Przemoc w stosunku do kobiet

Przemoc w stosunku do kobiet jest według raportu unijnej Agencji Praw Podstawowych niemal codziennością, zarówno w miejscach pracy, w rodzinie lub też innych miejscach. Według badań, co trzecia Polka była ofiarą przemocy seksualnej, a co dziesiąta ofiarą przestępstwa zwanego stalkingiem. Niniejszy raport został przeprowadzony na terenie Unii Europejskiej. Wyniki są zaskaku-jące, gdyż z losowo wybranych 42 tysięcy kobiet, już co trzecia była ofiarą przemocy zarówno fizycznej, psychicznej, jak i seksualnej. Przeprowadzone badania dowiodły również, iż ponad połowa badanych doświadczała najczęściej przemocy seksualnej. Z kolei 5 % badanych kobiet przyznało, że padło ofiarami maltretowania seksualnego, a tylko co 3 osoba zgłaszała zaistniały fakt na poli-cję. Wyniki badań są bardzo niepokojące, gdyż ofiary przemocy najczęściej nie zgłaszają takich aktów na policji w obawie o swoje zdrowie ale również o ży-cie²⁶. Może wynikać to z tego, że sprawcami przemocy są najczęściej mężowie, konkubenci, ale również byli mężowie. Są to osoby z najbliższego otoczenia ofiary. Czasami jednak rozwód czy odejście od męża nie jest sposobem na ucieczkę od tyranii, ponieważ najczęściej współmałżonek nie ma się gdzie po-dziać i robi wszystko, aby uprzykrzyć kobiecie życie²⁷.

Z kolei kobiety pozostające w związku z partnerem, który jest sprawcą przemocy domowej, są nieświadome swojej wartości, są bierne wobec stosowa-nej przemocy. Taki stan rzeczy może wynikać z przekonań religijnych np.

25 K. Kmiecik-Baran, op. cit., s.380-381.

26 Przemoc w rodzinie, źródło: http://www.niebieskalinia.pl,data odczytu: 24.102014 r.

27 I. Pospiszyl, op. cit., s.65.

PRZEMOC W RODZINIE JAKO PROBLEM POLITYKI SPOŁECZNEJ

106

rozerwalności związku małżeńskiego. Kobiety będące ofiarą przemocy najczę-ściej nie wiedzą kto może im w takiej sytuacji pomóc i do jakich instytucji się zwrócić. Bywa również i tak, iż nie wierzą, że ktoś może im pomóc. Nie potra-fią prosić o wsparcie a tym bardziej opowiadać obcym ludziom o zaistniałym problemie. Istotnym jest fakt, że skrzywdzone kobiety nie oczekują karania sprawcy, a tylko i wyłącznie interwencyjnej rozmowy. Bardzo często kobieta akceptująca taki stan rzeczy posiada wykształcenie podstawowe bądź zawodo-we, bardzo rzadko średnie i wyższe. Ofiary przemocy wewnątrzrodzinnej przy-zwyczajają się do takiej sytuacji, bojąc się podejmować jakiegokolwiek działa-nia. Kobiety skrzywdzone najczęściej charakteryzuje bierność oraz słabość, ale z drugiej strony posiadają ogromną siłę, która pozwala przezwyciężać tak cięż-kie momenty w ich życiu. Z kolei w rodzinach o wysokim statusie społecznym, przemoc jest skrywaną tajemnicą, która nie może wyjść na jaw²⁸.

Jadwiga Mazur charakteryzuje kobietę jako ofiarę, czego powodem jest ni-ski poziom wykształcenia. Jedynym jej celem jest zaspokojenie potrzeb rodzi-ny, a przede wszystkim partnera agresora. Ofiara najczęściej czuje się bezsilna, nie wierzy w poprawę własnej sytuacji życiowej. Bardzo często zdarza się rów-nież tak, że kobieta jest na utrzymaniu partnera oprawcy, jest uzależniona od niego psychicznie, bez jego zgody nie podejmuje konkretnych działań. Z kolei badania socjologiczne dowiodły, iż wysoki status społeczny nie może uchronić kobiety przed stosowaniem przemocy partnera. Zauważyć zatem można fakt, iż kobiety mające lepszą sytuację finansową oraz lepsze wykształcenie podejmują próby odejścia od męża tyrana.

