IX. Notariusz
9.9. Przykłady przewinień dyscyplinarnych
9.9.1. Przykład 1. Oczywista i rażąca obraza przepisów prawa
W sprawie SD 01/13 Sąd Dyscyplinarny Izby Notarialnej w Białymstoku uznał obwinioną notariusz za winną oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa materialnego, w tym przepisów ustawy o najmie lokali. Obwiniona w latach 2004–2005 prowadziła szereg czynności notarialnych związanych z ustanowie-niem odrębnej własności lokali i ich sprzedaży. W tym okresie uchybiła obo- wiązkowi należytego zabezpieczenia prawa i słusznych interesów stron oraz in-nych osób, dla których czynności notarialne powodowały skutki prawne, oraz poświadczała nieprawdę w sporządzanych aktach notarialnych przez dokony-wanie czynności na podstawie nieistniejących pełnomocnictw (czyn z art. 50
148
i art. 80 § 2 pr. o not.). Wobec obwinionej zastosowano karę pozbawienia pra-wa propra-wadzenia kancelarii notarialnej na podstawie art. 50 § 1 pkt 1 w zw.
z art. 61 pr. o not. Rada Izby Notarialnej w Białymstoku podniosła we wniosku, że w latach 2004-2005 obwiniona, kiedy prowadziła szereg czynności notarial-nych związanotarial-nych z ustanowieniem odrębnej własności lokali mieszkalnotarial-nych i ich sprzedażą przez firmę deweloperską, dopuściła się licznych nieprawidłowości, narażając tym samym strony dokonywanych czynności notarialnych na kosz-ty i strakosz-ty materialne; nadto dokonywała powyższych czynności na podstawie nieistniejących pełnomocnictw szeregu osób fizycznych. W sprawie tej nastąpiło także zawieszenie postępowania dyscyplinarnego dnia 25 września 2007 roku do czasu zakończenia postępowania karnego wobec obwinionej. Prawomocnym wyrokiem sądu rejonowego obwiniona została uznana winną czynów z art. 231
§ 2, art. 232 § 1 i art. 271 § 1 w zw. z art. 11 § 2 i w zw. z art. 12 k.k. oraz skazana na karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem na trzy lata i karę grzywny. Ponadto sąd orzekł środek karny w postaci zakazu wykonywania zawodu notariusza na rok. Po wznowieniu postępowania dyscyplinarnego sąd dyscyplinarny po analizie sprawy podkreślił, że obwiniona wykazała się brakiem podstawowej wiedzy na temat ustanawiania i sprzedaży wyodrębnionych lokali, które to kwestie zostały szczegółowo uregulowane w ustawie o własności lokali.
Także według sądu sporządzanie aktu notarialnego na podstawie nieistniejących pełnomocnictw szeregu osób fizycznych, właścicieli lokali mieszkalnych, upraw-niających do zrzeczenia się przysługujących im udziałów na rzecz dewelopera stanowiło nie tylko pogwałcenie podstawowych zasad moralnych i etycznych, których przestrzeganie winno stanowić fundament zawodu notariusza jako oso-by zaufania publicznego, ale samo w sobie wyczerpywało znamiona przestęp-stwa z art. 271 § 1 k.k. Sąd dyscyplinarny uzasadnił zatem orzeczenie wydalenia z zawodu faktem, że przy tego rodzaju uchybieniach w zawodzie notariusza, przy wadze uchybień i ich skutkach, również w zakresie negatywnego postrzegania i odbioru przez strony czynności oraz społeczeństwo roli notariusza jako osoby zaufania publicznego mającej stać na straży bezpieczeństwa obrotu prawnego, była to jedyna słuszna kara.
Drugim przykładem oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa materialnego przez notariusza jest sprawa SD 2/2011 prowadzona przez Sąd Dyscyplinarny Izby Notarialnej w Łodzi. Dnia 9 września 2013 roku obwiniony został uznany za winnego zarzucanych mu czynów i na podstawie art. 51 § 1 pkt 3 pr. o not.
