EWALUACJA POLITYK PUBLICZNYCH
4. Wykorzystanie wyników ewaluacji
Wykorzystanie ewaluacji ma zasadnicze znaczenie w punktu widzenia oce-ny wykonaoce-nych interwencji oraz wykorzystaoce-nych zdobytych w ten sposób wniosków w procesie podejmowania kluczowych decyzji, w tym między inny-mi tych dotyczących alokacji środków publicznych, i kierunkach badanych polityk publicznych. Wyniki owe mogą zostać wykorzystane w wymiarze za-równo krótko-, jak i długoterminowym. Ewaluację można wykorzystać z punk-tu widzenia instrumentalnego, koncepcyjnego i symbolicznego. Wykorzystanie instrumentalne to bezpośrednie przełożenie wyników ewaluacji na ewentualne przyszłe decyzje dotyczące potencjalnych odbiorców ewaluacji. Jeśli chodzi o wykorzystanie koncepcyjne, to ewaluacja może mieć zasadniczy wpływ na zmianę sposobu myślenia o przeprowadzonej interwencji publicznej. W przy-padku wykorzystania symbolicznego można przyjąć, że ewaluacja służy uza-sadnieniu podjętych już decyzji.
W literaturze panuje pogląd, iż najbardziej przydatnym dla ewaluacji jest wykorzystanie koncepcyjne, z kolei inni autorzy podejmujący problematykę ewaluacji polityk publicznych twierdzą, że istnieje lista czynników mających istotny wpływ na udział w decydowaniu, jak ewaluacja będzie wykorzystana44. Zalicza się do nich między innymi zdolność uczących się odbiorców, charakte-rystykę polityki poddawanej ewaluacji, moment przeprowadzania ewaluacji, podejście badawcze czy jakość raportu ewaluacyjnego45.
Ewaluacja zatem wspiera proces projektowania i wdrażania polityk pu-blicznych, pomaga administracji publicznej w fazie projektowania i analiz poli-tyk publicznych, zwiększa transparentność i zakres odpowiedzialności władz w obszarze podejmowania określonych działań publicznych. W Polsce system ewaluacji publicznej wykorzystuje się do oceny wykorzystanych środków z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej46. Póki co rozwija się powoli ewa-luacja szkolnictwa oraz placówek oświatowych. Chodzi w niej o zwiększenie
43 Wprowadzenie do nauk o polityce publicznej, op. cit., s. 108.
44 Tamże, s. 109.
45 Wprowadzenie do nauk o polityce publicznej, op. cit., s. 109.
46 T. Geodecki, Przygotowanie i ewaluacja regionalnych programów operacyjnych w wybranych krajach Unii Europejskiej, Warszawa 2012, s. 167–168.
Tomasz HOFFMANN
81
nadzoru pedagogicznego ze szczególnym uwzględnieniem dokonywania analizy i oceny jakości działalności edukacyjnej szkół i placówek edukacyjnych47.
Na realizację ewaluacji należy spojrzeć jako na proces, który jest ściśle zin-tegrowany z jakością funkcjonowania całej administracji. Dzięki temu może on stać się dobrą sposobnością do prezentacji narzędzi wspierających doskonalenie polityk publicznych, a nie tylko wypełnianiem obowiązków administracyjnych narzucanych przez władze krajowe i Unię Europejską. Ewaluacja ma służyć badaniu efektywności realizowanych polityk, tworzeniu pozytywnego klimatu społecznego wokół badanej polityki oraz wspomaganiu zarządzania strategicz-nego48.
Aby jednak ewaluacja znalazła się w orbicie zainteresowań społecznych, należy przede wszystkim przybliżyć ją ludziom, wprowadzić szeroko zasadę partnerstwa, uwypuklić znaczenie teorii objaśniających i programowych i ich znaczenie w ewaluacji polityk publicznych49. Praca nad tymi trzema wyzwa-niami jest niezbędna nie tylko, aby przybliżyć znaczenie i rolę ewaluacji, ale także aby utrzymać ewaluację aktywną i żywą w ramach tego, co niektórzy nazywają społeczeństwem audytu.
5. Konkluzje
Znaczącym źródłem wiedzy o przeprowadzonych politykach publicznych są badania ewaluacyjne. Ewaluacja jest typowym narzędziem analitycznym, które służy do uzyskania odpowiedzi na kwestie dotyczące tego, w jaki sposób dany program, polityka publiczna osiągnęły cele, dla których zostały powołane;
ile środków publicznych pochłonęło wdrożenie polityki publicznej.
Ewaluacja dopełnia cykl następujących po sobie faz w politykach.
W działaniach publicznych idziemy od sformułowania problemu, wygenerowa-nia pomysłu na jego rozwiązanie poprzez deliberację nad nim, badanie różnych jego aspektów, do wdrożenia zaplanowanych działań. Polityka publiczna jest ewaluowana po to, aby można było wprowadzić pewne działania korygujące, ulepszające, by w konsekwencji ową politykę poprawić.
Dzięki ewaluacji uzyskać można odpowiedzi na pytania, w jaki sposób zre-alizowania polityka wpłynęła na potrzeby interesariuszy, czy pozwoliła osią-gnąć założone cele interwencji, czy była efektywna kosztowo. Należy jednak pamiętać, że nawet najlepiej przygotowana, zorganizowana i przeprowadzona ewaluacja nie powoduje natychmiastowej i trwałej poprawy jakości polityki
47 K. Faliszek, Wprowadzenie do badań ewaluacyjnych. Aspekty teoretyczne i praktyczne na podstawie doświadczeń badawczych, Toruń 2013, s. 174.
