REGULACJA RYNKU FINANSOWEGO W DOBIE GLOBALIZACJI
2. Rynek finansowy – pojęcie i znaczenie
Analizę dotyczącą regulacji rynku inansowego należy rozpocząć od przybliże-nia znaczeprzybliże-nia i istoty badanej materii, to jest rynku inansowego. Niezbędne jest tak-że umiejscowienie go w szerszym kontekście gospodarczym i społecznym. W lite-raturze przedmiotu stworzone zostało wiele de inicji pozytywnych i negatywnych rynku inansowego, a także jego podziałów, jak na przykład ten wskazujący na ry-nek bankowy, kapitałowy oraz ubezpieczeniowy, jako najważniejsze segmenty ryn-ku. W podobny sposób ujmuje go prawodawca europejski, który nie tworząc jedno-znacznej de inicji rynku inansowego opisuje go poprzez aktywności podejmowane na nim przez instytucje inansowe. Jak się uważa, tego rodzaju technika określania statusu prawnego instytucji inansowej poprzez charakterystykę specy iki jej dzia-łalności za pomocą przypisania jej właściwego katalogu usług inansowych, które ma prawo ona świadczyć, pozwala na odtworzenie konstrukcji rynku inansowego
11 H. James, The Financial Crisis and the Disciplinary Challenge of Natural Law, w: Journal for Comparative government and European Policy, Vol. 7 No. 3-4 2009, s. 436-449.
12 Zob. także R. Sura, Zaufanie do podmiotów administracji inansowej w dobie kryzysu, w: M. Stahl, M. Kasiński, K. Wlaźlak [red.], Sprawiedliwość i zaufanie do władz publicznych w prawie administra-cyjnym, Warszawa 2015, s. 609-621.
10.indd 99
10.indd 99 2016-06-09 12:55:292016-06-09 12:55:29
100
w ujęciu przedmiotowym, przez pryzmat określonych usług inansowych13. Tym samym znając przedmiot działalności jesteśmy, w stanie przyporządkować jemu określony podmiot. W rezultacie ujmowanie przez prawodawcę w ramy prawne kolejnych rodzajów pojawiających się aktywności, prowadzi do wypełniania zbioru, który moglibyśmy określić jako rynek inansowy. Rynek ten przykładowo w Unii Eu-ropejskiej, poza trzema wymienionymi tradycyjnymi segmentami obejmuje obec-nie także usługi płatnicze, działalność funduszy inwestycyjnych, usługi związane z funduszami emerytalnymi, aktywność agencji ratingowych, a wkrótce i instytucji parabankowych (ang. shadow banking). Przytoczona ilozo ia regulacyjna prawo-dawcy europejskiego w zakresie de iniowania rynku inansowego znajduje wyraz w poszczególnych aktach prawnych, z których dwa zasługują na uwagę.
Pierwszym z nich jest rozporządzenie nr 575/2013 w sprawie wymogów ostrożnościowych14, w którego art. 4 ust. 1 pkt 27 prawodawca wprowadza kate-gorię „podmiotu sektora inansowego”, de iniując ją poprzez wyliczenie dwu-nastu podmiotów, których szczegółowa charakterystyka zawarta została w in-nych punktach tego przepisu, a także aktach prawin-nych szczegółowo traktujących o działalności wykonywanej przez te podmioty. Tytułem przykładu wskazać moż-na moż-na dwa podmioty, którymi są: instytucja oraz instytucja imoż-nansowa15. I choć wydawać mogłoby się, iż są one tym samym, to jednak nic bardziej mylnego, gdyż pojęcie „instytucji” oznacza instytucję kredytową16 oraz irmę inwestycyjną17. Na-tomiast termin „instytucja inansowa” kojarzony powinien być z przedsiębior-stwem innym niż instytucja, którego podstawową działalnością jest nabywanie pakietów akcji lub wykonywanie co najmniej jednego spośród rodzajów działalno-ści wymienionych w pkt 2–12 i pkt 15 załącznika I do dyrektywy 2013/36/UE. Po-jęcie to obejmuje inansowe spółki holdingowe, inansowe spółki holdingowe o działalności mieszanej, instytucje płatnicze w rozumieniu dyrektywy 2007/64/
WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 roku w sprawie usług płatniczych w ramach rynku i spółki zarządzania aktywami, nie obejmu-je obejmu-jednak ubezpieczeniowych spółek holdingowych i ubezpieczeniowych spółek holdingowych prowadzących działalność mieszaną18.
