System ochrony antyterrorystycznej

Ataki terrorystyczne na Stany Zjednoczone 11 września 2001 roku, w Ma-drycie 11 marca 2004 roku i w Londynie 7 lipca 2005 pokazały, że żadne społe-czeństwo nie może czuć się bezpieczne przed tego typu zagrożeniem. Bez-względność terrorystów w wyborze celów i metod ataków, a także liczba ofiar i skala powodowanych przez nie zniszczeń, z jednej strony oraz nierozpozna-walność i determinacja ich sprawców, którymi mogą być zwykli, niczym podej-rzanym nie wyróżniający się obywatele, z drugiej strony, spowodowały, że terroryzm postrzegany jest jako jedno z głównych zagrożeń bezpieczeństwa.

Poczucie zagrożenia jest dodatkowo wzmacniane przez rozgłos medialny jaki uzyskują „spektakularne” ataki terrorystyczne.

Aby przeciwstawić się tego typu zagrożeniom państwa, niezależnie od tego czy były celem ataków terrorystycznych, czy nie, podejmują różnorod-ne działania prowadzoróżnorod-ne zarówno w wymiarze międzynarodowym, jak i krajo-wym. Skuteczna walka z terroryzmem wymaga skoordynowanej, wszechstron-nej współpracy administracji publiczwszechstron-nej i podmiotów bezpośrednio lub pośrednio związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa państwa i ludności.

Inaczej ujmując, wymaga podejścia systemowego. Przyjmując za punkt wyjścia ogólne znaczenie pojęcia system można przyjąć, że system ochrony antyterrory-stycznej oznacza wyodrębniony ze struktury państwa, zespół wzajemnie sprzę-żonych elementów materialnych i niematerialnych, stanowiących logicznie uporządkowaną całość i spełniający funkcję ochrony przez atakami terrory-stycznymi.

W projekcie dokumentu Narodowy Program Antyterrorystyczny na lata 2014 – 2019, sformułowano następujące zadania systemu ochrony antyterrory-stycznej: (1) rozpoznawanie, eliminowanie lub redukowanie możliwości wystą-pienia zdarzenia o charakterze terrorystycznym, ograniczanie jego skutków oraz uniemożliwienie działalności osób przygotowujących lub wspierających przy-gotowanie ataków terrorystycznych, (2) planowanie zabezpieczenia potencjal-nych celów ataków terrorystyczpotencjal-nych oraz planowanie działań w sytuacji ich wystąpienia, (3) przeciwdziałanie lub minimalizacja skutków ataku

terrory-Lech CHOJNOWSKI

191

stycznego oraz jego neutralizacja, a także udzielanie pomocy poszkodowanym, (4) przywracanie stanu sprzed zdarzenia o charakterze terrorystycznym².

W systemie ochrony antyterrorystycznej funkcjonuje wiele niezależnych od siebie struktur organizacyjnych. W celu zapewnienia współdziałania admini-stracji rządowej w zakresie rozpoznawania, przeciwdziałania i zwalczania terro-ryzmu powołano Międzyresortowy Zespół do Spraw Zagrożeń Terrorystycz-nych³. W skład zespołu wchodzą: Minister Spraw Wewnętrznych (przewodni-czący), Minister Finansów, Minister Obrony Narodowej, Minister Spraw Za-granicznych, Minister Sprawiedliwości (zastępcy przewodniczącego) oraz se-kretarze lub podsese-kretarze stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, Sekre-tarz Kolegium do Spraw Służb Specjalnych, Szef Obrony Cywilnej Kraju, Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szef Agencji Wywiadu, Szef Biura Ochrony Rządu, Komendant Główny Policji, Komendant Główny Straży Gra-nicznej, Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, Szef Sztabu Gene-ralnego Wojska Polskiego, Szef Służby Wywiadu Wojskowego, Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, Generalny Inspektor Informacji Fi-nansowej, Szef Służby Celnej i Dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeń-stwa⁴.

Do podstawowych zadań zespołu należy m.in.: (1) monitorowanie zagrożeń o charakterze terrorystycznym, (2) przedstawianie opinii i wniosków dla Rady Ministrów, (3) opracowywanie projektów standardów i procedur w zakresie zwalczania terroryzmu, (4) inicjowanie i koordynowanie działań podejmowa-nych przez organy administracji rządowej oraz (5) organizowanie współpracy z innymi państwami w zakresie zwalczania terroryzmu. Koordynację działań na poziomie operacyjnym – w zakresie analityczno-informacyjnym – podejmowa-nych przez jednostki odpowiedzialne za ochronę antyterrorystyczną realizuje powołane w ramach Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centrum Antyter-rorystyczne (CAT).

