Rola i struktura systemu oświaty w Polsce

Rok 1999, jak zaznaczono powyżej, był bardzo istotnym rokiem dla systemu edukacji w Polsce. Dwustopniowy system kształcenia został przekształcony w system trzystopniowy. Proces decentralizacji polegający m.in. na przekazaniu całości zadań z zakresu oświaty jednostkom samorządu terytorialnego zbiegł się z początkiem gruntownej reformy edukacji, mającej na celu zmianę struktury i charakteru polskiego szkolnictwa. Głównym jej celem było ograniczenie uczniów zasadniczych szkół zawodowych na rzecz zwiększenia liczby uczniów pełnych szkół średnich.

Reforma oświaty zmieniła nie tylko strukturę placówek szkolnych, ale również programy nauczania, system oceniania uczniów oraz stawiane im wymagania. Zmienił się również sposób kształcenia kadry pedagogicznej, jak również wprowadzono stopnie awansu zawodowego dla nauczycieli. Zmiany systemu oświaty zapoczątkowane w latach 90-tych XX wieku wpłynęły na organizację procesu kształcenia, strukturę szkół, ich sposób funkcjonowania i bazę materialną. W XXI wiek Polska edukacja wchodziła jako dziedzina w pełni zdecentralizowana,

Podstawą prawną wyznaczającą mechanizmy i sposoby funkcjonowania oświaty w Rzeczypospolitej Polskiej jest ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty⁴⁰⁷. W swej preambule określa ona oświatę jako wspólne dobro całego społeczeństwa. Odwołuje się ona zarówno do zasad zawartych w Konstytucji RP⁴⁰⁸, jak i do prawa międzynarodowego (Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka). Nauczanie i wychowanie winno być oparte o uniwersalne zasady etyki, natomiast celem kształcenia i wychowania jest rozwijanie u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy równoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Podstawową misją szkoły powinno być zapewnienie każdemu uczniowi warunków niezbędnych do jego rozwoju, przygotowanie go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności⁴⁰⁹. Określenie, że „oświata (…) stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa”, nie tylko uwypukla jej doniosły charakter jako jednej z podstawowych potrzeb społecznych, ale także koresponduje z odpowiedzialnością państwa i samorządu terytorialnego za funkcjonowanie całego systemu oświaty, której szczególnym przejawem jest

407 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz. U. 1991, Nr 95, poz. 425 z późn. zm. 408 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., op. cit.

wymaganie zapewnienia powszechnej dostępności szkół publicznych. Ponadto dobór aktów prawnych, których tytuły wymieniono w preambule nie jest przypadkowy i wyznacza zręby uniwersalnego systemu praw człowieka. Ustawodawca w ten sposób podkreśla podmiotowość dziecka w polskim systemie oświaty.

Zgodnie z zaleceniami ustawodawcy system oświaty powinien w szczególności

zapewniać m.in.: realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do

kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju; możliwość pobierania nauki przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami. Ponadto system ten powinien zapewnić wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny; możliwość zakładania i prowadzenia szkół i placówek przez różne podmioty, a także upowszechnianie dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w szkołach wyższych. Ustawodawca określając rolę systemu oświaty wskazuje także wiele innych celów, które mogą być realizowane w jego ramach. Cele te związane są nie tylko z procesem uczenia, ale także odnoszą się do warunków, które powinny być zapewnione dla prawidłowego przebiegu tego procesu np. zmniejszanie różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami wielkomiejskimi i wiejskimi, itd.⁴¹⁰.

Powyższe zapisy stanowią zatem zbiór postulatów i wytycznych, według których powinien być zorganizowany system oświaty w Polsce, a także standardów jakie powinien spełniać. W związku z trudnościami interpretacyjnymi dotyczącymi pojęcia „system oświaty”, należy przyjąć, że to nie ten system jako bliżej niesprecyzowany byt prawny, ale organy państwa i jednostki samorządu terytorialnego powinny zapewnić taką organizację procesu kształcenia, wychowania i opieki w szkołach i placówkach, aby warunki prawne określone w tym i innych przepisach ustawy zostały wykonane. Z artykułu określającego sposób organizacji systemu oświaty w związku z innymi przepisami ustawy, mogą wynikać konkretne zobowiązania państwa i samorządu terytorialnego wobec jednostek. Wynikają z niego również pewne zasady ogólne, m.in. zasada powszechności kształcenia, pomocniczej funkcji wychowawczej szkoły wobec rodziny, czy też autonomii obywateli i ich organizacji w tworzeniu i prowadzeniu szkół i placówek niepublicznych⁴¹¹.