13 D. Wojtczak, Usługi bankowe w regulacjach Unii Europejskiej, Warszawa 2012, s. 15-54.
14 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 roku w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i irm inwestycyj-nych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012, OJ L 176/1 ze zm. – dalej: rozporządzenie CRR.
15 M. Fedorowicz, A. Zalcewicz, Pojęcie „instytucji inansowej” na gruncie europejskiego i polskiego prawa bankowego, w: Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, nr 8 2010, s. 18- 22.
16 „Instytucja kredytowa” oznacza przedsiębiorstwo, którego działalność polega na przyjmo-waniu depozytów lub innych funduszy podlegających zwrotowi od klientów oraz na udzielaniu kre-dytów na swój własny rachunek (art. 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia CRR).
17 „Firma inwestycyjna” oznacza osobę izyczną lub prawną określone w art. 4 ust. 1 pkt 1 dy-rektywy 2004/39/WE, które podlegają wymogom nałożonym tą dyrektywą, z trzema wyjątkami (art.
4 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia CRR).
18 Art. 4 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia CRR.
10.indd 100
10.indd 100 2016-06-09 12:55:292016-06-09 12:55:29
101 Drugim z europejskich aktów prawnych, w których odnajdujemy pośred-nią de inicję rynku inansowego jest przepis art. 2 pkt b) dyrektywy 2002/65/
WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej sprzedaży konsumentom usług inansowych na odległość19, w którym z kolei prawodawca europejski za usługę inansową uznał wszelkie usługi o charakterze bankowym, kredytowym, ubez-pieczeniowym, emerytalnym, inwestycyjnym lub płatniczym.
Powyższe, jakże różne od siebie, de inicje, których celem jest opisanie istoty (europejskiego) rynku inansowego można uznać za potwierdzenie tezy o trud-ności ujęcia go w ramy de inicyjne i koniecztrud-ności za każdym razem de iniowania go w sposób szeroki, a więc uwzględniający nie tylko jego stronę podmiotową, ale także, poprzez przesądzające o statusie prawnym instytucji inansowej – usługi
inansowe – stanowiące jego przedmiotowe ujęcie20.
Poza tym zwrócić należy uwagę na różnice i podobieństwa w jego de iniowa-niu przez naukę prawa i ekonomii. Zarówno w pierwszym, jak i drugim przypadku przedstawiciele doktryny osadzają rynek inansowy w szerszym kontekście tj. sy-stemu inansowego. Pojęcie „sysy-stemu” wskazuje na złożoność opisywanej przez nie struktury, stanowiącej całość złożoną z poszczególnych części wzajemnie na siebie oddziałujących, których właściwe funkcjonowanie pozwala na osiągniecie efektu synergii, która z kolei przyczynia się do wytworzenia wartości dodanej dla podmiotów funkcjonujących i korzystających z owego systemu21. W przypadku sy-stemu inansowego ową wartość dodaną utożsamiać należałoby z funkcjami, do realizacji których został on powołany. Ich wskazanie należy poprzedzić uwagą, iż system inansowy, za którego element uznaje się rynek inansowy i jego poszcze-gólne segmenty, sam jest częścią większej całości, to jest systemu ekonomiczne-go, który z kolei jest częścią systemu społecznego (zob. Rys. 1)22. Uwaga ta, choć wydawałoby się oczywista, ma jednak duże znaczenie i powinna stanowić także wskazówkę dla prawodawcy tworzącego prawo, jak i podmiotów je stosujących.
