---Osobnćj ustawy lub rozporządzenia, normującego porządek studyów na Wydziale filozoficznym, jak łatwo zrozumieć, nie ma. Urządzenie atoli tych studyów wypływa z rozporządzeń o słuchaniu wykładów w celu osiągnięcia stopnia doktora filozofii, oraz w celu złożenia egzaminu na nauczyciela w gimnazyach i szkołach realnych. Podajemy więc pierwsze w całości, drugie w wyciągu. Unormowane jest natomiast S t u d y u m
r o l n i c z e .
i) ROZPORZĄDZENIE
Ministerstwa Wyznań i Oświaty z <1. 24 listopada 18(17 r. L. 9595 co do wymaganego uczęszczania na Uniwersytet w celu uzyskania stopnia doktora
filozofii.
(Wydane do grona profesorów c. k. Uniwersytetu w Pradze).
Sprawozdaniem z d. . . wystosował tutaj c. k... prośbę o wy danie dodatkowego rozporządzenia, aby na przyszłość kandydat na doktora filozofii (oraz na nauczyciela gimnazyalnego) wykazać się musiał, że z prze pisanego trzyletniego czasu studyów uniwersyteckich przynajmniej przez 4 półrocza kształcił się na wydziale filozoficznym.
Ministerstwo nie zaprzecza, że prośbę tę wywołał uzasadniony wzgląd na wykształcenie odnośnych kandydatów na godność doktora filozofii (i nauczyciela gimnazyalnego) i że przez wydanie proponowanego rozpo rządzenia dodatkowego, mogłoby się w poszczególnych wypadkach zapo- biedz pewnym nieprawidłowościom, które jakkolwiek w podrzędny spo sób, dawały się dotychczas uczuwać.
Jednak tego rodzaju osobiste względy muszą wśród wszelkich sto sunków podporządkować się owćj wyższej w austryackich szkołach głó wnych przyjętój zasadzie wolności uczenia się i nauczania, o ile się to tylko da wykonać i nie mogą stanowić punktu wyjścia do ograniczeń tćj zasady.
Pojęcie bowiem wolności uczenia się zawiera w sobie, że słucha czowi uniwersyteckiemu, przez złożenie egzaminu dojrzałości za dojrzałego uznanemu, w zupełności przysługuje wolność wyboru kolegiów, jakich ma słuchać, oraz docentów, na jakich ma uczęszczać i jemu tylko pozostawia się odpowiedzialność za użytek, jaki z tego pozwolenia uczyni.
42
Byłoby jednak sprzecznością pozostawić mu wolność wyboru docen tów i kolegiów, a tymczasem na mocy ustawy przywiązać go do wydziału, na który powinienby się imatrykułować. Jeżeli ten ostatni wypadek u kan dydatów prawniczego i lekarskiego doktoratu o tyle zachodzi, że od pierw szego wymaga s ię , aby przez trzy, od ostatnich , aby przez cztery lata swego prawidłowego pobytu na uniwersytecie , na prawniczym , a wzglę dnie lekarskim wydziale byli imatrykulowani, tu owo zarządzenie polega na tćm, że zgodnie z istotą rzeczy na wyż wymienionych wydziałach nie ma bynajmnićj nieograniczonej, lecz tylko ograniczona wolność uczenia się, i uczeń już na uniwersytecie postanowieniami prawnemi ma być wpro wadzony do pewnego zawodu, do którego swemi studyami ma się przy gotować.
Ponieważ jednak nie jest zadaniem wydziału filozoficznego dawać pewne wykształcenie zawodowe, raczej przypada mu staranie o wykształ cenie umiejętne samo dla siebie, nie ma przeto dla kandydatów filozoficz nego doktoratu powodu ograniczenia jego wolności wyboru pod względem wydziału, na którym ma odbyć swój przepisany czas uniwersytecki, a to tćm mnićj, że imatrykułowanemu każdego wydziału wolno uczęszczać na wykłady na wydziale filozoficznym.