Ustawodawca w art. 2 ustawy o systemie oświaty określił zakres podmiotowy systemu oświaty. Przy czym trudno uznać, że jest to definicja tego kluczowego pojęcia. Jednak gdyby nawet przyjąć pogląd, że jest to „system” powiązanych ze sobą jednostek organizacyjnych to trzeba zarazem stwierdzić, że ten opis „systemu oświaty”, zawarty

410 Ibidem.

411 M. Pilich, Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, wyd. 3, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2009, s. 25.

w art. 2 jest dalece niekompletny – choćby dlatego, że pomija organy nadzoru. Wydaje się więc wątpliwe, aby artykuł ten obejmował legalną definicję pojęcia „system oświaty”⁴¹².

W ramach struktury organizacyjnej obecnego systemu oświaty jako pierwszy szczebel edukacji wyróżniamy przedszkola (w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola specjalne) oraz inne formy wychowania przedszkolnego⁴¹³. Przedszkole może być publiczne lub niepubliczne. Zgodnie z ustawową definicją przedszkole publiczne realizuje programy wychowania przedszkolnego uwzględniające podstawę programową wychowania przedszkolnego⁴¹⁴. Zapewnia także bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym niż 5 godzin dziennie⁴¹⁵. Rekrutacja dzieci powinna być oparta o zasadę powszechnej dostępności, a nauczyciele w nim zatrudnieni winni posiadać określone ustawowo kwalifikacje⁴¹⁶. Art. 5b ustawy o systemie oświaty , stanowi, że prawa i obowiązki nauczycieli przedszkoli, szkół i placówek określa ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela⁴¹⁷. W konsekwencji należy przyjąć, że „nauczycielem” w rozumieniu ustawy o systemie oświaty⁴¹⁸ będzie wyłącznie osoba, którą za nauczyciela uznaje ustawa – Karta Nauczyciela⁴¹⁹. Nauczycielami według przepisów tej ostatniej są również osoby zatrudnione w jednostkach organizacyjnych, które do systemu oświaty

sensu stricto nie należą (jak np. domy poprawcze, organy administracji oświatowej i nadzoru pedagogicznego – nie wyłączając ministerstw). Ustawa – Karta Nauczyciela jest tzw. pragmatyką, przez co doktryna prawa pracy rozumie przepisy szczególne względem ustawy – Kodeks pracy⁴²⁰, regulujące status prawny, prawa i obowiązki osób zatrudnionych w niektórych zawodach. Jest to związane z charakterem pracy, która nosi cechy „służby publicznej”.

412 Zagadnienie teorii szkolnictwo zostało szeroko omówione w rozdziale II. Por. także: J. Homplewicz, Zagadnienia ustawodawstwa szkolnego. Zarys problematyki polskiego prawa szkolnego, op. cit., s. 16-17. 413 Na mocy ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 2013 r. poz. 827, zrezygnowano z oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w szkołach podstawowych i zastąpiono je zespołami szkolno-przedszkolnymi.

414 Podstawę programową wychowania przedszkolnego reguluje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, Dz. U. 2012, poz. 977.

415 Nowelizacja przepisów o opłatach przedszkolnych, dokonana po raz pierwszy ustawą z dnia 5 sierpnia 2010 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty, Dz. U. 2010, Nr 148, poz. 991, w poważnym stopniu zmieniła dotychczasowy mechanizm wymiaru tych świadczeń. O ile bowiem wcześniej przedszkola publiczne miały, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, obowiązek prowadzenia bezpłatnego nauczania wychowania „w zakresie co najmniej podstawy programowej wychowania przedszkolnego”, o tyle w aktualnym stanie prawnym nieodpłatność świadczeń edukacyjnych powiązano z czasem trwania nauczania, wychowania i opieki – czyli faktycznie przebywania dziecka w przedszkolu.

