Rewolucja przemysłowa postrzegana jest jako szansa dla silnych gospodarek poprzez zwiększenia konkurencyjności i wydajności produkcji. Stanowi także duże wyzwanie dla gospodarek krajów rozwijających się. Polska wychodząc naprzeciw tym szansom i wy-zwaniom związanym z Gospodarką 4.0, przyjęła 14 lutego 2017 roku Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) – SOR. Strategia ta opiera się na trzech celach szczegółowych [Ministerstwo Rozwoju Departament Strategii Rozwoju 2017]:
1. Trwałym wzroście gospodarczym coraz silniej opartym o wiedzę, dane i dosko-nałość organizacyjną.
2. Rozwoju społecznie wrażliwym i terytorialnie zrównoważonym.
3. Skutecznym państwie i instytucjach służących wzrostowi oraz włączeniu spo-łecznemu i gospodarczemu.
Dokument ten, w każdym z takich obszarów jak: Reindustrializacja, Rozwój inno-wacyjnych firm, Małe i średnie przedsiębiorstwa, Kapitał dla rozwoju, Ekspansja zagra-niczna, Spójność społeczna, Rozwój zrównoważony terytorialnie, Prawo w służbie oby-watelom i gospodarce, Instytucje prorozwojowe i strategiczne zarządzanie rozwojem, E-państwo, Finanse publiczne, Efektywność wykorzystania środków UE oraz obszarach wpływających na osiągnięcie celów Strategii: Kapitał ludzki i społeczny, Cyfryzacja,
Transport, Energia, Środowisko, Bezpieczeństwo Narodowe, wskazuje konkretne strate-giczne i flagowe projekty służące realizacji celów strategicznych [Ministerstwo Rozwoju Departament Strategii Rozwoju 2017].
Głównym celem interwencji państwa przy pomocy Strategii na rzecz Odpowiedzial-nego Rozwoju do 2020 roku jest stworzenie warunków umożliwiających włączenie się przedsiębiorstw wszystkich sektorów w proces cyfryzacji przemysłu. Zasadniczym ele-mentem tego procesu jest przebudowa i integracja infrastruktury w oparciu o prognozy rozwoju rynku Internetu rzeczy (IoT – Internet of Things), odnawialnych źródeł energii (OZE), paliw kopalnych, magazynów energii i samochodów elektrycznych po roku 2020. Rozwój przemysłu technologii teleinformatycznych oraz wdrożenie na szeroką skalę czujników i bazujących na informacjach z nich otrzymywanych (m.in. smart grids) systemów sterowa-nia przyczyni się do powstasterowa-nia nowych modeli zarządzasterowa-nia np. zużyciem energii, ruchem, transportem, a także wpłynie na pojawienie się nowych modeli wytwarzania w innych ga-łęziach przemysłu [Ministerstwo Rozwoju Departament Strategii Rozwoju 2017].
Nowym czynnikiem jakościowym będzie coraz częściej wykorzystywane przetwa-rzanie, analizowanie i prognozowanie wielkich zbiorów danych (Big Data) w chmurze obliczeniowej. Rezultatem zaś – zwiększenie tempa rozwoju innowacji, obniżka krańco-wych kosztów produkcji i powstawanie platform, które skupiają różne formy działalności w wielu sektorach co doprowadzi do zwiększenia skali zysków.
Obecnie polska gospodarka wchodzi w etap czwartej rewolucji przemysłowej, op-artej na nowoczesnych stacjonarnych i mobilnych sieciach telekomunikacyjnych stano-wiących podstawę dalszej cyfryzacji utożsamianej z innowacyjnością, przyspieszeniem gospodarczym i zwiększeniem efektywności wykorzystania zasobów.
W Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR) podkreślono potrzebę ko-relacji pomiędzy inwestycjami w energetyce a tzw. czwartą rewolucją przemysłową. Synchronizacja ta ma pozwolić na uniknięcie kosztów porzucenia niezamortyzowanych technologii oraz osiągnięcie efektów demonstracyjnych i oszczędności skali. Przede wszystkim jednak pozwoli na rozwiązanie problemów, które stanowią dziś poważne wyzwanie dla tradycyjnych systemów energetycznych, takich jak „niestabilność odna-wialnych źródeł energii, nieelastyczność popytu i wytwarzania czy też brak możliwości magazynowania energii” [Ministerstwo Rozwoju Departament Strategii Rozwoju 2017].
Jednym z najistotniejszych wyzwań rozwojowych stojącym przed Polską opisanym w Strategii jest zapewnienie gospodarce, instytucjom oraz obywatelom stabilnych, opty-malnie dostosowanych do ich potrzeb oraz w cenie akceptowanej ekonomicznie dostaw energii. Dostawy te powinny opierać się na racjonalnym i efektywnym wykorzystaniu lokalnie dostępnych surowców, mających wartość energetyczną odpadów oraz odna-wialnych źródeł energii z wykorzystaniem potencjału innowacji w wytwarzaniu, przesyle
i dystrybucji energii. Ponadto bardzo istotne jest zwiększenie współpracy pomiędzy sy-stemami wytwarzania i dostaw energii oraz jej wykorzystaniem przez przedsiębiorstwa, sektor publiczny i gospodarstwa domowe. Energetyka polska ma być bardziej efektywna energetycznie i niskoemisyjna, czyli dostosowana do polityki klimatycznej [Ministerstwo Rozwoju Departament Strategii Rozwoju 2017].
Kolejnym celem opisanym w dokumencie jest trwałe ograniczanie emisji zanieczysz-czeń i przechodzenie na gospodarkę nisko i zeroemisyjną. Ma to doprowadzić do realnej redukcji kosztów społecznych i środowiskowych, zarówno w perspektywie średnio- jak i długoterminowej. Zadanie to ma być zrealizowane poprzez:
· wymianę starych elektrowni konwencjonalnych na nowe odpowiedniki, wykorzy-stujące w dalszym ciągu paliwa kopalne,
· modernizację istniejących przestarzałych bloków energetycznych,
· wprowadzenie tzw. rynku mocy jako systemu wsparcia publicznego dla nowo po-wstałych elektrowni (np. chodzi o płacenie za gotowość bloku do pracy, a nie tylko sprzedaż energii),
· kontynuację programu atomowego, który obecnie zakłada budowę dwóch elektro-wni o łącznej mocy 6000 MW.
W dokumencie wyraźnie zaakcentowano konieczność rozwoju tzw. stabilnych od-nawialnych źródeł energii. Efektem końcowym ma być ograniczenie rozwoju energetyki wiatrowej na rzecz budowy nowych biogazowni oraz elektrowni hybrydowych (tj. po-łączenia co najmniej dwóch technologii wytwarzania energii). Strategia nie przesądza jednak o kierunku osiągnięcia 15% udziału OZE w produkcji energii elektrycznej zgodnie z Pakietem 3x20 do 2020 r.
SOR zakłada dynamiczną rozbudowę i modernizację sieci elektroenergetycznych uwzględniającą rozwój inteligentnych systemów informatycznych. Rozbudowa łączni-ków międzysystemowych dla poprawy elastyczności rozprowadzenia energii w sieci jest warunkiem koniecznym. Smart grids zakładają zarządzanie magazynami energii, bazą danych pomiarowych i integrację z odnawialnymi źródłami energii co przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego kraju. Koszty związane z zapewnieniem sta-bilności dostaw zapewne zostaną przeniesione na odbiorców energii w postaci wyż-szych rachunków.
Wzrost efektywności energetycznej jest kolejnym wyzwanie zawartym w Strate-gii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju. Wzrost ten ma dotyczyć zarówno przemysłu energetycznego, jak i odbiorców końcowych. Dlatego sporo miejsca w zaprezentowa-nej strategii poświęcono idei tzw. klastrów energetycznych, które dawałyby pewnym obszarom sporą samowystarczalność energetyczną między innymi poprzez świadome i efektywne wykorzystanie energii elektrycznej.
Podsumowanie
Polska elektroenergetyka wkraczając w Gospodarkę 4.0 ma szanse stać się nowoczesną zinformatyzowaną gałęzią przemysłu. Warunkiem koniecznym dla zapewnienia nieza-wodnych dostaw energii elektrycznej do odbiorców końcowych, przy zachowaniu ra-cjonalnych kosztów, konkurencyjnych cen i uwzględniając zrównoważony rozwój, jest nowoczesny rynek energii. Na rynku tym, oprócz podstawowego towaru jakim jest ener-gia elektryczna, istotne znaczenie mają usługi systemowe, świadczone przez wszystkich uczestników rynku energii, np. klastry energetyczne. Niezbędne do rozwoju rynku usług systemowych jest zbudowanie nowoczesnej, niezawodnej i powszechnie dostępnej in-teligentnej infrastruktury energetycznej.
Coraz większe znaczenie w modernizacji energetyki odgrywa informatyzacja. Do-tyczy ona szeregu procesów takich jak: prognozowanie zapotrzebowania na energię elektryczną, kształtowanie się cen na rynkach, produkcję energii z OZE oraz rozwoju elektromobilności.
Realizacja rządowego programu budowy klastrów energii wymaga spełnienia wielu kluczowych warunków dla powodzenia tej ważnej i uzasadnionej inicjatywy. Wśród nich istotną rolę odgrywa budowa inteligentnej elektroenergetyki (smart grid), wspierającej realizację większości celów budowy klastrów energii. Kluczowym elementem jej struktu-ry są technologie informacyjne i komunikacyjne (ITC – Information and Communication technologies), a wśród nich Internet rzeczy (IoT) [Majchrzak 2017].
Obecnie obowiązującym od 2009 roku dokumentem wyznaczającym długotermi-nowe kierunki rozwoju sektora energetycznego jest Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Dokument ten nie uwzględnia wyzwań zawartych w Strategii na rzecz odpo-wiedzialnego rozwoju. Z tego powodu w Ministerstwie Energii trwają prace nad nową polityką energetyczną Polski.
Bibliografia
Czyżewski A., Grzegorczyk W., Kozłowski A., Bodnari E., Krzemiński B. (2017),
Gospo-darka 4.0 Czas zmiany dla biznesu, Warszawa, 2017
Eurostat (2018a), Eurostat database [online], http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=ta ble&init=1&plugin=1&language=en&pcode=nrg_ind_335a, dostęp: 20.04.2018.
Eurostat (2018b), Eurostat database [online], http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=ta ble&init=1&plugin=1&language=en&pcode=t2020_rd320, dostęp: 20.04.2018.
Główny Urząd Statystyczny (2017a), Efektywność wykorzystania energii w latach 2005-2015 [onli-ne], www.stat.gov.pl, dostęp: 11.04.2018.
Główny Urząd Statystyczny (2017b), Zużycie paliw i nośników energii w 2016 r. [online], www.stat. gov.pl, dostęp: 11.04.2018.
Komisja Europejska (2017), Polityka Energetyczna [online], https://ec.europa.eu/, dostęp: 11.04.2018.
Majchrzak H. (2017), Smart grids w Polsce, „Energetyka”, październik 2017, ss. 618-620.
Ministerstwo Rozwoju Departament Strategii Rozwoju (2017), Strategia na rzecz
Odpowiedzial-nego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), Ministerstwo Rozwoju Departament
Stra-tegii Rozwoju, Warszawa.
PSE Polskie Sieci Elektroenergetyczne [online], https://www.pse.pl/home, dostęp: 20.04.2018. Rifkin J. (2011), The Third Industrial Revolution: How Lateral Power Is Transforming Energy, the
Econ-omy, and the World, St. Martin’s Press, Nowy Jork.
The Boston Consulting Group (2018), Przemysł 4.0 PL. Szansa czy zagrożenie dla rozwoju
inno-wacyjnej gospodarki? [online],
http://image-src.bcg.com/Images/BCG-Przemysl-4-PL_tcm78-123996.pdf, dostęp: 20.04.2018.
Ziębik A., Szargut J. (1997) Podstawy gospodarki energetycznej, Wydawnictwo Politechniki
Ewa Płaczek |
eplaczek@uekat.plUniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Wydział Zarządzania, Katedra Logistyki Społecznej