Przesłanki i warunki wprowadzenia euro w Polsce

4. 5. 1.01.1999 1.01.2001 1.01.2007 1.01.2008 1.01.2009 Prognoza 2010 2011 2012 2013 2014

Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, RFN, Portugalia, Włochy Grecja Słowenia Cypr, Malta Słowacja Litwa, Estonia,

Czechy, Polska, Węgry, Bułgaria, Łotwa, Rumunia

34A. Stępniak, Strategia wejścia Polski do strefy euro, Wspólnoty Europejskie” nr 7/8 (130/131), lipiec/sierpień 2002, s. 17.

Źródło: szacunki własne.

Wprowadzenie wspólnej waluty wyeliminowało ryzyko kursowe, zredukowa-ło koszty wymiany walut w transakcjach między partnerami z krajów należących do Unii Gospodarczej i Walutowej, przyczyniło się do wyrównywania cen i kosz-tów między krajami, stworzyło możliwości skutecznej ekspansji firm z krajów Eu-rolandu na innych rynkach. Euro stało się walutą zdolną do konkurencji z pozycją dolara amerykańskiego na rynkach towarowych i finansowych.

3.7. Przesłanki i warunki wprowadzenia euro w Polsce

Wejście Polski do strefy euro, członkostwo w Unii Walutowej i Gospodarczej będzie wymagać między innymi34:spełnienia wszystkich kryteriów konwergencji określonych w Traktacie z Maastricht (wielkości deficytu sektora publicznego i długu publicznego, stabilności kursu walutowego, kryterium dotyczącego inflacji i długoterminowych stóp procentowych), dwuletniego uczestnictwa w Europej-skim Mechanizmie Kursowym II (Exchange Rate Mechanism II – ERM II), co związane jest z utrzymaniem kursu złotówki w paśmie wahań +/– 15,0% wobec kursu centralnego, ale także zapewnieniem względnej stabilności na krajowym ryn-ku walutowym (nie może mieć miejsca dewaluacja centralnego ryn-kursu NBP), a co w praktyce oznaczać będzie zdolność obrony ustalonego kursu centralnego.

Polityka budżetowa kraju musi spełniać standardy Komisji Europejskiej a prowa-dzona polityka pieniężna i operacje otwartego rynku muszą być zgodne z syste-mem obowiązującym w Europejskim Banku Centralnym.

Z chwilą wejścia do UGW, NBP stanie się członkiem pełnoprawnym Euro-pejskiego Systemu Banków Centralnych, co wymagać będzie pełnej harmoniza-cji polskiego prawa bankowego z unijnym, dostosowanie statystyki monetarnej i bilansu płatniczego oraz systemu płatniczego do standardów unijnych35.

Tabela 3.7. Scenariusz wprowadzenia euro w Polsce

35K. Jakubiszyn, Jak szybko do euro, „Gazeta Bankowa” nr 28 (715) z 9–15.07.2002.

36A. Stępniak, Strategia wejścia Polski do strefy euro, Wspólnoty Europejskie” nr 7/8 (130/131), lipiec/sierpień 2002, s. 19–20. Data 1 maja 2004 r. 1 stycznia 2010 r. 2011 r. Styczeń 2012–13 2012–2013 1 czerwca 2013 Wyszczególnienie

Wejście Polski do Unii Europejskiej Wejście złotówki do ERM II

Weryfikacji wyników gospodarki polskiej w zakresie wymaganych kryteriów zbieżności określonych w Traktacie z Maastricht Wejście Polski do UGW, wprowadzenie euro do operacji bezgo-tówkowych

Okres przejściowy, w którym funkcjonują złotówka i euro w ob-rocie bezgotówkowym

Pełne wprowadzenie euro do obrotu (całkowite wyłączenie złotówki z obrotu)

Źródło: opracowanie własne.

Za szybkim wejściem do strefy euro przemawia możliwość wcześniejszego spełnienia warunków konweregencji, skrócenie okresu przejściowego do nie-zbędnego minimum, zmniejszenie ryzyka kursowego i kosztów transakcyjnych, uproszczenie zarządzania finansami przedsiębiorstw dokonujących operacji de-wizowych, szybsze obniżenie inflacji i zbliżenie stóp procentowych do poziomu unijnego i w rezultacie szybszy napływ kapitału zagranicznego itp.36 Należy jed-nak pamiętać, iż wejście do strefy euro oznacza utratę kursu jako parametru polityki handlowej, względnie środka poprawiającego poziom konkurencyjności gospodarki ponadto polityka pieniężna i kursowa w UGW prowadzona jest na szczeblu ponadnarodowym pod kątem interesów Unii jako ugrupowania. Brak możliwości poprawy konkurencyjności przy pomocy kursu może oddziaływać na tendencje inflacyjne, wzrost bezrobocia, prowadzić do recesji gospodarczej.