Według Ireny Pospiszyl nie ma znaczącej różnicy co do doświadczeń przemocy między kobietą o wysokim statusie społecznym, a niskim²⁹. Zatem przemoc wobec kobiety to akt, w którym doszło do fizycznego, emocjonalnego bądź seksualnego cierpienia lub zranienia kobiety, ale również groźby popeł-nienia czynu zagrażającemu zdrowiu i życiu jednostki, czy pozbawienie wolno-ści. Literatura przedmiotu wyróżnia następujące formy przemocy małżeńskiej:

przemoc fizyczną, która polega na uszkodzeniu ciała - ofiara w tym przypadku kobieta - przejawiająca się licznymi ranami zadanymi ofierze np. siniaki, które są wynikiem dotkliwego pobicia, rany cięte przy użyciu ostrych narzędzi np.

noża, które mogą doprowadzić do śmierci poszkodowanej.

Z kolei przemoc emocjonalna, polega na używaniu niecenzuralnych słów

w stosunku do ofiary, ale również różnego typu groźby, poniżanie, nękanie oraz

upokarzanie i poniżanie. Owa forma przemocy jest najmniej widoczna i bardzo ciężka do wykrycia oraz udowodnienia. Bardzo często przemoc słowna jest o wiele dotkliwsza niż przemoc fizyczna, gdyż prowadzi do bardzo wielu

28 J. Mazur, op. cit., s.123.

29 I. Pospiszyl, op. cit., s.31.

Patrycja KLOSKOWSKA

107

przyjemnych i przykrych doznań np. ciągłego poczucia zagrożenia, depresji, chorób natury psychicznej, niskiej samooceny ofiary, a niekiedy nawet za-bójstw. Przemoc seksualna najczęściej przybiera formę seksualnej agresji w stosunku do partnerki życiowej. Polega na wymuszaniu czynności o charakte-rze seksualnym, gwałtu małżeńskiego oraz dotykania wbrew woli ofiary. Zmu-szanie do prostytucji oraz zachowania seksualne z udziałem osób trzecich, zali-cza się do przemocy o charakterze seksualnym.

Irena Pospiszyl wyróżnia trzy rodzaje gwałtu małżeńskiego:

 Gwałt z pobiciem jest to gwałt agresywny, który przejawia się w agresywnym zachowaniem partnera w sferze seksualnej. Sprawca wymusza na ofierze kontakt seksualny, a w przypadku oporu ze strony kobiety, mężczyzna stosuję karę w postaci dotkliwego pobi-cia;

 Gwałt nieagresywny czyli taki, który nie jest w żaden sposób zwią-zany

z przemocą fizyczną. Sprawca wymusza na ofierze częste kontakty seksualne;

 Gwałt obsesyjny jest formą przemocy szczególnie dotkliwą w skut-kach. Pozostawia najczęściej dotkliwe urazy ciała. Sprawcę charak-teryzuje obsesja w stosunku do ofiary, którą w innych sferach życia jest nie widoczna.

Przemoc strukturalna z kolei polega na nierównym traktowaniu kobiet w różnych sytuacjach zawodowych, publicznych np. w kwestii podjęcia zatrud-nienia, bądź prawa do utworzenia konta bankowego. Związana jest z poziomem społecznej świadomości i bardzo często dotkliwa dla ofiar.

Przemoc ekonomiczna, polega na ograniczaniu dostępu do środków pie-niężnych ofiary. Sprawca posiada kontrolę wydatków. Kobieta bez zgody part-nera nie ma prawa do wydawania pieniędzy³⁰.