2Zob. Narodowy Program Antyterrorystyczny na lata 2014 – 2019 - projekt z dnia 20 marca 2014 r., przygotowany w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, we współpracy z innymi służbami, organami i instytucjami wchodzącymi w skład Międzyresortowego Zespołu ds. Zagrożeń Terro-rystycznych, źródło: https://www.msw.gov.pl/pl/bezpieczenstwo/narodowy-program-antyte/11920,Narodowy-Program-Antyterrorystyczny-na-lata-2014-2019.html, data odczytu:

10.06.2014 r.

3Zespół został utworzony na podstawie Zarządzenia nr 162 Prezesa Rady Ministrów z 25 paź-dziernika 2006 r.

4Międzyresortowy zespł ds. zagrożeń terrorystycznych, źródło:

http://www.antyterroryzm.gov.pl/CAT/ochrona-antyterrorysty/miedzyresortowy-zespol/408,MIEDZYRESORTOWY-ZESPOL-DS-ZAGROZEN-TERRORYSTYCZNYCH.html, data odczytu: 10.06.2014 r.

ROLA I MOŻLIWOŚCI SIŁ ZBROJNYCH RZECZY-POSPOLITEJ POLSKIEJ W SYSTEMIE OCHRONY…

192

CAT funkcjonuje w systemie całodobowym, w którym dyżury pełnią funk-cjonariusze ABW, a także oddelegowani funkfunk-cjonariusze, żołnierze i pracowni-cy Policji⁵, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Agencji Wywiadu, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Cel-nej. Ponadto z CAT współpracują inne podmioty uczestniczące w systemie ochrony antyterrorystycznej, takie jak Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, Mi-nisterstwo Spraw Zagranicznych, Państwowa Straż Pożarna, Generalny Inspek-tor Informacji Finansowej, Sztab Generalny Wojska Polskiego i Żandarmeria Wojskowa. CAT koordynuje proces wymiany informacji między uczestnikami systemu ochrony antyterrorystycznej, umożliwiający wdrażanie wspólnych procedur reagowania w przypadku powstania zagrożenia terrorystycznego na terenie Polski lub poza jej granicami, mającego wpływ na bezpieczeństwo RP i jej obywateli oraz w celu uzyskania informacji o potencjalnych zagrożeniach mogących wystąpić na terenie Polski i poza granicami RP, w tym dotyczących prania pieniędzy lub transferów środków finansowych mogących świadczyć o finansowaniu działalności terrorystycznej⁶.

Skład zespołu Międzyresortowego Zespołu do Spraw Zagrożeń Terrory-stycznych oraz skład zespołów dyżurnych Centrum Antyterrorystycznego wskazują główne podmioty systemu ochrony antyterrorystycznej w Polsce. Nie oznacza to, że ta lista jest zamknięta, wręcz przeciwnie, również inne podmioty mają istotną rolę do wypełnienia. Wystarczy wspomnieć o: (1) organach odpo-wiedzialnych za organizację i bezpieczeństwo transportu (samochodowego, kolejowego, lotniczego), żeglugi morskiej i żeglugi śródlądowej, w tym za nad-zór nad ratowaniem życia na morzu i zwalczaniem zagrożeń i zanieczyszczeń środowiska morskiego, (2) strukturach organizacyjnych resortu zdrowia, zwłaszcza Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz (3) Państwowej Agencja Atomistyki, odpowiedzialnej za zagro-żenia skazagro-żeniami radiacyjnymi.

Biorąc pod uwagę, że atak terrorystyczny może skutkować powstaniem sy-tuacji kryzysowej, wydaje się zasadnym postulat włączenia w system ochrony ludności wszystkich elementów zarządzania kryzysowego. Inaczej ujmując, system ochrony antyterrorystycznej powinien bazować na systemie zarządzania kryzysowego poszerzony o inne elementy, niezbędne ze względu na specyfikę zagrożeń terrorystycznych.

O roli SZ RP w walce z terroryzmem świadczy już samo występowanie w składzie Międzyresortowego Zespołu do Spraw Zagrożeń Terrorystycznych:

5 W celu koordynacji działań Policji w systemie antyterrorystycznym powołano Biuro Ochrony Antyterrorystycznej Komendy Głównej Policji.

6 Zob. Strona internetowa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego:

http://www.abw.gov.pl/pl/zadania/zwalczanie-terroryzmu/centrum-antyterrorysty/62,Centrum-Antyterrorystyczne-CAT.html, data odczytu: 10.06.2014 r.

Lech CHOJNOWSKI

193

Ministra Obrony Narodowej, Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Szefa Służby Wywiadu Wojskowego, Szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowe-go oraz Komendanta GłówneWojskowe-go Żandarmerii Wojskowej, a także pełnienie dy-żurów przez żołnierzy w Centrum Antyterrorystycznym.

2. Postawa prawna użycia sił zbrojnych w działaniach