Zgodnie z zasadami obowiązującymi w Unii, każdy kraj wchodzący do tego ugru-powania zobowiązany jest do usztywnienia kursu swojej waluty. Zbyt mocny kurs może osłabić tempo rozwoju gospodarczego, osłabić poziom konkurencyjności eks-portu. Zbyt wąskie pasmo może sprzyjać próbom spekulacyjnego oddziaływania na kurs waluty, na przykład poprzez napływ zagranicznego kapitału spekulacyj-nego. W okresie kiedy złotówka znajdzie się w systemie ERM2, dla utrzymania kursu, konieczne będzie utrzymywanie określonych rezerw walutowych do stabi-lizacji kursu waluty. Ustalenie kursu na poziomie zbyt słabym prowadzić będzie z kolei do przyspieszenia procesów inflacyjnych. Zbyt silny złoty w momencie wchodzenia do strefy euro może spowodować podobne problemy, jakie wystąpi-ły we wschodnich landach Niemiec, a mianowicie wysokie koszty pracy i gwał-towny wzrost bezrobocia37. Zbyt szybkie usztywnienie kursu złotego w warun-kach nadwartościowości złotówki mogłoby się stać czynnikiem pogłębiającym recesję, ograniczającym możliwości rozwojowe. Kurs centralny, który będzie obowiązywał w okresie ERM2, zdaniem D. Rosatiego, będzie zbliżony do śred-niego kursu równowagi z okresu poprzedzającego wejście do ERM2, ale bę-dzie to także swoisty kompromis interesów Polski i krajów strefy euro. Silna złotówka w tym okresie sprzyjałaby importowi do Polski, natomiast słaba sprzy-jać będzie polskim eksporterom38.

Zdaniem wielu ekonomistów, wejście Polski do strefy euro przed 2010 rokiem jest prawie niemożliwe. W marcu 2005 roku Unia Europejska zatwierdziła stoso-waną przez Eurostat metodologię obliczania deficytu budżetowego sektora finan-sów publicznych, która nie zalicza do aktywów otwartych funduszy emerytalnych. W rezultacie zmiany liczenia aktywów, deficyt sektora finansów publicznych zwięk-szy się w granicach 1,5–1,7 punktu procentowego. W rezultacie Polska nie spełnia kryterium z Maastricht, zgodnie z którym deficyt sektora finansów publicznych nie może przekroczyć 3,0% PKB. Symulacja deficytu finansów publicznych, zakładająca utrzymanie deficytu budżetu państwa na poziomie 30,0 miliardów rocznie w ciągu najbliższych kilku lat, wskazuje, iż do 2009 roku, przy utrzyma-niu się dotychczasowego tempa rozwoju gospodarczego, deficyt sektora finan-sów publicznych przekroczy kryterium z Maastricht od 0,4 do 1,3 punktu procen-towego39. Deficyt finansów publicznych, układ sił w polskim Sejmie, jak też od-sunięcie terminu wejścia do strefy euro przez Węgry i Czechy, powoduje, że per-37W. Kuryłek, Optymalna unia monetarna, „Gazeta Bankowa” nr 52 (739) z 24.12.2002.

38Możemy przyjąć euro nawet na początku 2009 r., „Gazeta Prawna” nr 100 (1465), z 24.05.2005.

39M. Krzak, Euro odłożone na półkę, „Rzeczpospolita” nr 239 (7228) z 11.10.2005; E. Pie-trzak, Euro najwcześniej w 2013 roku, „Rzeczpospolita” nr 262 (7251).

spektywa wprowadzenia w Polsce euro w ciągu najbliższych 2–3 lat wydaje się mało realna.

Tabela 3.8. Zalety i wady wprowadzenia euro w Polsce

40R. Rybiński, Trzeba tylko chcieć, „Rzeczpospolita” nr 77 (7066) z 2–3.04.2005.

Korzyści z wprowadzenia euro

1. Konieczność dokonania zmian w go-spodarce dla spełnienia kryteriów zbieżności określonych w Traktacie Maastricht

2. Likwidacja kosztów wynikających z wymiany walut, ułatwienia w prowadze-niu wymiany np. turystycznej

3. Eliminacja ryzyka kursowego

4. Spadek stóp procentowych

5. Tańszy kapitał i kredyt

6. Wspólna stopa procentowa w krajach strefy euro

7. Porównywalność cen na te same towary na poszczególnych rynkach krajowych, tendencja do wyrównywania się cen

Koszty wprowadzenia euro

1. Utracenie możliwości prowadzenia wła-snej polityki monetarnej

2. Utracenie możliwości kształtowania na-rodowej polityki stóp procentowych 3. Utrzymywanie kursu referencyjnego

przez okres 2 lat obowiązywania syste-mu ERM2

4. Wzrost zainteresowania finansowaniem inwestycji i konsumpcji kredytem może prowadzić do presji inflacyjnej

Źródło: opracowanie własne na podstawie: „Gazeta Prawna” nr 100 (1465) z 24.05.2005. Zdaniem ekspertów wejście do strefy euro może pozostawać w sprzeczności z wykorzystaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Sprzeczność ta polega na tym, iż wejście do strefy euro wymaga znacznego ograniczenia wy-datków budżetowych i zmniejszenia deficytu sektora finansów publicznych, tym-czasem wykorzystanie funduszy unijnych wymaga zaangażowania środków publicznych.

Zdaniem R. Rybińskiego, jeśli ograniczenie wydatków sektora publicznego dotyczą tylko wydatków płacowo-administracyjno-socjalnych, to nie powinno być sprzeczności między wejściem do strefy euro a koniecznością zaangażowania środ-ków publicznych do wykorzystania środśrod-ków unijnych40.

Większość autorów zgadza się z tezą, iż po wejściu do strefy euro, tempo wzrostu gospodarczego może się znacznie zwiększyć, co może prowadzić do boomu kredytowego. Ograniczenie tego ryzyka jest możliwe poprzez ograni-czanie deficytu finansów publicznych, wypracowanie nadwyżki budżetowej i utrzymanie dyscypliny płac. Przed wejściem do strefy euro Polska powinna mieć deficyt poniżej 3% PKB, ale także precyzyjny plan dalszych cięć wydat-ków administracyjnych, płacowych i socjalnych, bowiem obniżenie popytu sekto-ra publicznego może dopiero zniwelować wzrost popytu gospodarstw domowych, finansowany kredytem konsumpcyjnym41.