Owa zależność bowiem oznacza, iż jakiekolwiek zawirowania na rynku inanso-wym (systemie inansoinanso-wym), będą rodzić określone skutki w sferze gospodarczej, a poprzez nią i społecznej.
Za modelowy przykład omawianych relacji uznać należy kryzysy inansowe, jak chociażby amerykański kryzys subprime z 2008 roku, czy też kryzys strefy euro. I choć źródeł tego ostatniego upatruje się przede wszystkim w braku dy-scypliny sektora inansów publicznych Grecji, to jednak należy przyznać, iż nie
19 Dyrektywa 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 roku do-tycząca sprzedaży konsumentom usług inansowych na odległość oraz zmieniająca dyrektywę Rady 90/619/EWG oraz dyrektywy 97/7/WE i 98/27/WE, Dz. Urz. UE 271/16 ze zm.
20 D. Wojtczak, Usługi bankowe w regulacjach Unii Europejskiej, op. cit., s. 15-23.
21 O systemie zob. S.J. Rittel, Podręcznik obywatela Unii Europejskiej. Demokracja, rynek, giełda papierów wartościowych, Wrocław 1998, s. 169.
22 Z. Polański, Wprowadzenie. System inansowy we współczesnej gospodarce rynkowej, w: B. Pie-trzak, Z. Polański, B. Woźniak [red.], System inansowy w Polsce, Warszawa 2006, s. 17.
10.indd 101
10.indd 101 2016-06-09 12:55:292016-06-09 12:55:29
102
byłby on możliwy, gdyby nie zbyt liberalne podejście wierzycieli inansujących zadłużenie tego kraju, a którymi okazały się instytucje inansowe23. Natomiast w przypadku kryzysu amerykańskiego, poza czynnikami o charakterze makro-ekonomicznym oraz instytucjonalnym, duże znaczenie miały także przyczyny natury psychologicznej (behawioralne), które wpływały na takie, a nie inne za-chowania uczestników rynku24. Wszystkie wymienione czynniki doprowadziły do tego, że problemy rynku inansowego przeniosły się na funkcjonowanie gospo-darki, a w dalszej kolejności na sytuację społeczeństw i tworzących je jednostek.
Konieczne jest w tym miejscu zasygnalizowanie faktu, iż jednostki te stanowiły także kadry zarządzające, podejmujące decyzje dotyczące funkcjonowania insty-tucji inansowych, które obarczone zostały winą za wystąpienie kryzysu. I choć problem ten będzie jeszcze przedmiotem analizy w dalszej części pracy, to jednak już w tym miejscu należy wskazać na jego złożoność. Bowiem, czy to na począt-ku łańcucha kryzysu, czy na jego końcu, zawsze stoi człowiek, który występować może w dwóch rolach. Zarządzającego instytucją inansową oraz powierzającego jej swoje oszczędności (konsumenta, klienta). Zarówno pierwszy, jak i drugi pod-dawany jest emocjom, które wpływają na ich zachowanie i decyzje. Dlatego tak ważne jest uwzględnienie tej specy iki w procesie tworzenia i stosowania prawa,
23 A. Sławiński, Przyczyny globalnego kryzysu inansowego, w: J. Osiński, S. Sztaba [red.], Nauki społeczne wobec kryzysu na rynkach inansowych, Warszawa 2009, s. 44-59.