wymierzono mu karę grzywny w wysokości 15 000 zł oraz obciążono go koszta-mi postępowania. Obwiniony w dniu 23 września 2009 roku nie dopełnił
obo-149
wiązku przy sporządzaniu aktu prawnego w ten sposób, że dokonał czynności z udziałem osoby, która w dniu sporządzania aktu nie żyła, a następnie wpisu z podrobionymi przez nieustalone osoby podpisami użył jako autentycznego, przekazując do Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego (czyn z art. 231
§ 1 i art. 270 § 11 k.k.). W tym przypadku także toczyło się niezależnie postępo-wanie karne zakończone wyrokiem z dnia 21 czerwca 2012 roku, przy czym sąd stwierdził w uzasadnieniu wyroku, że chociaż oskarżony dopuścił się zarzucane-go czynu, to jednak jest to przypadek mniejszej wagi, i warunkowo umorzył po-stępowanie wobec oskarżonego na okres dwóch lat próby oraz orzekł obowiązek zapłacenia świadczenia pieniężnego w kwocie 30 000 zł na rzecz Funduszu Po-mocy Pokrzywdzonym oraz PoPo-mocy Postpenitencjarnej, jak również zasądził od oskarżonego zwrot kosztów postępowania. Ważna jest w tej sprawie informacja zawarta w uzasadnieniu orzeczenia sądu dyscyplinarnego, w której stwierdzono, że wyrok sądu karnego nie jest wyrokiem skazującym i ustalenia tego sądu po-czynione w postępowaniu karnym nie wiążą sądu dyscyplinarnego co do faktu popełnienia przestępstwa. Sąd dyscyplinarny stwierdził, że okoliczności popeł-nienia przez notariusza zarzucanego mu czynu nie budzą wątpliwości, niemniej jego dotychczasowe działanie, jego wiek i czas, jaki pozostał mu do emerytury, nie uzasadniają udzielenia „eliminacyjnej” kary zakazu prowadzenia działalno-ści, gdyż byłaby ona niewspółmierna do czynu, jakiego dopuścił się obwiniony.
9.9.2. Przykład 2. Uchybienie powadze i godności wykonywanego zawodu
Przykładem tego przewinienia jest postanowienie Sądu Dyscyplinarnego Izby Notarialnej we Wrocławiu z dnia 28 maja 2014 roku (sygn. akt SD 1/2014). Ob-winiony notariusz, pełniąc funkcję publiczną asesora notarialnego, dopuścił się rażącego przewinienia uchybiającego powadze i godności zawodu poprzez spo-rządzenie poza siedzibą kancelarii czynności notarialnych w liczbie 68 aktów notarialnych w okresie od dnia 20 lutego 2010 roku do 10 lutego 2011, co stano-wi przypadek naruszenia art. 3 pr. o not. oraz nieuczciwej konkurencji z naru-szeniem etyki zawodowej. Sąd dyscyplinarny umorzył postępowanie w sprawie.
W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że dnia 6 czerwca 2012 roku sąd dys-cyplinarny uznał obwinionego za winnego zarzucanego mu przewinienia zawo-dowego i wymierzył mu karę nagany. Orzeczeniem z dnia 1 października 2012 roku Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy Krajowej Radzie Notarialnej w Warszawie uchylił zaskarżone orzeczenie i skierował do ponownego rozpoznania. Na wnio-sek Przewodniczącego Sądu Dyscyplinarnego postanowieniem z dnia 17 maja
150
2013 roku Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy Krajowej Radzie Notarialnej w War-szawie wobec niemożności utworzenia składu orzekającego przekazał sprawę do merytorycznego rozpoznania sądowi dyscyplinarnemu. Po ponownym rozpo-znaniu sąd dyscyplinarny orzeczeniem z dnia 4 września 2013 roku uniewin-nił obwinionego notariusza od postawionych mu zarzutów. Orzeczeniem z dnia 7 stycznia 2014 roku Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy Krajowej Radzie Notarial-nej w Warszawie uchylił zaskarżone orzeczenie i skierował do ponownego rozpo-znania. Na wniosek sądu dyscyplinarnego postanowieniem z dnia 10 marca 2014 roku Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy Krajowej Radzie Notarialnej w Warszawie wobec niemożności utworzenia składu orzekającego przekazał sprawę do mery-torycznego rozpoznania Sądowi Dyscyplinarnemu Izby Notarialnej we Wrocła-wiu. Sąd ten stwierdził, że w dacie przekazania sprawy do Sądu Dyscyplinarnego Izby Notarialnej we Wrocławiu od dnia popełnienia ostatniego zarzucanego no-tariuszowi przewinienia zawodowego, to jest od dnia 10 lutego 2011 roku, upły-nęły trzy lata. Zgodnie z art. 52 § 1 pr. o not. po upływie trzech lat od popełnienia czynu nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego, a w razie wszczęcia ulega ono umorzeniu. Sąd zatem w związku z zaistniałą podstawą nie rozpoznał sprawy obwinionego merytorycznie i umorzył postępowanie.