416 Art. 6 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, op. cit.

417 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, Dz. U. 1982, Nr 3, poz. 19 z późn. zm. 418 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, op. cit.

419 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, op. cit.

Wspomniane wcześniej „publiczne inne formy wychowania przedszkolnego”, również zapewniają bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez radę gminy jednak nie krótszym niż wynika to z rozporządzania ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania⁴²¹. Rozporządzenie to wymienia również rodzaje tych form, warunki ich tworzenia i organizowania oraz sposób działania, uwzględniając w szczególności konieczność dostosowania form wychowania przedszkolnego do sytuacji i potrzeb lokalnych, a także możliwość prowadzenia zajęć tylko w niektóre dni tygodnia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami wychowanie przedszkolne może być prowadzone w następujących, innych niż przedszkola i oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, formach:

1. punktach przedszkolnych, w których zajęcia są prowadzone przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący;

2. zespołach wychowania przedszkolnego, w których zajęcia są prowadzone przez cały rok szkolny w niektóre dni tygodnia, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący.

Zajęcia w punktach i zespołach mogą być prowadzone w grupach liczących od 3 do 25 dzieci, a minimalny dzienny wymiar godzin zajęć wynosi 3 godziny, natomiast minimalny tygodniowy wymiar godzin tych zajęć jest zróżnicowany w zależności od liczby dzieci i wynosi odpowiednio w grupie liczącej od 3 do 15 dzieci - 12 godzin, w grupie liczącej od 16 do 19 dzieci - 16 godzin, w grupie liczącej od 20 do 25 dzieci - 20 godzin.

Następnym szczeblem systemu oświaty jest szeroka grupa szkół, w ramach których ustawodawca wyróżnia:

− szkoły podstawowe (z uwzględnieniem specjalnych, integracyjnych, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowych oraz mistrzostwa sportowego),

− gimnazja (w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego),

− szkoły ponadgimnazjalne (w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne),

− szkoły artystyczne.

Szkoła i szeroko rozumiana placówka oświatowa może być zarówno szkołą i placówką publiczną, jak i niepubliczną. Ogólnie rzecz biorąc mogą one być zakładane i prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego, inne osoby prawne, osoby

421 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania, Dz. U. 2010, Nr 161, poz. 1080.

fizyczne, a także właściwych ministrów. Jeśli chodzi o jednostki samorządu terytorialnego mogą one zakładać i prowadzić jedynie szkoły i placówki publiczne.

Szkołą publiczną jest szkoła, która zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania. Zatrudnianie nauczycieli w szkołach publicznych odbywa się zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Wyjątkiem jest tu możliwość zatrudnienia w uzasadnionych przypadkach osoby nie będącej nauczycielem, jeśli jej przygotowanie zostanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia zajęć (wymagana jest tu wszak zgoda kuratora lub właściwego ministra)⁴²². Ponadto celem szkoły publicznej jest realizacja po pierwsze – programów nauczania uwzględniających podstawę programową kształcenia, a w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe – również podstawę programową tego kształcenia; a po drugie – ramowego planu nauczania. Szkoła publiczna realizuje ponadto ustalone przez ministerstwo zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów. Publiczne szkoły dają możliwość uzyskania świadectw lub dyplomów państwowych.

Warto tu nadmienić, że szkoły niepubliczne również mogą uzyskać uprawnienia szkoły publicznej po spełnieniu wymienionych w ustawie warunków, a także w przypadku uznania takiej szkoły przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania za szkołę eksperymentalną. Szkoła podstawowa i gimnazjum może być wyłącznie szkołą publiczną lub niepubliczną o uprawnieniach szkoły publicznej. Ogólnie rzecz biorąc warunki, których spełnienie pozwala na uzyskanie przez szkołę niepubliczną uprawnień szkoły publicznej to: 1) realizacja programów nauczania uwzględniających podstawy programowe oraz zajęć edukacyjnych w zakresie określonym w ramowym planie nauczania szkoły publicznej; 2) stosowanie zasad klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w sposób ustalony przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania; 3) prowadzenie dokumentacji przebiegu nauczania ustalonej dla szkół publicznych i 4) zatrudnianie nauczycieli obowiązkowych zajęć edukacyjnych, posiadających kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych⁴²³.

Ponadto ustawodawca na mocy art. 7a przewidział możliwość tworzenia zarówno w szkołach publicznych, jak i niepublicznych, oddziałów międzynarodowych, po uzyskaniu zezwolenia ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Podstawą dla wydania takiego zezwolenia jest realizacja programu nauczania, który jest tak ustalony przez zagraniczną instytucję edukacyjną, że umożliwia uzyskanie przez

422 Zatrudnienie takiej osoby odbywa się na zasadach określonych w Kodeksie pracy, z uwzględnieniem tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć edukacyjnych nauczycieli, a jej wynagrodzenie nie może być wyższe niż przewidziane dla nauczyciela dyplomowanego.

423 W przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe istnieje wymóg, aby kształciła w zawodach określonych w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, Dz. U. 2012, Nr 0, poz. 7.

uczniów wiadomości i umiejętności umożliwiających im przystąpienie do sprawdzianu po szkole podstawowej i egzaminu po gimnazjum.

Istniejący system oświaty umożliwia różnorodne formy kształcenia. Wyróżniamy zasadniczo trzy typy/etapy szkół publicznych i niepublicznych. Pierwszy z nich to sześcioletnia szkoła podstawowa, która kończy się sprawdzianem. Drugi rodzaj to trzyletnie gimnazjum, kończące się egzaminem dającym możliwość dalszego kształcenia w wybranych rodzajach w ramach trzeciego typu szkół, czyli szkół ponadgimnazjalnych. Należy jednak zauważyć, że od 1 września 2012 r., wraz z wejściem w życie nowelizacji ustawy o systemie oświaty⁴²⁴, zmieniły się możliwości, w ramach których absolwent gimnazjum podlegający obowiązkowi nauki (do 18 roku życia), może kontynuować naukę. Zmiany w typach szkół ponadgimnazjalnych pokazuje poniższa tabela (Tabela 3).

Tabela 3. Struktura szkolnictwa ponadgimnazjalnego w Polsce.

Typy szkół ponadgimnazjalnych do 1 września 2012r. Typy szkół ponadgimnazjalnych od 1 września 2012r.

zasadnicza szkoła zawodowa o okresie kształcenia od 2 do 3 lat, której ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie, a także dalsze kształcenie począwszy od klasy drugiej liceum ogólnokształcącego dla dorosłych

trzyletnia zasadnicza szkoła zawodowa, której ukończenie

umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie, a także dalsze kształcenie począwszy od klasy drugiej liceum ogólno-kształcącego dla dorosłych trzyletnie liceum ogólnokształcące, którego ukończenie

umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

trzyletnie liceum ogólnokształcące, którego ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

trzyletnie liceum profilowane, kształcące w profilach kształcenia ogólnozawodowego, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

czteroletnie technikum, którego ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie, a także uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

czteroletnie technikum, którego ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie, a także uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

dwuletnie uzupełniające liceum ogólnokształcące dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

trzyletnie technikum uzupełniające dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego

szkoła policealna o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, których ukończenie umożliwia osobom posiadającym wykształcenie średnie uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu,

szkoła policealna dla osób posiadających wykształcenie średnie, o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, umożliwiającą uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie,

trzyletnia szkoła specjalna przysposabiająca do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, której ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy.

trzyletnia szkoła specjalna przysposabiająca do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, której ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy.

Źródło: opracowanie własne na podstawie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, op. cit., oraz ustawy z dnia 19.08.2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, op. cit.

424 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 2012, Nr 205, poz. 1206.

Z dniem 1 września 2012 r. likwidacji uległy klasy pierwsze, a w latach następnych kolejne klasy dotychczasowego trzyletniego liceum profilowanego dla młodzieży, dwuletniego uzupełniającego liceum ogólnokształcącego dla młodzieży oraz trzyletniego technikum uzupełniającego dla młodzieży. Ponadto z tą samą datą likwidacji uległy klasy pierwsze, a w latach następnych kolejne klasy dotychczasowej zasadniczej szkoły zawodowej dla dorosłych, technikum dla dorosłych, liceum profilowanego dla dorosłych, uzupełniającego liceum ogólnokształcącego dla dorosłych. Tym samym w roku szkolnym 2012/2013 nie przeprowadzono już rekrutacji kandydatów do klas pierwszych tych szkół. Uczniowie, którzy nie ukończą klasy ulegającej likwidacji, mogą kontynuować naukę w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych.