24 A. Szyszka, Behawioralne aspekty kryzysu inansowego, w: Bank i Kredyt, 40 (4) 2009, s. 14.
System
Ï
ϐ
System ϐ
System
¦
ϐ
ȋ¦¦
Ȍ
Rys. 1. Rynek inansowy jako element systemu społecznego Zródło: opracowanie własne
10.indd 102
10.indd 102 2016-06-09 12:55:292016-06-09 12:55:29
103 normującego funkcjonowanie omawianego systemu inansowego, uznawanego za „mechanizm, dzięki któremu świadczy się usługi pozwalające na krążenie siły nabywczej w gospodarce”25. Oznacza to, iż podstawową rolą rynków inanso-wych jest umożliwienie przepływów oszczędności od gospodarstw domoinanso-wych do przedsiębiorstw. Owa funkcja pośrednictwa jest jedną z podstawowych i naj-starszych26. Powszechnie kojarzona była ona z rolą banków w gospodarce, które pełniąc rolę pośredników, łączyły potrzeby podmiotów posiadających nadwyż-ki kapitału z tymi, które wykazały na niego zapotrzebowanie, przy okazji przy-czyniając się do wymienionych przepływów. Funkcja ta widoczna jest zresztą i w innych segmentach rynku, takich jak kapitałowym oraz ubezpieczeniowym, z tą jednak uwagą, że w ostatnim z wymienionych, co do zasady, mamy do czy-nienia z transferem ryzyka, któremu co prawda towarzyszy przepływ środków, będących w tym przypadku formą zapłaty za przejęcie tego ryzyka przez irmy ubezpieczeniowe27.
Kolejną z funkcji przypisywanych rynkowi inansowemu, w szczególności sektorowi bankowemu jest funkcja koncentracji kapitałów. To dzięki niej bo-wiem możliwe jest łączenie oszczędności poszczególnych podmiotów, niekiedy niewielkich kwotowo, w kapitały o znacznej wartości, które realizując funkcje alokacyjną, wykorzystywane są w celu inansowania ważnych dla gospodarki przedsięwzięć. Jej stabilny rozwój nie byłby jednak możliwy bez niezakłócone-go przepływu kapitałów, w czym pomocne są systemy rozliczeń i rozrachunku (ang. clearing&settlement), funkcjonujące przykładowo na rynku kapitałowym, a także bankowym i będące także przedmiotem zainteresowania prawodawcy28.
25 Ibidem.
26 J. Szyrocki, Finanse w gospodarce społeczno-rynkowej, w: Instrumenty inansowe w gospodarce rynkowej, w: Zeszyt naukowy nr 129/93, Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego, Kato-wice 1993, s. 15-16.
27 Choć, co należy podkreślić, w ostatnich latach widoczna jest aktywności podmiotów ubezpie-czeniowych także w innych segmentach rynku inansowego, które poszukując nowych form pomnaża-nia kapitału, współpracować zaczynają z innymi podmiotami, jak na przykład bankami. Przykładem tego rodzaju współpracy jest między innymi bancassurance, stanowiący niemałe wyzwanie dla pra-wodawcy. Więcej na ten temat, w: B. Mrozowska, Bancassurance – regulacje prawne i samoregulacja rynku, w: Prawo Asekuracyjne, nr 3 2012, s. 30−47; E. Rutkowska-Tomaszewska, Nieuczciwe praktyki na rynku bankowych usług konsumenckich, Warszawa 2011, s. 166−169.
28 Zob. Second Report on EU Clearing and Settlement Arrangements, The Giovannini Group, Brussels, April 2003; Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 909/2014 z dnia 23 lipca 2014 roku w sprawie usprawnienia rozrachunku papierów wartościowych w Unii Europej-skiej i w sprawie centralnych depozytów papierów wartościowych, zmieniające dyrektywy 98/26/
WE i 2014/65/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 236/2012, OJ L 257/1; Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 z dnia 4 lipca 2012 roku w sprawie instrumentów pochod-nych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, kontrahentów centralpochod-nych i re-pozytoriów transakcji (Tekst mający znaczenie dla EOG), OJ L 201/1; Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2365 z dnia 25 listopada 2015 roku w sprawie przejrzystości trans-akcji inansowanych z użyciem papierów wartościowych i ponownego wykorzystania oraz zmiany rozporządzenia (UE) nr 648/2012, OJ L 337/1.
10.indd 103
10.indd 103 2016-06-09 12:55:292016-06-09 12:55:29
104
Dzięki nim rynek inansowy ma możliwość realizacji swojego kolejnego z zadań mieszczących się pod pojęciem funkcji rozliczeniowej. Jak wynika z powyższych rozważań, centralnym elementem konstruującym rynek jest kapitał, który jest na nim tworzony, koncentrowany, pożyczany oraz rozliczany. Nie można jednak zapominać, iż kapitał ten ulega licznym transformacjom tak pod względem kwot, jak i terminów (funkcja rynku w zakresie zarządzania aktywami i pasywami).
To właśnie dzięki szeroko rozumianemu rynkowi inansowemu możliwe jest mię-dzy innymi łączenie ze sobą tzw. krótkich pasywów z długimi aktywami, a więc w uproszeniu dopasowywanie depozytów krótkoterminowych z kredytami dłu-goterminowymi, ale także „pożyczanie” emitentom akcji środków pieniężnych na długi okres przez inwestorów (zarówno tych korporacyjnych, jak i indywidu-alnych), czy wreszcie tworzenie funduszu ubezpieczeniowego z wpłat ubezpie-czonych. Powyższych przykładów można by podać o wiele więcej. Za każdym ra-zem mniej lub bardziej widoczne będą elementy tak charakterystyczne dla rynku inansowego, za które uznać należy pieniądz i ryzyko, a które omówione zostaną w dalszej części niniejszego rozdziału.
Zanim to jednak nastąpi, na podstawie poczynionych już uwag warto pod-jąć próbę zde iniowania pojęć „systemu inansowego” oraz „rynku inansowego”, gdyż mimo swego ekonomicznego charakteru, funkcjonowanie ich osadzone jest w określonych ramach prawnych, uzależnionych od istniejącej w danym państwie kultury prawnej29. Kultura prawna w połączeniu z regulacjami dotyczącymi sy-stemu inansowego ma fundamentalne znaczenie dla stymulowania konkuren-cji w sektorze inansowym, zapewnienia jego stabilności, a także przejrzystości funkcjonowania30. Podkreślić przy tym należy, iż nauka prawa wykształciła na swoje potrzeby własną de inicję systemu inansowego, którym jest ogół norm prawnych określających zasady gromadzenia i rozdzielania środków pieniężnych, a które to normy prawne regulują również organizację organów państwowych i instytucji, których zadaniem jest gromadzenie zasobów pieniężnych31. Zwraca się także uwagę na fakt, że system taki winien być odnoszony do danego państwa, a także do okresu jego istnienia. Zadaniem tak pojmowanego systemu inanso-wego jest tworzenie zasad, na których opierać powinna się gospodarka32. Jako że system ten tworzony jest przez wiele podmiotów, jego budowę charakteryzuje zróżnicowanie pod względem funkcjonalnym i organizacyjnym. Elementami go
29 Problematyka opisana w tym miejscu oparta została na rozważaniach szczegółowo omówio-nych w publikacji T. Nieboraka, pt. Aspekty prawne funkcjonowania rynku inansowego Unii Europej-skiej, Warszawa 2008, s. 41-50.
30 T. Kozłowski, Ochrona inwestorów a struktura systemu inansowego, w: B. Polaszkiewicz, J. Bo-ehlke [red.], Ład instytucjonalny w gospodarce, Tom II, Toruń 2006, s. 50.
31 A. Majchrzycka-Guzowska, Finanse, Warszawa 1991, s. 220; Zob. także N. Gajl, Finanse i prawo inansowe, Warszawa 1992, s. 28; T. Dębowska-Romanowska, Pojęcie systemu inansowego państwa oraz jego części składowe, w: W. Wójtowicz [red.], Prawo inansowe, Warszawa 1996, s. 25-27.
32 L. Kurowski, System inansowy, w: Leksykon inansowo-bankowy, Warszawa 1991, s. 438.
10.indd 104
10.indd 104 2016-06-09 12:55:302016-06-09 12:55:30
105 tworzącymi są tak zwane ogniwa systemu inansowego, na które składają się pod-mioty gospodarcze, zwane powszechnie instytucjami inansowymi33.
Można więc stwierdzić, iż system inansowy to miejsce spotkania instytucji i rynków. Na tych ostatnich następuje transfer aktywów pomiędzy inwestorami a podmiotami chcącymi pomnożyć swoje oszczędności34. Instytucje inansowe, wykorzystując swoje „alchemiczne zdolności”35, przekształcają oszczędności gotówkowe deponentów (inwestorów) w fundusze długoterminowe, wyko-rzystywane następnie przez podmioty gospodarcze do przeprowadzania nie-zbędnych dla nich inwestycji. Zasady dotyczące funkcjonowania całego systemu inansowego, a także jego uczestników określone są przepisami prawa, odno-szącymi się zarówno do inwestycji przeprowadzanych na rynkach krajowych, jak i międzynarodowych. Przepisy te składają się z kolei na określony system regulacyjny rynku inansowego, którego funkcjonowanie i oddziaływanie wy-nika ze ściśle określonych przesłanek, wypracowanych zarówno przez prakty-kę, jak i naukę.
Rynek inansowy de iniowany może być na wiele sposobów, między inny-mi jako inny-miejsce rozliczania rozmaitych transakcji, a także jako źródło inanso-wania działalności gospodarczej. Nie jest on tworem monolitycznym, a do jego najczęściej wymienianych elementów składowych należą: rynki pieniężne, rynki kapitałowe i rynki walutowe (de iniowane także jako specy iczna forma rynku pieniężnego)36. Prezentowana jest także teza, iż wymienione elementy występują pod pojęciem „rodzajów rynków inansowych”, co wskazuje na pewną umowność pojęcia „rynek inansowy”37. Zróżnicowanie to wynika z odmienności aktywów (takich jak waluty, akcje, udziały itp.) będących przedmiotem obrotu na tych-że rynkach, a taktych-że podmiotów na nim funkcjonujących38. Dlatego też mówiąc o rynku inansowym, należy mieć na uwadze zarówno jego aspekt przedmioto-wy, jak i podmiotowy. Owa różnica zauważalna jest w de inicjach rynku inan-sowego zaproponowanych przez P. Zapadkę i L. Górala. Pierwszy z nich de iniuje rynek inansowy „jako ogół działań o charakterze ekonomicznym i związanych z tym czynności prawnych, dokonywanych między przedsiębiorcami, przy uży-ciu instrumentów inansowych i za pośrednictwem wyspecjalizowanych insty-tucji rynku inansowego, których przedmiotem jest przepływ i alokacja środków
33 J. Harasimowicz, Ogniwa inansów, w: Leksykon inansowo-bankowy, Warszawa 1991, s. 269;
Zob. także A. Majchrzycka-Guzowska, Finanse, op. cit., s. 221-222.
34 R. Henderson, European inance, London 1993, s.168.
35 P. Coggan, Money, money, money .. czyli jak działa londyńskie City, Londyn 1991, s. 12.
36 Zob. Reuters, Rynek walutowy i pieniężny. Wprowadzenie, Kraków 2001, s. 9-11; Por. W. Tar-czyński, Rynki kapitałowe. Metody ilościowe, Vol. I, Warszawa 2001, s. 12.
37 M. Górski, Rynkowy system inansowy, Warszawa 2007, s. 255-258; Zob. także M. Markiewicz, System inansowy i walutowy, w: E. Pietrzak, M. Markiewicz [red.], Finanse, bankowość i rynki inan-sowe, Gdańsk 2006, s. 22-26.
38 A. Sławiński, Rynki inansowe, Warszawa 2006, s. 11-15.
10.indd 105
10.indd 105 2016-06-09 12:55:302016-06-09 12:55:30
106
inansowych”39. Z kolei L. Góral pojmuje rynek inansowy „jako zespół urządzeń (instytucji prawnych) powiązanych w sposób nadający mu pewną strukturę wy-odrębnioną ze względu na funkcje, które on spełnia w gospodarce. Nie jest to tylko miejsce zawierania transakcji mających za przedmiot szeroko rozumiany kapitał inansowy, lub też ogół transakcji papierami wartościowymi będącymi in-strumentami udzielania kredytów. Tak de iniowany mógłby być tylko rynek usług inansowych. Dopiero uwzględnienie, regulowanej przepisami prawa, organizacji i zadań publicznoprawnych instytucji ochrony tego rynku, kategorii podmiotów działających na tym rynku i zasad jego funkcjonowania sprawia, że mamy do czy-nienia z rynkiem inansowym jako instytucją prawną, a więc pojęciem będącym myślowym odzwierciedleniem i całościowym ujęciem istotnych cech zjawisk re-gulowanych przez prawo. Pominięcie tej grupy wynika z dość uproszczonej me-tody de iniowania rynku inansowego poprzez określenie tylko jego strony pod-miotowej a nie przedpod-miotowej. Na rynek inansowy można bowiem spojrzeć, jak zostało to już wykazane, zarówno w ujęciu podmiotowym jako na miejsce gdzie za pomocą transakcji dokonuje się przepływu pieniądza od podmiotów posiada-jących nadwyżki środków (oszczędności) do podmiotów chcących je zagospoda-rować, czyli zmienić w aktywa realne, lub też w ujęciu przedmiotowym tzn. jako określone zobowiązanie inansowe lub inaczej roszczenie majątkowe kapitało-dawcy w stosunku do kapitałobiorcy”40.
Opierając się na zaprezentowanych de inicjach, stwierdzić należy, iż w niniej-szej pracy rynek inansowy rozumiany jest szeroko i obejmuje swym zakresem de inicyjnym zarówno stronę przedmiotową, jak i podmiotową, będąc tym samym miejscem spotkania się podaży i popytu na pieniądz (kapitał), gdzie określo-ne rodzaje podmiotów gospodarczych przy wykorzystaniu odpowiedniej infra-struktury podejmują ogół działań o charakterze ekonomicznym i związanych z nimi czynności prawnych, przyjmujących postać określonych instrumentów inansowych, wykorzystywanych zarówno w interesie tych instytucji, jak i ich klientów (np. konsumentów), których ostatecznym celem powinno być zwięk-szenie wartości zainwestowanego kapitału. W proponowanej de inicji „rynku inansowego” nacisk położony został po pierwsze – na relacje, jakie istnieją po-między podażą i popytem na pieniądz oraz po drugie – na cel działań podmiotów gospodarczych, którym jest zwiększenie wartości uzyskanych środków inanso-wych. Podkreśla ona także konieczność postrzegania rynku inansowego z per-spektywy zarówno podmiotowej, jak i przedmiotowej. W pierwszym przypadku kojarzona powinna ona być przede wszystkim z podmiotami obecnymi na ryn-ku, a więc przede wszystkim z instytucjami inansowym oraz ich klientami, ale
39 P. Zapadka, Aspekty prawne funkcjonowania rynku inansowego w Polsce, w: Bank i Kredyt, nr 1 2002, s. 28.
40 L. Góral, Opinia do projektu ustawy o nadzorze nad rynkiem inansowym (druk nr 654), Biuro Analiz Sejmowych, Warszawa 2006, s. 2.
10.indd 106
10.indd 106 2016-06-09 12:55:302016-06-09 12:55:30
107 także z infrastrukturą (rozliczeniową, rozrachunkową), bez której istnienia nie byłoby możliwe korzystanie z przedmiotowej części rynku, utożsamianej w in-strumentami inansowymi. I choć w rozważaniach szczególną uwagę zwraca się na podmioty bezpośrednio zaangażowane w realizację funkcji przypisywanych rynkowi inansowemu, to jednak nie można zapominać o roli, jaką odgrywają na
107 także z infrastrukturą (rozliczeniową, rozrachunkową), bez której istnienia nie byłoby możliwe korzystanie z przedmiotowej części rynku, utożsamianej w in-strumentami inansowymi. I choć w rozważaniach szczególną uwagę zwraca się na podmioty bezpośrednio zaangażowane w realizację funkcji przypisywanych rynkowi inansowemu, to jednak nie można zapominać o roli, jaką odgrywają na