5.1. Zasady podzia∏u sygnalizacji
Klasyfikacja drogowych sygnalizacji Êwietlnych okreÊlajàca dopuszczalne rodzaje sygnalizacji
opar-ta jest na nast´pujàcych cechach charakterystycz-nych:
— przeznaczeniu,
— powtarzalnoÊci pracy,
— trwa∏oÊci instalacji,
— wspó∏pracy z innymi sygnalizacjami.
Ze wzgl´du na przeznaczenie sygnalizacji wyró˝nia si´ nast´pujàce ich rodzaje:
— sygnalizacja na skrzy˝owaniu,
— sygnalizacja ostrzegawcza,
— sygnalizacja na przejazdach tramwajowych,
— sygnalizacja okreÊlajàca sposób korzystania z pasa ruchu,
— sygnalizacja dla ruchu wahad∏owego,
— sygnalizacja w miejscu wyjazdu pojazdów uprzywilejowanych,
— sygnalizacja przy wjazdach na ruchome mosty i promy,
— sygnalizacja na przejazdach kolejowych,
— sygnalizacja dla pieszych i rowerzystów,
— sygnalizacja dla kierujàcych tramwajami,
— sygnalizacja dla kierujàcych autobusami.
Wy˝ej wymienione sygnalizacje mogà byç stoso-wane na:
— skrzy˝owaniach i odcinkach dróg,
— przejÊciach dla pieszych,
— przejazdach dla rowerzystów.
Ze wzgl´du na powtarzalnoÊç pracy sygnalizacji wyró˝nia si´ sygnalizacj´:
— cyklicznà,
— acyklicznà,
— wzbudzanà.
Ze wzgl´du na trwa∏oÊç instalacji wyró˝nia si´ sy-gnalizacj´:
— sta∏à,
— tymczasowà,
— przenoÊnà.
Ze wzgl´du na wspó∏prac´ z innymi sygnalizacjami wyró˝nia si´ sygnalizacj´:
— odosobnionà,
— skoordynowanà.
5.2. Podzia∏ ze wzgl´du na przeznaczenie 5.2.1. Sygnalizacja na skrzy˝owaniu
Sygnalizacja na skrzy˝owaniu jest to sygnalizacja przeznaczona do sterowania co najmniej dwoma strumieniami kolizyjnymi pojazdów przy pomocy sygnalizatorów ogólnych lub kierunkowych.
5.2.2. Sygnalizacja ostrzegawcza
Sygnalizacja ostrzegawcza jest to sygnalizacja zlo-kalizowana na skrzy˝owaniach, przejÊciach dla pie-szych poza skrzy˝owaniami i innych miejscach szczególnie niebezpiecznych, które jednak nie kwa-lifikujà si´ jeszcze do zainstalowania sygnalizacji
*)
pe∏nej (trójbarwnej). Szczególnymi przypadkami sygnalizacji ostrzegawczej sà:
— przejÊcia aktywne (znak D-6 w po∏àczeniu z sy-gnalizatorem nadajàcym sygna∏ ˝ó∏ty migajàcy),
— sygnalizatory ostrzegajàce o pieszych na niewi-docznych dla kierujàcych przejÊciach dla pie-szych (jednokomorowy sygnalizator nadajàcy sygna∏ ˝ó∏ty migajàcy z symbolem idàcego pie-szego),
— ˝ó∏te Êwiat∏a ostrzegawcze nadajàce sygna∏y sta∏e, migajàce lub w postaci fali Êwietlnej, umieszczane na barierach ograniczajàcych po-wierzchni´ drogi dost´pnà dla ruchu pojazdów.
5.2.3. Sygnalizacja na przejazdach tramwajowych Sygnalizacja na przejazdach tramwajowych prze-znaczona jest dla kierujàcych pojazdami, których tor jazdy przecina si´ z przejazdem tramwajowym.
5.2.4. Sygnalizacja okreÊlajàca sposób korzystania z pasa ruchu
Sygnalizacja okreÊlajàca sposób korzystania z pasa ruchu jest to sygnalizacja przeznaczona do stero-wania dost´pnoÊcià danego pasa ruchu oraz kie-runkami ruchu na nim obowiàzujàcymi w danym czasie.
5.2.5. Sygnalizacja dla ruchu wahad∏owego Sygnalizacja dla ruchu wahad∏owego jest to sygna-lizacja zlokalizowana na zw´˝onym odcinku drogi, na którym nie jest mo˝liwy jednoczesny ruch pojaz-dów w obu kierunkach.
5.2.6. Sygnalizacja w miejscu wyjazdu pojazdów uprzywilejowanych
Sygnalizacja w miejscu wyjazdu pojazdów uprzy-wilejowanych przeznaczona jest do okresowego zatrzymywania wszystkich pojazdów na drodze w celu umo˝liwienia bezpiecznego i sprawnego wyjazdu na t´ drog´ pojazdom uprzywilejowanym.
5.2.7. Sygnalizacja przy wjazdach na ruchome mo-sty i promy
Sygnalizacja przy wjazdach na ruchome mosty i promy przeznaczona jest do informowania kieru-jàcych pojazdami o zezwoleniu na wjazd lub zaka-zie wjazdu na ruchomy most lub prom.
5.2.8. Sygnalizacja na przejazdach kolejowych Sygnalizacja na przejazdach kolejowych przezna-czona jest do zatrzymywania wszystkich strumieni ruchu przemieszczajàcych si´ wzd∏u˝ drogi na czas zwiàzany z przejazdem pociàgu, którego tor przeci-na drog´.
5.2.9. Sygnalizacja dla pieszych
Sygnalizacja dla pieszych jest to sygnalizacja zloka-lizowana w miejscach przejÊç dla pieszych, w po-przek jezdni lub torowiska tramwajowego poza skrzy˝owaniami i przeznaczona do sterowania koli-zyjnymi strumieniami pojazdów lub tramwajów oraz pieszych.
5.2.10. Sygnalizacja dla rowerzystów
Sygnalizacja dla rowerzystów jest to sygnalizacja zlokalizowana w miejscach przejazdów dla rowe-rzystów, w poprzek jezdni lub torowiska tramwajo-wego poza skrzy˝owaniami i przeznaczona do ste-rowania kolizyjnymi strumieniami pojazdów lub tramwajów oraz rowerzystów.
5.2.11. Sygnalizacja dla pieszych i dla rowerzystów Sygnalizacja dla pieszych i dla rowerzystów jest to sygnalizacja zlokalizowana w miejscach przejÊç dla pieszych i wyznaczonych wspólnie z nimi przejaz-dów w poprzek jezdni lub torowiska tramwajowego na skrzy˝owaniach i poza skrzy˝owaniami i przezna-czona do sterowania kolizyjnymi strumieniami po-jazdów lub tramwajów oraz pieszych i rowerzystów.
5.2.12. Sygnalizacja dla kierujàcych tramwajami Sygnalizacja dla kierujàcych tramwajami jest to sy-gnalizacja zlokalizowana w miejscu przeci´cia jezd-ni lub jej cz´Êci przez tory tramwajowe i przeznaczo-na do sterowania ruchem co przeznaczo-najmniej dwóch stru-mieni kolizyjnych: pojazdów i tramwajów. Je˝eli w pobli˝u przeci´cia jezdni przez tory tramwajowe znajduje si´ przejÊcie dla pieszych lub przejazd dla rowerzystów, sygnalizacja dla tramwajów steruje dodatkowo strumieniami pieszych i rowerzystów.
Je˝eli tory tramwajowe przecinajà jezdni´ w obr´bie skrzy˝owania, wówczas sygnalizacja dla tramwajów musi byç w∏àczona w sygnalizacj´ kierujàcà ruchem pojazdów i pieszych na skrzy˝owaniu. Je˝eli na pew-nym odcinku torowisko jest wspólne dla obu kierun-ków, sygnalizacja dla kierujàcych tramwajami steruje ruchem przeciwbie˝nym na odcinku jednotorowym.
5.2.13. Sygnalizacja dla kierujàcych autobusami Sygnalizacja dla kierujàcych autobusami jest to sy-gnalizacja przeznaczona dla pojazdów samochodo-wych komunikacji publicznej poruszajàcych si´ po wydzielonych dla nich pasach ruchu i zlokalizowa-na w miejscach przecizlokalizowa-nania si´ strumieni ruchu zlokalizowa-na tych pasach z innymi, dowolnymi strumieniami ko-lizyjnymi. Je˝eli miejsce kolizji znajduje si´ w obr´-bie skrzy˝owania, sygnalizacja dla kierujàcych au-tobusami stanowi cz´Êç sygnalizacji ogólnej na skrzy˝owaniu.
5.3. Podzia∏ ze wzgl´du na powtarzalnoÊç pracy 5.3.1. Sygnalizacja cykliczna
Sygnalizacja cykliczna jest to sygnalizacja, w której ka˝dy realizowany program posiada swojà ustalonà sekwencj´ faz, a opisujàca je struktura programu jest powtarzana w ka˝dym cyklu tego programu.
Sygnalizacja cykliczna dzieli si´ na:
— cyklicznà sta∏oczasowà,
— cyklicznà zmiennoczasowà (akomodacyjnà).
Program sygnalizacji cyklicznej sta∏oczasowej cha-rakteryzuje si´ sta∏à d∏ugoÊcià cyklu i niezmienny-mi d∏ugoÊcianiezmienny-mi i kolejnoÊcià poszczególnych faz.
Wyró˝nia si´ sygnalizacj´ cyklicznà sta∏oczasowà jedno- i wieloprogramowà.
W sygnalizacji wieloprogramowej ka˝dy program ma swojà ustalonà d∏ugoÊç cyklu oraz d∏ugoÊci i sekwencje poszczególnych faz. Wybór programu mo˝e odbywaç si´ zgodnie z u∏o˝onym wczeÊniej harmonogramem pracy (wybór zale˝ny od czasu) lub w zale˝noÊci od wybranych charakterystyk ru-chu (wybór zale˝ny od ruru-chu).
W sygnalizacji cyklicznej zmiennoczasowej ustala-na jest pewustala-na mo˝liwa sekwencja faz, zaÊ czasy trwania wybranych faz sà zmienne od 5 do n se-kund i zale˝à od chwilowych charakterystyk ruchu.
5.3.2. Sygnalizacja acykliczna
Sygnalizacja acykliczna charakteryzuje si´ tym, ˝e re-alizuje sterowanie wed∏ug dowolnie zmiennych se-kwencji faz. Jest ona w pe∏ni zale˝na od ruchu, fazy mogà byç w niej tworzone na bie˝àco (z pomijaniem pewnych faz w∏àcznie), a ich d∏ugoÊç jest zmienna i zale˝y od okreÊlonych charakterystyk ruchu.
Rodzajem sygnalizacji acyklicznej jest sygnalizacja wzbudzana, która charakteryzuje si´ pracà wed∏ug nast´pujàcego uk∏adu:
stan ustalony → stan wzbudzenia → stan ustalony Stan ustalony sygnalizacji polega na ciàg∏ym nada-waniu na ka˝dym sygnalizatorze ustalonego gna∏u sta∏ego lub przerywanego; mo˝liwa jest sy-tuacja, gdy na pewnych sygnalizatorach sygna∏ nie jest nadawany w ogóle.
W stanie ustalonym mo˝e byç nadawany sygna∏
ostrzegawczy lub sygna∏ czerwony na wszystkich sygnalizatorach albo zielony dla okreÊlonych grup sygnalizacyjnych wzajemnie niekolizyjnych i czer-wony dla grup pozosta∏ych.
Stan wzbudzenia jest to stan pracy sygnalizacji cy-klicznej lub acycy-klicznej wywo∏any zg∏oszeniem si´
co najmniej jednego z wybranych strumieni ruchu.
Po obs∏udze wszystkich zg∏oszonych strumieni sy-gnalizacja wzbudzana powraca do stanu ustalone-go lub, przy du˝ej liczbie zg∏oszeƒ, przechodzi do pracy cyklicznej.
5.4. Podzia∏ ze wzgl´du na trwa∏oÊç instalacji 5.4.1. Sygnalizacja sta∏a
Sygnalizacja sta∏a jest to sygnalizacja przeznaczona do sterowania ruchem w okreÊlonym miejscu przy nieograniczonym okresie u˝ytkowania.
5.4.2. Sygnalizacja tymczasowa
Sygnalizacja tymczasowa jest to sygnalizacja prze-znaczona do sterowania ruchem w danym miejscu tylko przez ustalony czas w zwiàzku z przejÊciowy-mi zprzejÊciowy-mianaprzejÊciowy-mi w rozk∏adzie wielkoÊci lub przebiegu strumieni ruchu.
Sygnalizacje tymczasowe stosuje si´ przede wszystkim do sterowania ruchem na skrzy˝owa-niach oraz do sterowania ruchem wahad∏owym na tymczasowych przew´˝eniach drogi; mogà byç one jednak stosowane w innych sytuacjach, zgod-nie z podzia∏em przedstawionym w pkt 5.2.
Rodzajem sygnalizacji tymczasowej jest sygnaliza-cja przenoÊna, ustawiana na chodnikach lub pobo-czach w sposób umo˝liwiajàcy jej przemieszczanie.
5.5. Podzia∏ ze wzgl´du na wspó∏prac´ z innymi sygnalizacjami
5.5.1. Sygnalizacja odosobniona
Sygnalizacja odosobniona jest to sygnalizacja ste-rujàca ruchem w danym miejscu w sposób nieza-le˝ny od jakiejkolwiek innej sygnalizacji. Sygnaliza-cja odosobniona mo˝e jednak pracowaç w syste-mie sterowania ruchem i jest wówczas zale˝na od centrum sterowania.
5.5.2. Sygnalizacja skoordynowana
Sygnalizacja skoordynowana jest to sygnalizacja sterujàca ruchem w sposób powiàzany z pracà co najmniej jednej z sàsiadujàcych sygnalizacji, pole-gajàcy na zachowaniu za∏o˝onych przesuni´ç fazo-wych (offsetów) na kolejnych skrzy˝owaniach. Wy-ró˝nia si´ sygnalizacje skoordynowane liniowo (w przypadku wzajemnych powiàzaƒ sygnalizacji po∏o˝onych w ciàgu komunikacyjnym) oraz sygna-lizacje skoordynowane obszarowo (w przypadku powiàzaƒ sygnalizacji w uk∏adzie sieciowym). Ko-ordynacja sygnalizacji w ciàgu lub w sieci realizo-wana jest wed∏ug planów sygnalizacji zawierajà-cych zestawy programów wraz z harmonogramem pracy oraz charakterystyki wzajemnych powiàzaƒ czasowych sygnalizacji sàsiednich (zestawy prze-suni´ç fazowych). Sygnalizacja skoordynowana, której sposób pracy oraz charakterystyki realizowa-nych programów okreÊlane sà na bie˝àco na
pod-stawie ogólnej analizy sytuacji w pewnym obsza-rze, jest sygnalizacjà pracujàcà wed∏ug algorytmu sterowania obszarowego zale˝nego od ruchu.
6. Ocena koniecznoÊci stosowania sygnalizacji