnych. Aspekt metodologiczny, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. XVII, z. 6, cz. II, ss.11–21.
Shafer S., Smith H., Lindner J. (2005), The Power of Business Models, „Business Horizons”, Vol. 48, s. 202.
Szablewski A. (2006), Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, „Kwartalnik Nauk o Przedsię-biorstwie”, nr 1, październik, ss. 11–12.
Szot-Gabryś T. (2010), Ekonomika i rozrachunek wewnętrzny w małych firmach rodzinnych, „Problemy Zarządzania”, vol 8, nr 4(30), ss. 161–175, Wydział Zarządzania UW.
Sztaba S. (red. nauk.) (2007), Ekonomia od A do Z, Wydawnictwo Akademickie i Profesjo-nalne, Spółka z o.o., Warszawa.
21, ss. 347–363, doi:10.1016/j.lrp.2009.07.004.
Żak K. (2013), Wartość klienta w koncepcji wartości przedsiębiorstwa, „ZARZĄDZANIE PU-BLICZNE” 2(22), ss. 175–186, doi:10.4467/20843968ZP.13.015.1189, Uniwersytet Ekonomicz-ny w Katowicach.
Źródła internetowe:
http://andrzejblikle.natemat.pl/1217- data dostępu 1.01.2016.