Wszystkie przytoczone powyżej formy przemocy są czasami bardzo cięż-kie do oszacowania, ponieważ kobiety najczęściej nie zdają sobie sprawy z popełnionego przestępstwa, nie chcą zawiadamiać policji twierdząc, że same potrafią rozwiązać problem. Dodatkowym problem są efekty cyklu przemocy, gdyż kobiety najczęściej liczą, że przemoc ustanie. Ofiary przemocy domowej bardzo często nieprzyjemne incydenty próbują wyprzeć z pamięci i świadomo-ści i właśnie dlatego nie odchodzą od swoich partnerów. Psychologicznym wy-tłumaczeniem właśnie takiego stanu jest teoria wyuczonej bezradności. Kobieta najczęściej nie podejmuje żadnych konkretnych inicjatyw aby zmienić sytuację w jakiej się znalazła. Najczęściej obwinia siebie za zaistniałą sytuację. Zupełnie

30 B. Gruszczyńska, Przemoc wobec kobiet w Polsce, Redakcja Wydawnictw Książkowych i Czasopism Prawniczych, Warszawa 2007, s.23.

PRZEMOC W RODZINIE JAKO PROBLEM POLITYKI SPOŁECZNEJ

108

innym wytłuczeniem jest funkcjonowanie ofiary w cyklu przemocy, tj. stan silnego napięcia po którym następuje wybuch agresji a następnie dochodzi do przeprosin i wynagradzania, po czym znowu dochodzi do fazy wyładowania i napięć³¹. Następujący cykl powtarza się regularnie i powoduje coraz poważ-niejsze konsekwencje.

Kolejnym wyjaśnieniem pozostania ofiar przy partnerze pomimo doznanej krzywdy, jest Syndrom Sztokholmski. Rozumiany najczęściej jako reakcja obronna na ciężkie traumatyczne przeżycia, czyli bezgranicznie podporządko-wanie się i uzależnienie od sprawcy przemocy. Kobiety najczęściej obawiają się o własne życie. Ofiary przemocy domowej najczęściej tracą poczucie rzeczywi-stości, robią wszystko aby uniknąć niebezpieczeństwa jakie stwarza partner będący sprawcą, są zadowolone w sytuacji pozytywnych gestów ze strony krzywdziciela. Najczęściej kobiety skrzywdzone miewają zmiany w psychice.

Kolejnym wytłumaczeniem jest występowanie tzw. stresu pourazowego. Ofiary najczęściej popadają w stres pourazowy w wyniku nagłych nieprzewidzianych zdarzeń, np. katastrof lub powtarzających się długotrwale urazów. Sytuacje takiego typu powodują, że osoby skrzywdzone odczuwają stany lękowe, odrę-twienia psychiczne, gwałtowne zmiany nastrojów, czy też zaburzenia fizjolo-giczne.

Badanie przeprowadzone przez Amy Bettencourt dowodzą, iż kobiety które pozostają w związku z partnerem krzywdzicielem, poniżej dziesięciu lat mają jeszcze nadzieje na polepszenie sytuacji i zaprzestanie przemocy.

Czynnikami powodującymi pozostanie z partnerem, mogą być:

 brak środków finansowych i mieszkania,

 lęk przed brakiem akceptacji ze strony innych ludzi wynikającego z faktu pozostawienia przez partnera,

 strach o zdrowie i życie dzieci oraz brak samodzielności.

Zdaniem opinii ekspertów Rady Europy, przemoc w rodzinie ,,jest rezulta-tem istniejących stosunków społecznych, w których występuje nierówność płci i dominującą rolę pełni mężczyzna”. Najczęściej sprawca w roli mężczyzny stosuje względem swojej ofiary różne formy przemocy, np. trwałe okaleczenie fizyczne oraz zdegradowanie emocjonalne³². Statystyki wskazują, iż ofiarami przemocy są zazwyczaj kobiety w wieku 15-44 lat.

Przemoc domowa według badań jest przyczyną przedwczesnych zgonów w tej grupie wiekowej. Koszty społeczne przemocy w rodzinie są zauważalne w sferze zatrudnienia, zdrowia, a nawet wymiaru sprawiedliwości. Przemoc w stosunku do kobiet jest problemem politycznym, ale również społecznym, a nie sprawą prywatną jednostki, ponieważ akt ten narusza podstawowe prawa

31 Tamże, s.30.

32 Tamże, s. 32.

Patrycja KLOSKOWSKA

109

człowieka. Dlatego bardzo ważne jest zaangażowanie odpowiednich instytucji państwowych oraz organizacji pozarządowych do monitorowania i badania zjawiska przemocy domowej.