System porcze i gwarancji kredytowych w Polsce jest systemem pu-blicznym. Instytucj, która peni w nim istotn rol, jest Bank Gospodarstwa
62 W sektorze rolno-spoywczym w Languedoc-Roussillon zatrudnionych jest 9 600 osób, dziaa 19% maych i rednich przedsibiorstw z regionu, liczy okoo 350 spódzielni. Ponadto dziaalno prowadzi tam 29 400 rolników, produkcja obejmuje przede wszystkim: upraw
winoroli, owoców i warzyw, hodowl zwierzt oraz produkcj rolinn (gównie pszenica) oraz lenictwo. Okoo 1200 przedsibiorców (gównie MSP) osigaj roczny obrót wynosz-cy 8,6 mld euro.
portfel nowych kredytów (75 mln euro)
80% pokrycia kredytu, a po górn stop pro-centow 25%
Wkad programowy wynosi 15 mln euro, wybrany porednik finansowy musi zbudo-wa portfel nowych kredytów na czn
kwot 75 mln euro.
15 mln euro
Efekt d wigni 5 x = (1/0,8/0,25)
kady kredyt zo-stanie pokryty
w 80%
100%
25%
80%
100%
Krajowego. Bank Gospodarstwa Krajowego moe udziela porcze i gwarancji na warunkach rynkowych oraz w formie pomocy publicznej lub pomocy de mi-nimis (rys. 2.8). Kwesti udzielania porcze i gwarancji w Polsce reguluje Ustawa o porczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Pastwa oraz niektóre osoby prawne63 oraz Ustawa o Banku Gospodarstwa Krajowego64. Dziaalno porczeniowa w Polsce prowadzona jest równie w ramach pomocy krajowej przez Agencj Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARMiR). Przy czym dziaalno ta ogranicza si wycznie do podmiotów z sektora rolnego.
Rysunek 2.8. Schemat systemu porcze kredytowych w Polsce
ródo: J. Próchniak, Ocena dziaalnoci systemu funduszy porcze kredytowych w Polsce, OECONOMIA COPERNICANA Nr 1, 2010, s. 128.
Bank Gospodarstwa Krajowego realizuje dziaalno porczeniowo-gwarancyjn w ramach programów rzdowych, w tym programu „Wspieranie przedsibiorczoci z wykorzystaniem porcze i gwarancji BGK”65, oraz za po-moc programów samorzdnoci lokalnej i rozwoju regionalnego, obejmujcych projekty realizowane z wykorzystaniem rodków pochodzcych z funduszy Unii
63 Ustawa z dnia 8.05.1997 r. o porczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Pastwa oraz niektóre osoby prawne z pó n. zm. (Dz.U. z 2003 roku nr 174 poz. 1689).
64 Ustawa z 14.03.2004 r. o Banku Gospodarstwa Krajowego (Dz. U. z 2003 r. nr 65 poz. 594).
65 Program przyjty przez Rad Ministrów w dniu 19 maja 2009 roku, a nastpnie zmieniony przez Rad Ministrów w dniu: 25 listopada 2011 roku, 14 lutego 2013 roku, 21 pa dziernika 2013 roku oraz 12 czerwca 2015 roku.
due przedsibiorstwa
Bank Gospodarstwa Krajowego
wejcie kapitaowe i
nadzór wacicielski regwarancje monitoring funduszu
regionalne fundusze porcze kredytowych
lokalne fundusze porcze kredytowych
rednie przedsibiorstwa mae przedsibiorstwa
porczenia kredytowe porczenia kredytowe
Bank Gospodarstwa Krajowego
Europejskiej, infrastrukturalne oraz zwizane z rozwojem sektora maych i red-nich przedsibiorstw. BGK realizuje dziaalno porczeniow z wykorzysta-niem nastpujcych narzdzi gwarancyjnych66:
x portfelowe linie gwarancyjne – wi si z udzielaniem bankom gwarancji portfela kredytowego. Obejmujce kredyty inwestycyjne i obrotowe dla mi-kroprzedsibiorców, maych i rednich przedsibiorców, z moliwoci wy-korzystania regwarancji udzielonej przez Europejski Fundusz Inwestycyj-ny. W okresie 2014-2020 porczenia bd realizowane w ramach umowy zawartej midzy BGK a EFI w ramach programu COSME oraz Europej-skiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych. Gwarancje s skie-rowane do podmiotów z wszystkich sektorów, co oznacza brak wyklucze
sektorowych)67,
x gwarancje w formie pomocy publicznej lub pomocy de minimis68, w tym portfelowa linia gwarancyjna de minimis (PLD). BGK udziela gwarancji de minimis na kredyty obrotowe i inwestycyjne dla podmiotów z sektora MSP oraz gwarancji portfela kredytowego. Gwarancj de minimis moe otrzyma tylko podmiot dziaajcy we wszystkich sektorach, z wyczeniem: sektora ryboówstwa i akwakultury, sektora rolnego (dotyczy podmiotów dziaaj-cych w dziedzinie produkcji podstawowych produktów rolnych oraz prze-twarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych oraz prowadzcy dziaalno w zakresie drogowego transportu towarów. Program gwarancji de minimis wprowadzony zosta w 2013 roku jako tymczasowy instrument antykryzysowy. Pocztkowo mia obowizywa do koca 2015 roku, zosta
on jednak przeduony do koca 2017 roku. Szacuje si, e przeduenie programu umoliwi udzielenie gwarancji na kwot ponad 40 mld z (w tym w 2017 roku na kwot okoo 7,5 mld z)69,
x gwarancje z wykorzystaniem rodków pochodzcych z funduszy Unii Euro-pejskiej, polegajce na udzielaniu bankom gwarancji indywidualnych i gwarancji portfela kredytowego w ramach powierzonych przez waciw
instytucj zarzdzajc programem operacyjnym zada w zakresie wdraania instrumentów wsparcia dla mikroprzedsibiorców, maych rednich przed-sibiorców,