Prawny przymus uczęszczania na wydział filozoficzny przez pewien przeciąg czasu dla kandydatów doktoratu filozoficznego, albo kandydatów urzędu nauczyciela gimnazyalnego, który tylko względami na uregulowany bieg wykształcenia tychże uzasadnićby można, nie odpowiadałby jednak w ogólności zamierzonemu celowi, co więcój musianoby z jednój strony ze względu na przedmioty egzaminów ścisłych, z drugićj strony ze wzglę du na grupę fachową, wybraną przez kandydata stanu nauczycielskiego, przystąpić do oznaczenia tych gałęzi umiejętności, któreby obejmować miało trzechlecie przebyte na wydziale filozoficznym, gdyż tylko przez to zyskałoby się pewność przygotowawczego wykształcenia odpowiadającego powziętemu celowi. Przez to musiałoby jednak nastąpić dalsze ogranicze nie wolności uczenia s ię , co z pewnością nie było zamiarem grona pro fesorów.
W tym stanie rzeczy i wobec okoliczności, iż rzeczonćj prośby nie popierają równobrzmiące życzenia reszty filozoficznych wydziałów w uni wersytetach austryackich , nie uważa Ministerstwo Wyznań i Oświaty za wskazane przystąpić do zmiany istniejących urządzeń po myśli wniosku, postawionego przez grono profesorów.
2) WYCIĄG
z Rozporządzenia Ministerstwa Wyznań i Oświaty z dnia 7 lutego 1884 L. 2117.
dotyczącego egzaminu kandydatów na nauczycieli w gimn. i szkołach realn. w Austryi.
Art. II.
1. Krajowcy mogą się poddać egzaminowi nauczycielskiemu zazwy czaj tylko przed komisyą egzaminacyjną krajową, jeżeli egzamin marnieć
skutek prawny. Świadectwa uzdolnienia, które uzyskali od komisyi za granicznej, potrzebują do ważności swej dodatkowego zatwierdzenia mini stra oświaty.
2. Aby kandydat był przypuszczonym do egzaminu, winien wnieść prośbę do tćj komisyi egzaminacyjnej, przed którą ma zamiar składać takowy.
W podaniu tem wskazać ma przedmioty, oraz klasy gimnazyum lub szkoły realnój, co do których życzyłby sobie uzyskać uzdolnienie do nau czania, tudzież ma podać język wykładowy, w którym chce nauczać.
Do podania należy załączyć:
a) świadectwo dojrzałości do studyów uniwersyteckich, względnie do
studyów w akademii politechnicznej (porów, poniżćj punkt 3);
b) świadectwo odejścia z uniwersytetu, potwierdzające legalne zacho
wanie się kandydata i udowadniające, że przebył na uniwersytecie przynajmnićj 4 la ta , a z tych przynajmnićj trzy na wydziale filo zoficznym , jako uczeń zwyczajny i że w tym czasie oddawał się swoim naukom zawodowym. Również spodziewać się należy, że nadto kształcił się w filozofii, w swoim języku wykładowym i w ję zyku niemieckim (zob. art. XIX. 3), aby nabyć potrzebnego wy kształcenia tak dydaktycznego jak i pedagogicznego, oraz aby uczy nić zadosyć wymogom art. Y-go.
Kandydaci, którzy nie mogą wykazać się świadectwem odejścia, po nieważ ukończywszy przepisane czterolecie pozostają jeszcze nadal w uni wersytecie jako uczniowie zwyczajni, winni zamiast tego świadectwa przed łożyć książeczkę z wykazem przedmiotów, na które się zapisali (index
lectionum) , a zarazem wykazać, iż zachowanie się ich co do obyczajów
w czasie pobytu na uniwersytecie było zgodne z przepisami.
Kandydaci przedmiotów przyrodniczych mają się wykazać, iż brali udział w ćwiczeniach praktycznych w odnośnych instytutach i laboratoryach (Art. XIII, XIV i XVIII).
Kandydaci na nauczycieli geometryi wykreślnój mają się wykazać przynajmnićj dwuletnićm regularnem uczęszczaniem na wykłady geometryi wykreślnój w akademii polityćhnicznćj, a zarazem mają załączyć wspo mniane w art. XVII rysunki.