48 K. Ekiert, Ewaluacja w administracji publicznej. Funkcje, standardy i warunki stosowania, Warszawa 2011, s. 12–23.
49 Ewaluacja w polityce publicznej, red., A. Surdej, Kraków 2013, s. 201.
EWALUACJA POLITYK PUBLICZNYCH
82
publicznej. Aby jednak taka poprawa mogła nastąpić, konieczne jest uzgodnie-nie, przyjęcie i implementacja przez decydentów publicznych wniosków i zale-ceń, a także rekomendacji wynikających z ewaluacji.
W administracji publicznej ewaluacja jest wykorzystywana jako istotne na-rzędzie dobrego zarządzania publicznego, które wprowadza w tradycyjny cykl polityki publicznej, element oceny przeprowadzonych zadań, wdrożonych in-terwencji, podjętych i rozwiązanych problemów. W tym kontekście działania ewaluacyjne mogą odzwierciedlać holistyczną kulturę panującą w administracji publicznej oraz rozwój potencjału metaewalucyjnego administracji publicznej.
Podkreślić należy, iż ewaluacja to także ocena podejmowanych polityk pu-blicznych w kontekście mikro- i makroekonomicznym. W Polsce standardy ewaluacji dopiero są w fazie zasiewu, natomiast w innych krajach członkow-skich Unii Europejskiej oraz w USA ewaluacja jest fundamentem otaksowania administracji publicznej, a także polityk publicznych. Można zatem stwierdzić, że ewaluacja jest instrumentem, który pomaga przezwyciężyć asymetrię infor-macji między społeczeństwem a państwem.
W ramach organizacji, jaką jest państwo, ewaluacja jest cechą zarządzania zorientowanego na jakość i uzupełnieniem systemu pomiaru wyników. Wzbo-gaca ramy weryfikowane odpowiedzialności, a także poprawia publiczny nad-zór i stwarza decydentom politycznym możliwość uczenia się. Reasumując, ewaluacja pomaga rozwiązać dylematy zbiorowego działania i rozwijać współ-pracę pomiędzy obywatelami a władzą. Ewaluacja pomaga poprawiać odpo-wiedzialność dzięki lepszej koordynacji, poprzez rozwój instytucjonalny, do-chodzenie do konsensusu i wspólnego działania, aż po rozwój wiedzy i partycy-pacji w politykach publicznych na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym czy międzynarodowym.
Tomasz HOFFMANN
83
Bibliografia:
Boruch R., Randomised Experiments for Planning and Evaluation Programmes,
„Journal of Research and Development in Education”, Sage 1997;
Bowen G., Rose R., Ware W., The Reliability and Validity of the School Suc-cess Profile Learning Organization Measure, „Evaluation and Pro-gram Planning” 2006, No. 29;
Dubisz J. (red.), Słownik Języka Polskiego, Warszawa 2003, t. 2;
Ekiert K., Ewaluacja w administracji publicznej. Funkcje, standardy i warunki stosowania, Warszawa 2011;
Evaluating and Reforming Education Systems, OECD, Paris 1996;
Faliszek K., Wprowadzenie do badań ewaluacyjnych. Aspekty teoretyczne i praktyczne na podstawie doświadczeń badawczych, Toruń 2013;
Geodecki T., Przygotowanie i ewaluacja regionalnych programów operacyj-nych w wybraoperacyj-nych krajach Unii Europejskiej, Warszawa 2012;
Grzeszczyk T., Modelowanie ewaluacji w projektach europejskich, Warszawa 2012;
http://ec.europa.eu/economy_finance/research/macroeconomic_models_en.htm, https://www.ewaluacja.gov.pl/Wyniki/Strony/Hermin.aspx;
Jagielski J., Kontrola administracji publicznej, Warszawa 2006;
Knedler K., Stasik M., Audyt wewnętrzny w praktyce, Warszawa 2007;
Majewski M., Ewaluacja – narzędzie wprowadzania i oceny standardów jako-ści szkoły, „Edukacja i Dialog” 2000, nr 119;
Olejniczak K., Ferry M., Ewaluacja w praktyce sektora publicznego, w: B. Pie-tras-Goc (red.), Ewaluacja jako standard zarządzania w sektorze pu-blicznym, Kraków 2008;
Papanicolas I., Smith P.C., Mosialos E., Methodological Paper: What are the methodological issues related to measuring health care performance, European Commission, Brussels 2008;
Pietras-Goc B. (red.), Ewaluacja jako standard zarządzania w sektorze publicz-nym, Kraków 2008;
Randor H., Ewaluacja, Warszawa 1996;
Surdej A. (red.), Ewaluacja w polityce publicznej, Warszawa 2013;
Trocki M., Grucza B., Zarządzanie projektem europejskim, Warszawa 2006;
Turowski B., Ewaluacja polityk publicznych, w: M. Zawicki (red.), Wprowa-dzenie do nauk o polityce publicznej, Warszawa 2014;
Zawicki M. (red.), Wprowadzenie do nauk o polityce publicznej, Warszawa 2014;
EWALUACJA POLITYK PUBLICZNYCH
84
Zybała A., Ewaluacja i jej uczenie się. Wiedza o działaniach publicznych, w:
Animacja życia społecznego. Analizy i rekomendacje, „Zeszyty Cen-trum Badań Społeczności i Polityk Lokalnych” 2013, nr 4 (11).
Aleksandra ILNICKA, Anna KOROTUSZ