W latach 1996-2015 Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przyja 337 wniosków o udzielenie porcze o cznej wartoci ponad 104 mln z
i 75 wniosków o udzielenie gwarancji spaty kredytów bankowych na kwot po-nad 32 mln z. cznie w analizowanym okresie Agencja udzielia 202 porcze
i gwarancji na kwot ponad 52 mln z, w tym 188 porcze na kwot ponad 4,9 mln z oraz 14 gwarancji na kwot 3,7 mln z (tab. 2.9). Najwicej udzielonych porcze i gwarancji odnotowano w latach 1994-2000. Wska nik zaakceptowa-nych wniosków o udzielenie porcze w latach 1994-2000 wyniós 55%.
Natomiast w latach 2001-2015 charakteryzowa si du zmiennoci. Jego war-to ksztatowaa si od 0 do 100%. W latach 2001-2015 najwicej porcze
udzielono w 2011 roku, tj. 28 porcze w kwocie 8,8 mln z, w tym 25 porcze
spaty kredytów na zakup udziaów udzielonych w ramach pomocy de minimis w kwocie 7,3 mln z. rednia warto udzielonych porcze oscylowaa w gra-nicach od 182 tys. z (2002 rok) do 5,4 mln (2005 rok). Natomiast najwicej gwarancji spaty kredytu udzielono w latach 1996-2000. Od 2001 roku do 2015 roku Agencja nie udzielaa gwarancji, gównie z powodu braku wniosków w tym zakresie (tab. 2.12). W analizowanym okresie zainteresowanie porcze-niami spaty kredytów bankowych malao redniorocznie o ponad 20%. Ponadto z roku na rok o 14,97% zmniejszaa si liczba udzielanych porcze spaty kre-dytów bankowych, czy jednoczesnym redniorocznym spadku o 19,72%
warto-ci udzielanych porcze (tab. 2.10 i tab. 2.11). Wraz ze zmniejszajc si liczb
i wartoci udzielonych porcze zmniejszaa si warto aktywnych porcze.
Jest to efektem wygaszania czci porcze udzielonych w latach ubiegych.
Porównujc dziaalno porczeniow ARiMR z dziaalnoci zwizan
z udzielaniem wsparcia w formie dopat do oprocentowania kredytów inwesty-cyjnych, naley zauway , e ma ona marginalne znaczenie. W latach 1996-2014 Agencja udzielia 202 gwarancji i 460 471 preferencyjnych kredytów in-westycyjnych78. Zatem niewielki odsetek kredytów udzielony zosta z wykorzy-staniem wsparcia w postaci porcze i gwarancji spaty kredytu (0,04%).
W analizowanym okresie warto udzielonych porcze i gwarancji wyniosa 55 mln z, co stanowio 2,83% wartoci udzielonych preferencyjnych kredytów inwestycyjnych.
78 Szerzej o realizacji krajowych programów wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich opisano w: B. Wieliczko, A. Kurdy-Kujawska, Mechanizmy i impulsy fiskalne oddziaujc na rozwój wsi i rolnictwa (1), Monografie Programu Wieloletniego, IERiG – PIB, Warszawa 2015, s. 28-29.
Tabela 2.9. Realizacja porcze kredytów inwestycyjnych w ramach dziaalnoci ARiMR Wyszczególnienie Lata 1994- 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba zoonych porcze 240 25 18 6 7 0 3 0 1 5 1 29 0 1 1 0 Warto zoonych por- cze [w tys. z] 63580 8714 9019 3345 3456 0 1772 0 287 1947 1000 9800 0 231 1000 0 Warto porcze udzielo- nych [w tys. z] 30830 3225 731 3745 500 541 1122 0 287 841 1482 8800 0 231 0 0 Warto aktywnych por- cze [w tys. z] bdbdbdbdbdbd12900 9700 7275 7320 7421 14600 13773116028233 5500 Liczba aktywnych porcze bdbdbdbdbdbd4734 312928 5351 463423 Liczba udzielonych por- cze 132 7 4 6 1 1 2 0 1 3 2 280 1 0 0 rednia warto udzielo- nych porcze [ w tys. z] 233 460 182 624 5000 5410 561 0 287 280 741 314 0 231 0 0 Liczba roszcze z tytuy wykonania zobowizania 3 0 1 2 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Warto roszcze z tytuu wykonania zobowizania 338 0 218 95152 0 243 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ródo: opracowanie wasne na podstawie danych ARiMR.
Tabela 2.10. Indeksy oraz rednie tempo zmian liczby i wartoci zoonych porcze kredytów inwestycyjnych 20012002 200320042005200620072008 2009201020112012201320142015 Liczba zoonych porcze it/o 10072 242801204 2041160440 it/t-1 72 33,3116,70 0 5002029000 1000 yg -21,93 Warto zoonych porcze it/o 100103,5 38,3939,66020,3403,29 22,3411,48112,4602,6511,480 it/t-1 103,5 37,1103,30 0 678,451,49800 432,90 yg -26,1 ródo: Opracowanie wasne na podstawie danych ARiMR. Tabela2. 11. Indeksy oraz rednie tempo zmian liczby i wartoci udzielonych porcze kredytów inwestycyjnych 20012002 200320042005200620072008 2009201020112012201320142015 Liczba udzielonych porcze it/o 10057,14 85,7114,2914,2928,57014,29 42,8628,57400014,2900 it/t-1 57,14 15016,671002000 30066,6714000 0 yg -14,97 warto udzielonych porcze it/o 10022,67 116,1215,516,7834,7908,9 26,0845,95272,8707,1600 it/t-1 22,67 512,3113,35108,2207,390 293,03176,22593,790 0 yg -19,72 ródo: opracowanie wasne na podstawie danych ARiMR.
Tabela 2.12. Realizacja gwarancji kredytów inwestycyjnych w ramach dziaalnoci ARiMR Wyszczególnienie Lata 1994- 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba zoonych gwarancji 71 1000000 11010000 Warto zoonych gwa- rancji [w tys. z]30122 34000000038361807170000 Warto gwarancji udzielo- nych [w tys. z]3658 0000000 00000000 Liczba udzielonych gwa- rancji 14 0000000 00000000 rednia warto udzielo- nych gwarancji [ w tys. z]261,29 0000000 00000000 Liczba roszcze z tytuy wykonania zobowizania 3 0000000 00000000 Warto roszcze z tytuu wykonania zobowizania 188 0000000 00000000 ródo: opracowanie wasne na podstawie danych ARiMR.
2.8. Podsumowanie
Analiza aktualnych moliwoci uzyskania przez podmioty z sektora rol-nego porcze i gwarancji na spat kredytu bankowego umoliwia okrelenie jaka jest dostpno i znaczenie tych instrumentów wsparcia.
Podmioty z sektora rolnego w Polsce maj moliwo skorzystania z po-rcze i gwarancji udzielanych za porednictwem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Dane dotyczce udziau rolników w tym programie wskazuj, e popyt na porczenia i gwarancje w sektorze rolnym w ogóle nie istnieje. Podobnie przedstawia si sytuacja z korzystaniem z porcze w ramach dziaajcych w Polsce lokalnych i regionalnych funduszy porczeniowych.
Liczba porcze udzielonych przez te instytucje w 2014 roku dla podmiotów z sektora rolnego wyniosa 0,04%.
Polska, bdc krajem czonkowskim Unii Europejskiej, ma równie mo-liwo stosowania tego typu instrumentów w ramach Programu Rozwoju Obsza-rów Wiejskich. Wczenie instrumentów finansowych do programów rozwoju obszarów wiejskich przynosi instytucjom zaangaowanym w zarzdzanie i wdraanie tych programów wiele korzyci, które obejmuj:
x wikszy dostp do szerszego spektrum narzdzi finansowych realizacji polityki x popraw zaangaowania sektora prywatnego, jego wiedzy eksperckiej
i zasobów finansowych we wdraanie polityki
x d wigni zasobów finansowych prowadzc do zwikszonego wpywu pro-gramów rozwoju obszarów wiejskich
x efektywno i skuteczno dziki rotacyjnemu charakterowi funduszy, które pozostaj w obszarze objtym programem do przyszego wykorzystania na podobne cele
x wiksze zaangaowanie beneficjentów w realizacj projektów inwestycyj-nych, gdy wsparcie musi zosta zwrócone
x uproszczone wymogi administracyjne dotyczce finansowania beneficjen-tów, co ogranicza ryzyko bdów79
Jednak, jak pokazuj przeprowadzone analizy, w okresie programowania 2007-2013 instrumenty gwarancyjne w postaci funduszy porczeniowych wprowadzone byy tylko w kilku krajach. Przy czym nie przyniosy one oczeki-wanych rezultatów. W Polsce tego typu instrumenty nie zostay prowadzone.
Wynika to z szeregu barier, do których zalicza si ograniczona dostpno kadry majcej kwalifikacje do wdraania takich instrumentów, niska dostpno
po-redników finansowych, brak bod ców zapewniajcych optymalizacj dziaania
79 Financial Instruments: ma king funding go further 2015, Getting Rural Development Pro-grammes Going, EU Rural Review, 30-35.
poredników, dostpno bezzwrotnego wsparcia na realizacj tych samych ce-lów, niekorzystna sytuacja finansowa potencjalnych beneficjentów oraz ograni-czona wiedza na temat finansowania zwrotnego80.
Naleaoby si zatem zastanowi , czy obecnie funkcjonujce programy porczeniowe s waciwym rozwizaniem, aby zapobiega
nieprawidowo-ciom w funkcjonowaniu rynku kredytowego w sektorze rolnym. Obecnie mao jest informacji jednoznacznie potwierdzajcych zasadno stosowania gwarancji kredytowych. Brakuje bada jasno wskazujcych, e programy gwarancyjne prowadz do wzrostu produkcji, inwestycji i zatrudnienia w sektorze rolnym.
Okrelenie zapotrzebowania na ten instrument finansowy jest trudnym zada-niem. Zatem potrzebne s dalsze analizy w celu okrelenie, czy porczenia i gwarancje s niezbdnym instrumentem umoliwiajcym dostp do kredytów bankowych, jaki maj wpyw na zachowania kredytobiorców oraz czy w rze-czywistoci przynosz oczekiwane rezultaty.
80 J. Szucki, M. Gajewski, P. Tamowicz, M. Przybyowski, R. Kubajek, P. Penszko, Ocena realizacji instrumentów inynierii finansowej w ramach NSRO 2007-2013. Raport kocowy, Warszawa 2013.
3. Wdraanie instrumentów II filaru WPR w okresie programowania