Jeżeli kandydat brał regularnie udział w ćwiczeniach seminaryjnych, natenczas winien to w własnym interesie udowodnić.
c) w razie, jeżeli od czasu wystąpienia kandydata z uniwersytetu upły
nął więcćj niż rok, winien on co do swego zachowania się w tym czasie złożyć wiarogodne i dostateczne dowody — o ile możności świadectwo władzy publicznój;
d) bieg życia, obejmujący głównie tok wykształcenia, kierunek, zakres,
oraz literackie środki pomocnicze do szczegółowych studyów , a to wszystko ma być podane z taką dokładnością, iżby komisya egza minacyjna była w stanie orzec, czy umiejętne przygotowanie kan dydata odpowiada wymogom prawem przepisanym;
e) wszelkie możebne świadectwa pomyślne lub niepomyślne, które po
44
3. Świadectwo dojrzałości ze szkoły realnój (do nauk w akademii politechnicznej) wraz z wykazaniem czteroletnich studyów uniwersyteckich, które kandydat przebył na wydziale filozoficznym jako uczeń nadzwyczaj ny (porównaj wyżćj 2, b) daje mu tylko ograniczone prawo do składania egzaminu, mianowicie tylko na nauczyciela w szkołach realnych i tutaj znów z ograniczeniem do przedmiotów matematyczno - przyrodniczych (jak matematyka, rysunki geometryczne, geometrya wykreślna, fizyka, historya naturalna, chemia, geografia).
Każdy kandydat tój kategoryi winien się wykazać, że w każdóm półroczu słuchał co najmniój dziesięć godzin tygodniowo.
4. Kandydatom na nauczycieli języków nowożytnych może być wliczonym do czteroleeia rok przebyty we Francyi, Anglii lub Włoszech, w celu wyuczenia się języka.
Kandydatom na nauczycieli geometryi wykreślnój łącznie z matema tyką mogą być wliczone do czteroleeia trzy lata, kandydatom zaś na nau czycieli matematyki i fizyki dwa lata, które przebyli w akademii politech- nicznćj jako uczniowie zwyczajni, regularnie uczęszczający do fachowej szkoły inżynierów, budownictwa, lub budowy maszyn, albo tóż do od działu ogólnego.
Również mogą być wliczone do czteroleeia kandydatom na nauczy cieli chemii trzy lata, które przebyli w akademii politechnicznój jako ucz niowie zwyczajni, regularnie uczęszczający do fachowej szkoły chemicznćj.
5 Jeżeli kandydat nie może się wykazać któremkolwiek ze świa dectw wspomnianych w ustępie 2 , względnie 3 , lub jeżeli je komisya egzaminacyjna zekwestyonuje, natenczas winna komisya zasięgnąć decyzyi ministerstwa względem przypuszczenia kandydata do egzaminu, dołączając do zapytania także swoją opinię.
6. Kandydaci obcokrajowcy, gdyby nawet posiadali wszystkie powyżój wskazane warunki, mogą być przypuszczeni do egzaminu tylko za zezwo leniem ministerstwa na wniosek komisyi egzaminacyjnej.
Art. V.
Każdy kandydat winien w ciągu swych studyów nabyć tyle ogólne go wykształcenia f i l o z o f i c z n e g o i p e d a g o g i c z n e g o , ile niezbędnie potrzebuje posiadać nauczyciel jakiegobądż przedmiotu (Art. II, 2, b), po winien zaś wyniku tychże studyów udowodnić opracowaniem domowóm jakiegoś tematu. (Art. XIX, 3).
Dalćj każdy kandydat ma przy egzaminie ustnym (Art. XXI) udo wodnić , że poprawnie włada swym językiem wykładowym i że zna jego najważniejsze prawidła gramatyczne, oraz, że zaznajomił się z głównćmi dziełami jego literatury nadobnćj bez względu na to , czy tegoż języka zamierza uczyć, czy tćż nie. Jeżeli językiem wykładowym nie jest nie miecki, wówczas żądać należy od kandydata poprawności w używaniu ję
zyka niemieckiego, tak, żeby jego zdolność zrozumienia dzieł naukowych pisanych w języku niemieckim o tych przedmiotach , którym się oddał, żadnój nie ulegała wątpliwości. Uważać także należy na poprawność wyra żania się w pracach piśmiennych, ułożonych w języku niemieckim.
3
) STUDYUM ROLNICZE.
A .
S T A T U T T Y M C Z A S O W Y D L A S T U D Y U M R O L N I C Z E G O
W C. K. UNIWERSYTECIE W KRAKOWIE zatwierdzony postanowieniem Najwyźszem z dnia 31 lipca 1890. (Reskrypt Wys. c. k. Ministerstwa W. i O. z d. 8 sierpnia 1890 L. 16091).