Rodzaje kursu walutowego

W zależności od charakteru oddziaływania państwa, można mówić o kur-sach: wolnym lub płynnym (floating rates), stałym (stable rates), sztywnym (fixed rates)10.

Kurs wolny (kurs wolnorynkowy), albo płynny (nazywany także kursem

ela-stycznym lub zmiennym) występuje w gospodarce, w której państwo bezpośred-nio nie oddziaływuje na rynek walutowy. Poziom kursu płynnego określony jest przez kształtowanie się podaży i popytu na rynku walutowym, w sporadycznych przypadkach interwencja władz monetarnych może polegać na zakupie lub sprze-daży walut na rynku krajowym (tzw. kierowany kurs płynny, managed floating)11. Decyzja o skali i terminie interwencji należy do władz danego kraju. Interwencja podejmowana jest przede wszystkim w celu ochrony interesów określonej gospo-darki (por. tab. 3.1).

Formą pośrednią między kursem płynnym a kursem stałym jest kurs

referen-cyjny, który charakteryzuje się tym, że posiada szeroką, ustalaną na 3 do 5 lat,

strefę wahań. Interwencja władz na rynku walutowym ma miejsce dopiero wte-dy, gdy kurs kupna lub sprzedaży określonych walut przekracza ustaloną dolną lub górną granicę dopuszczalnych wahań. Kurs referencyjny posiada więc ce-chy kursu płynnego, jest jednak ustabilizowany w pewnym okresie oraz kursu sta-łego o rozszerzonej skali wahań. Kurs referencyjny niekiedy określany jest mia-nem kursu tunelowego (target zone)12.

Kurs stały może wystąpić w formie kursu stałego krótkookresowego (kurs pełzający) (crawling peg), którego parytet ulega częstym zmianom, przede

wszystkim pod wpływem inflacji (kurs pełzający występuje w krajach, w których tempo inflacji wewnętrznej jest znacznie wyższe od przeciętnego tempa proce-sów inflacyjnych na świecie), oraz kursu stałego o szerokim paśmie wahań wokół obowiązującego w danym kraju kursu centralnego. Kurs stały o szero-kim dopuszczalnym paśmie wahań umożliwia eliminację krótkookresowych, często spekulacyjnych zjawisk. W Polsce w latach dziewięćdziesiątych reali-zowano politykę kursu płynnego, trzeba jednak pamiętać, że politykę crowlling

band determinuje poziom inflacji.

Alternatywą dla kursu pełzającego jest kurs stały. Kurs stały może prowadzić do nadmiernej aprecjacji waluty, co w konsekwencji może mieć negatywny wpływ na kształtowanie się bilansu handlowego, względnie bilansu płatniczego.

10Zob. także: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, red. naukowa J. Rymarczyk, War-szawa 2006, s. 191–192.

11Por. Z. Krzyżkiewicz, Międzynarodowe rozliczenia bankowe, op. cit., s. 20.

Rodzaje kursu Kryterium podziału 1. Wpływ państwa na politykę kursową 2. Technika kształtowania kursu 3. Liczba kursów w transakcjach 4. Rodzaj zróżnicowania kursu 4. Wpływ na ceny wewnętrzne 5. Relacja do kursu równowagi

1. sztywny (kurs o parytecie nie zmienianym w długim okresie, ustalany przez państwo)

2. stały (poziom ustalany przez władze monetarne danego kra-ju, które dopuszczają niewielkie odchylenia kursu od usta-lonego parytetu)

3. zmienny (niezależny od państwa, kształtowany przez podaż i popyt na określonym rynku walutowym)

4. zmienny krótkookresowy, pełzający (kształtowany przez podaż i popyt, niekiedy korygowany przez państwo poprzez interwencyjny zakup lub sprzedaż określonej waluty) 5. płynny (okresowo korygowany przez państwo za pomocą

finansowych instrumentów rynkowych)

6. wolnorynkowy (kształtowany jedynie przez popyt i podaż na rynku walutowym)

7. czarnorynkowy (występujący w krajach, w których kurs oficjalny znacznie odbiega od kursu faktycznego)

1. kurs urzędowy (kształtowany przez organ prowadzący po-litykę kursową, podawany do wiadomości w formie np. ta-beli kursów)

2. rynkowy (kształtujący się pod wpływem podaży i popytu na daną walutę)

1. jednolite (jeden kurs dla wszystkich transakcji)

2. różnorodne (rodzaj kursu zależy od rodzaju transakcji (np. kurs dla transakcji eksportowych jest odmienny od kursu dla transakcji importowych)

1. podmiotowo (w zależności od formy prawnej lub własno-ściowej firmy)

2. transakcyjnie (zróżnicowany w zależności od rodzaju trans-akcji, np. inny dla transakcji towarowych i usługowych, inny dla transakcji kapitałowych)

3. taryfowo (np. dla transakcji w ramach ustalonego kontyn-gentu i odrębnie dla dodatkowych transakcji)

4. cenotwórczy (poziom cen towarów importowanych zale-ży od kształtowania się kursu waluty transakcji)

5. nie wpływający na ceny wewnętrzne (w kraju, w którym dominują ceny urzędowe niepowiązane z kursem waluty) 1. nadwartościowy (przeszacowany, wyższy w transakcjach

od kursu równowagi rynkowej) Tabela 3.1. Klasyfikacja kursów walutowych

Rodzaje kursu Kryterium podziału 6. Sposób obliczania kursu 7. Termin realizacji w transakcjach giełdowych 8. Sposobu powiązania z innymi walutami 9. Spełnianie funkcji w gospodarce 10. Kształtowanie siły nabywczej obcych walut 11. Pokazywanie wartości waluty w warunkach silnej presji inflacyjnej 12. Wpływ na bilans płatniczy

2. niedoszacowany (podwartościowy – w przypadku gdy kurs równowagi jest wyższy od kursu występującego w danych transakcjach)

1. bezpośredni (przeliczenie na walutę obcą następuje przy zastosowaniu kursu oficjalnego danej waluty)

2. krzyżowy (cross rates – przy wykorzystaniu waluty trzeciej 1. kasowy, natychmiastowy (spot – kurs stosowany w

trans-akcjach rzeczywistych natychmiastowych

2. terminowy (forward – kurs stosowany w transakcjach nie-rzeczywistych, np., futures, opcyjnych, spekulacyjnych, itp.) 1. związany z jedną walutą

2. oparty o koszyk walut

1. cenotwórczy (kształtujący poziom cen wewnętrznych) 2. informacyjny (pokazujący podaż i popyt na określoną

wa-lutę)

3. dystrybucyjny (wspieranie systemu podatkowego w dys-trybucji dochodów producentów i konsumentów)

4. stymulacyjny (zachęcający do sprzedaży lub zakupów na danym rynku walutowym)

1. efektywny kurs walutowy (kurs średni obliczany do sto-sunku do głównych partnerów)

2. efektywny realny kurs walutowy (kurs pokazujący zmia-ny w sile nabywczej danej waluty – ile towarów i usług można nabyć za granicą za jednostkę waluty rodzimej) 1. nominalny (kurs, który nie uwzględnia procesów

inflacyj-nych w danej gospodarce)

2. realny (wykazuje relacje gospodarcze po wyeliminowaniu skutków wynikających z inflacji)

1. fundamentalny kurs równowagi (kurs wpływający na równowagę bilansu płatniczego)

2. behawioralny kurs równowagi (kurs wskazujący czyn-niki go determinujące)

3. kurs parytetu siły nabywczej (kurs uzależniony od po-ziomu cen w danych krajach)

Źródło: opracowanie własne, por. także: P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski, Międzynarodo-we stosunki ekonomiczne, Warszawa 2001; A. Budnikowski, MiędzynarodoMiędzynarodo-we stosunki gospodarcze, Warszawa 2001; R. E. Caves, J. A. Frankel, R. W. Jones, Handel i finanse międzynarodowe, Warszawa 1998; E. Chrabonszczewska, K. Kalicki, Teoria i polityka kur-su walutowego, Warszawa 1998; W. L. Jaworski, Z. Zawadzka, Bankowość, Warszawa 2001; „Gazeta Bankowa” nr 45 (732) z 5.11.2002; E. M. Pluciński, Ekonomia gospodarki otwartej, op. cit.

Kurs sztywny (arbitralny) jest to kurs o parytecie nie zmienianym w długim

okresie. Odmianą kursu sztywnego jest kurs kotwicowy.

Począwszy od 1971 roku, w krajach rozwiniętych gospodarczo, możemy mó-wić o tak zwanym „brudnym lub kierowanym systemie płynnych kursów waluto-wych”. W systemie tym ceny walut częściowo zależne są od konkurencyjnych sił rynkowych, a częściowo zdeterminowane są przez oficjalną interwencję rządu.