66 Program rzdowy „Wspieranie przedsibiorczoci z wykorzystaniem porcze i gwarancji BGK” z 2015 roku.
67 http://www.bgk.pl
68 Ustawa z dnia 8 maja 1997 roku o porczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Pastwa oraz niektóre osoby prawne (Dz.U. z 2015 roku poz. 1052, 1854).
69 http://www.bgk.pl
x indywidualne porczenia/gwarancje, dotycz w szczególnoci udzielania po-rcze lub gwarancji spaty kredytów inwestycyjnych i obrotowych. S to porczenia/gwarancje udzielane maksymalnie do 80% kwoty kredytu. Mini-malna kwota gwarancji lub porczenia nie moe by nisza lub równa 3,5 mln z, a maksymalna wysoko gwarancji lub porczenia nie moe by wysza od równowartoci w z 10 mln euro. Z tytuu udzielania porcze-nia/gwarancji spaty kredytu BGK pobiera opat prowizyjna. Stawki za okres roczny porczenia w przypadku mikroprzedsibiorcy, maego lub
redniego przedsibiorcy wynosi 3,8%, za w przypadku wikszych przedsibiorstw stawki ustalane s indywidualnie w zalenoci od klasy ryzyka i wynosz dla porczenia od 0,95% do 3,80%, a dla gwarancji od 1,15% do 4%.
x regwarancje zwizane z udzielaniem gwarancji na rzecz funduszy porcze-niowych, zabezpieczajcych spat zobowiza wynikajcych z porcze za zobowizania mikroprzedsibiorców, maych i rednich przedsibiorców, w tym z moliwoci wykorzystania rodków pochodzcych z funduszy Unii Europejskiej w ramach powierzonych przez waciw instytucj zarzdzaj-c programem operacyjnym zada w zakresie wdraania instrumentów wsparcia dla mikroprzedsibiorców, maych i rednich przedsibiorców.
Maksymalna kwota limitu reporczenia wynosi 20 mln z. Wysoko jedno-razowego porczenia moe wynosi maksymalnie 50% kwoty porczenia udzielonego przez fundusz i jest ona jednakowa dla wszystkich porcze
wpisanych do portfela. Maksymalny okres trwania jednostkowego repor-czenia nie moe by duszy ni 68 miesicy. Jest to okres nie duszy ni
okres porczonego kredytu wyduony o 8 miesicy. BGK za porczenie po-biera opat, która nie moe by nisza ni 1,6% kwoty objtej jednostko-wym reporczeniem70.
Dziaalno porczeniowa w Polsce prowadzona jest równie przez lokal-ne i regionallokal-ne fundusze porczeniowe. Udziaowcem w tych funduszach jest Bank Gospodarstwa Krajowego. W Polsce fundusze porczeniowe w wikszoci nie s wyspecjalizowane, co oznacza, e ich oferta skierowana jest do szerokiej grupy przedsibiorstw. Charakteryzuj si one duym rozdrobnieniem (dziaal-no prowadzi okoo 45 lokalnych i regionalnych funduszy porczeniowych).
Nie s to jednak silne kapitaowo podmioty, które dziki osiganej skali dziaal-noci mogyby by partnerem dla Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego71.
70 http://www.bgk.pl
71 M. Gajewski, J. Szucki, Ekspertyza nt. dobrych praktyk w zakresie rozwizania problemów w dostpie do finansowania zwrotnego w wybranych krajach Europy, w tym w pastwach regionu Europy rodkowo-Wschodniej, Warszawa 2013.
Wedug danych Krajowego Stowarzyszenia Funduszy Porczeniowych72 w 2014 roku kapita funduszy wyniós ponad 1,17 mld z, co w przeliczeniu na jednej fundusz wynosi rednio 26 mln z. Kapitaem w takiej lub wyszej wyso-koci dysponuje jednak tylko 17 podmiotów. W wikszoci dziaajcych w Pol-sce funduszy porczeniowych rodki te s mniejsze. W analizowanym okresie
cznie fundusze porczeniowe udzieliy 5 578 tys. porcze o wartoci 833,3 mln z (dla porównania w tym samym okresie BGK udzieli gwarancji na kwot
9,7 mld z). rednio na jeden fundusz przypady 124 umowy na kwot 18,5 mln z. Natomiast rednia warto udzielonego porczenia wyniosa 149 tys. z.
Najwicej porcze udzielonych zostao na rzecz banków (72%). Porczenia dotyczyy gównie finansowania dunego o charakterze obrotowym. Ponad 60% wartoci porczonego finansowania zwizane byo z biec dziaalnoci
podmiotu, natomiast 29,27% dotyczyo zabezpieczenia kredytów na cele inwe-stycyjne. Wród podmiotów korzystajcych z porcze przewaay przedsi-biorstwa zajmujce si dziaalnoci usugow i transportem (46%). Wykorzy-stanie porcze w sektorze rolnym stanowio niewielki odsetek (0,02% ogóu udzielonych porcze i 0,04% ich wartoci).