Natomiast z dniem 1 września 2013 r. likwidacji uległy klasy pierwsze, a w latach następnych kolejne klasy dotychczasowego technikum uzupełniającego dla dorosłych i w roku szkolnym 2013/2014 nie przeprowadzono rekrutacji kandydatów do klasy pierwszej tych szkół. Uczniowie, którzy nie ukończą klasy drugiej, mogą kontynuować naukę w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych i na kwalifikacyjnych kursach zawodowych.

Organy prowadzące dotychczasowe: licea profilowane dla dorosłych, uzupełniające licea ogólnokształcące dla młodzieży, uzupełniające licea ogólnokształcące dla dorosłych, technika uzupełniające dla młodzieży, technika uzupełniające dla dorosłych, technika dla dorosłych, zasadnicze szkoły zawodowe dla dorosłych, w terminie do dnia 31 sierpnia 2015 r. mogą przekształcić je w licea ogólnokształcące dla dorosłych. W liceach tych prowadzi się klasy dotychczasowych szkół, aż do czasu likwidacji tych klas poprzez wygaszenie zgodnie z wyżej opisanym kalendarzem i stosuje się do nich przepisy odpowiednio do rodzaju przekształcanej szkoły. Uczniowie tych klas otrzymują odpowiednio świadectwa i dyplomy ustalone odpowiednio dla likwidowanych szkół, opatrzone pieczęcią liceum ogólnokształcącego dla dorosłych, w którym są prowadzone.

Z dniem 1 września 2012 r. organy prowadzące dotychczasowe zasadnicze szkoły zawodowe o okresie nauczania krótszym niż 3 lata przekształciły je w trzyletnie zasadnicze szkoły zawodowe. Uczniowie drugiej klasy dotychczasowej dwuletniej zasadniczej szkoły zawodowej kontynuowali naukę na dotychczasowych zasadach.

Reforma programowa, której wdrażanie w szkołach ponadgimnazjalnych rozpoczęło się od roku szkolnego 2012/2013, kładzie nacisk na wzmocnienie kształcenia ogólnego we wszystkich typach szkół. Dla zasadniczych szkół zawodowych przewidziano taki sam katalog przedmiotów ogólnokształcących, jak dla szkół ponadgimnazjalnych umożliwiających uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego (technikum, liceum ogólnokształcące). Tym samym, edukacja w zasadniczej szkole zawodowej – tak samo, jak w technikum i liceum ogólnokształcącym

– zamykać będzie rozpoczęty w gimnazjum cykl kształcenia ogólnego, który zapewni wszystkim uczniom solidne podstawy wykształcenia ogólnego. Wdrożenie tych zmian programowych w zasadniczej szkole zawodowej wymaga zapewnienia odpowiedniego czasu na realizację kształcenia ogólnego. W przypadku zachowania 2-letniego cyklu kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej, musiałoby to prowadzić do drastycznego ograniczenia czasu realizacji kształcenia zawodowego, w tym przede wszystkim kształcenia praktycznego. Zagrożenie takie nie istnieje w sytuacji, gdy zasadnicza szkoła zawodowa obejmuje trzy lata nauki.

Potrzeba ustalenia okresu nauczania w zasadniczej szkole zawodowej na poziomie 3 lat wynika także z obniżenia wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego do 6 roku życia. Organizacja systemu szkolnego powinna bowiem gwarantować możliwość kształcenia w szkołach publicznych wszystkim osobom podlegającym obowiązkowi nauki, tj. od 6 do 18 roku życia. W obecnym trzystopniowym systemie szkolnictwa powszechnego z sześcioletnią szkołą podstawową (I stopień) i trzyletnim gimnazjum (II stopień) cykl kształcenia w szkole ponadgimnazjalnej (III stopień) musi zatem trwać co najmniej 3 lata.

Zmiany wprowadzane od 1 września 2012 r. w kształceniu zawodowym nie dotyczą zasad prowadzenia praktycznej nauki zawodu w szkołach prowadzących