9.9.3. Przykład 3. Niewypełnienie obowiązków aplikanta
Przykładem jest orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego Izby Notarialnej w Gdańsku z dnia 6 września 2013 roku (sygn. akt SD3/2013) W sprawie tej zarzucono prze-winienia zawodowe polegające na niewypełnieniu obowiązków aplikanta nota-rialnego, w tym:
1) nierozpoczęcie aplikacji notarialnej dnia 1 stycznia 2013 roku, nieodby-wanie aplikacji u notariusza wyznaczonego przez Radę Izby Notarial-nej w Gdańsku, która dokonała wpisu na listę aplikantów notarialnych, niezaznajomienie się z całokształtem pracy notariusza w okresie od dnia 1 stycznia 2013 roku do 12 lipca 2013, nieodbywanie aplikacji w sądzie re-jonowym w wydziale cywilnym, w wydziale ksiąg wieczystych i w sądzie gospodarczym prowadzącym Krajowy Rejestr Sądowy oraz niezaznaja-mianie się z czynnościami sądów w sprawach cywilnych, gospodarczych i wieczystoksięgowych w okresie od dnia 1 stycznia 2013 roku do 12 lip-ca 2013, a zatem oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa z art. 72 § 1 pr. o not.;
151
2) niewniesienie opłaty, z której pokrywane jest szkolenie aplikantów nota-rialnych, w okresie od dnia 1 stycznia 2013 roku do 12 lipca 2013, a zatem oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa z art. 72a § 2 pr. o not.;
3) niewykonywanie powierzonych obowiązków i poleceń przełożonego, nie-uczestniczenie w zajęciach szkoleniowych, niepodnoszenie poziomu swo-jej wiedzy zawodowej oraz niesporządzanie projektów aktów notarialnych, dokumentów ani oświadczeń w okresie od dnia 1 stycznia 2013 roku do 12 lipca 2013, a zatem oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa z art. 73 pr. o not.
Sąd dyscyplinarny wskazał, że obwiniona nie dopełniła pisemnego obowiązku złożenia rezygnacji. Dnia 28 grudnia 2012 roku Rada Izby Notarialnej zwróciła się pisemnie do obwinionej o potwierdzenie zgody na uchylenie uchwały Rady Izby Notarialnej o wpisaniu na listę aplikantów notarialnych. Obwiniona takiego pisemnego oświadczenia nie złożyła. Sąd dyscyplinarny wymierzył zatem karę nagany za niewniesienie wymaganej opłaty oraz za pozostałe przewinienia ka- rę skreślenia z listy aplikantów notarialnych. Dodatkowo obciążył obwinioną kosztami postępowania dyscyplinarnego w wysokości 600 zł.
9.10. Podsumowanie
Nie zaobserwowano, aby wśród zebranych w toku monitoringu orzeczeń i ich uzasadnień znajdowały się istotne uchybienia natury formalnej. Stopień reali-zacji przez organy samorządu notarialnego obowiązków wynikających z ustawy o dostępie do informacji publicznej na tle ogółu organów objętych monitorin-giem należy ocenić jako przeciętny. Brak jest przy tym centralnego rejestru po-stępowań na poziomie Krajowej Rady Notarialnej, co w połączeniu z decentrali-zacją organów dyscyplinarnych utrudnia szybki dostęp do informacji publicznej w tym zakresie.
Postępowanie dyscyplinarne jest jawne. Dopuszcza się udział publiczności.
W trakcie monitoringu dwukrotnie oddelegowano przedstawicieli Stowarzy-szenia do wzięcia udziału w posiedzeniach sądów dyscyplinarnych pierwszej in-stancji. W obu przypadkach okazało się jednak, że rozprawa została odroczona.
Trudno wyciągnąć z tego jakiekolwiek ogólniejsze wnioski co do rzeczywistego poziomu jawności postępowań.
Orzekane kary na tle ogółu profesji objętych monitoringiem nie wyróżniają się ani surowością, ani łagodnością. Spośród 50 objętych kwerendą orzeczeń koń-czących postępowanie w pierwszej instancji w 30 przypadkach obwinionego uniewinniono lub umorzono postępowanie, pięciokrotnie obwinionego upo-mniano, siedmiokrotnie ukarano naganą, pięciokrotnie – karą pieniężną, na-tomiast w trzech przypadkach orzeczono najsurowszą karę: pozbawienie prawa prowadzenia kancelarii.
153
X. Pielęgniarka
10.1. Metody i formy regulacji odpowiedzialności zawodowej
Podstawowym źródłem prawa, w którym uregulowano problematykę odpo-wiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych, jest ustawa z dnia 1 lipca 2011 roku o samorządzie pielęgniarek i położnych. Ponadto kwestie sposobu i trybu prowadzenia rejestru ukaranych pielęgniarek i położnych oraz sposo- bu i trybu wykonania prawomocnych orzeczeń sądów pielęgniarek i położnych są przedmiotem rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 maja 2012 roku, wyda-nego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 87 u.s.p.p. Dla rozstrzygania, czy doszło do zachowania skutkującego odpowiedzialnością zawodową, istotne znaczenie mają ponadto przepisy ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej.