S³owa kluczowe: W³adys³aw IV Waza, sejm, Ukraina, dorobek ustawodawczy Key words: W³adys³aw IV Vasa, Parliament, Ukraine, body of laws
W³adys³aw IV Waza obejmowa³ w³adzê w okresie, kiedy sprawy na Ukrainie nie zaprz¹ta³y g³ównej uwagi dworu. W 1633 r. oczy spo³eczeñstwa szlacheckie-go Rzeczypospolitej i sameszlacheckie-go w³adcy by³y bowiem zwrócone bardziej na pó³noc, na zagro¿enie ze strony Moskwy. Rozpoczêta przez stronê rosyjsk¹ wojna z Rzeczpospolit¹ anga¿owa³a wszystkie polsko-litewskie instytucje z parla-mentem w³¹cznie do walki z wrogiem. Widaæ to wyranie po konstytucjach, które uchwalano w okresie tzw. wojny smoleñskiej (16321634)1. Nie oznacza to, ¿e sejmuj¹ce stany bagatelizowa³y sytuacjê na po³udniowo-wschodnich rubie¿ach polsko-litewskiego pañstwa. Zbyt wie¿a by³a bowiem pamiêæ o niedawnych powstaniach pod wodz¹ Marka ¯maj³y (w 1625 r.) i Tarasa Fedorowicza (w 1630 r.). Wprawdzie w konsekwencji Rzeczpospolita podpo-rz¹dkowa³a sobie Kozaczyznê, ale zwiêkszenie rejestru z 6 do 8 tys. mo³ojców nie rozwi¹zywa³o problemu. Oprócz kwestii kozackiej pozostawa³a jeszcze jedna sprawa do za³atwienia zabezpieczenie po³udniowo-wschodnich granic przed potencjalnym zagro¿eniem z innej strony turecko-tatarskiej. W
trak-1 Ju¿ ostatni sejm za Zygmunta III Wazy, obraduj¹cy w dniach 11 III3 IV 1632 r., uchwali³ konstytucjê O Moskwie, która powo³ywa³a komisjê do traktatów z Moskw¹,
jednocze-nie zobowi¹zuj¹c królewicza W³adys³awa i hetmanów do postawienia wojska w stan gotowoci.
Zob. Volumina Legum (dalej: VL), wyd. J. Ohryzko, t. 3, Petersburg 1859, s. 338. Sejm korona-cyjny pozostawi³ po sobie kilka konstytucji (Wojna moskiewska; Exempty ¿o³nierskie; Komisja do Moskwy; Sejm dwuniedzielny), które sankcjonowa³y dzia³ania przeciwko agresji moskiewskiej, ibidem, s. 372373.
cie trwaj¹cej wojny polsko-moskiewskiej by³o to szczególnie istotne, poniewa¿
nie ustawa³y wypady Tatarów budziackich na Rzeczpospolit¹2.
Obraduj¹cy w lutym i marcu 1633 r. sejm koronacyjny podejmowa³ decy-zje w trudnym okresie przejmowania w³adzy przez nowego króla i wzmo¿o-nego wysi³ku zbrojwzmo¿o-nego w kampanii pod Smoleñskiem. To wokó³ spraw wojny z Moskw¹ i niebezpieczeñstwa turecko-tatarskiego ogniskowa³y siê sejmowe dyskusje, które jak utrzymywa³ kanclerz wielki litewski Albrycht Stani-s³aw Radziwi³³ w ca³oci zajê³y propozycjê od tronu3. Nie zabrak³o wiêc w tym swoistym królewskim programie politycznym odniesieñ do terytoriów po³udniowo-wschodnich Rzeczypospolitej. Przedstawiaj¹cy 9 lutego propozy-cjê od tronu kanclerz wielki koronny Jakub Zadzik wspomnia³ nie tylko o Kozakach zaporoskich, uzupe³niaj¹cych wojska kasztelana kamienieckiego Aleksandra Piaseczyñskiego maszeruj¹cego pod Smoleñsk, ale zwróci³ uwagê na bezpieczeñstwo Ukrainy. To ostatnie król pozostawia³ zdrowemu os¹dowi parlamentarzystom, daj¹c jednak pod rozwagê, aby niegotowoæ jaka, ucho-waj Bo¿e, nieprzyjacielowi okazyjej do wtargniêcia nie da³a4. Kontekst dla parlamentarzystów by³ czytelny, trzeba by³o obmyliæ na sejmie takie zabez-pieczenie finansowo-wojskowe po³udniowo-wschodnich terytoriów Rzeczypo-spolitej, aby ze spokojem mo¿na by³o prowadziæ kampaniê pod Smoleñskiem.
Do tytu³owych problemów niektórzy senatorowie odnieli siê ju¿ w czasie wotów senatorskich. Wprawdzie arcybiskup gnienieñski Jan Wê¿yk w swo-im wyst¹pieniu 9 lutego nie wspomnia³ o Ukrainie, ale nastêpnego dnia, zdaj¹c relacjê z poelekcyjnej rady senatu, poinformowa³ zebranych, i¿ ustalo-no wys³anie hetmaustalo-nom litewskim wielkiemu Lwu Sapiesze i polnemu Krzysztofowi Radziwi³³owi 20 tys. z³, aby Kozacy tym ochotniejszy wstrêt czynili za nagrod¹ nieprzyjacielowi5. Tego samego dnia hetman wielki ko-ronny Stanis³aw Koniecpolski, wotuj¹cy jako kasztelan krakowski,
podkre-la³ w swoim wyst¹pieniu, ¿e opatrzenia ukrainnego ¿adnego nie masz
2 W marcu i maju 1632 r. na tereny Ukrainy najecha³y oddzia³y tatarskie, a jesieni¹ pojawia³y siê pog³oski o przygotowaniach ordyñców do kolejnego ataku, do którego jednak nie dosz³o najprawdopodobniej z powodu konfliktu miêdzy Kantymirem i D¿anibeg Girejem. Zob.
M. Horn, Chronologia i zasiêg najazdów tatarskich na ziemie Rzeczypospolitej Polskiej w latach 16001647, Studia i Materia³y do Historii Wojskowoci, 1962, t. 8, z. 1, s. 5758. Stanis³aw Koniecpolski do Tomasza Zamoyskiego, obóz pod Glinianami 21 IX 1632, w: Korespondencja Stanis³awa Koniecpolskiego hetmana wielkiego koronnego 16321646, oprac. A. Biedrzycka, Kraków 2005, s. 112, nr 17.
3 A. S. Radziwi³³, Pamiêtnik o dziejach w Polsce, t³um. i oprac. A. Przybo i R. ¯elewski, t. 1, Warszawa 1980, s. 284. Z. Szczerbik zauwa¿y³, i¿ punkty propozycji obejmowa³y wiêcej spraw ni¿ wynika³oby to z zapisu Radziwi³³a. Zob. omówienie propozycji od tronu: idem, Wota senatorskie na sejmie koronacyjnym W³adys³awa IV w 1633 r., Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego, 1998, Historia: t. 35, s. 5253.
4 J. Sobieski, Diariusz sejmu koronacyjnego w Krakowie, oprac. W. Kaczorowski przy wspó³udz. J. Dorobisza i Z. Szczerbika, Opole 2008, s. 9596.
5 Ibidem, s. 97. Potwierdza tê informacjê autor tzw. diariusza gdañskiego. Archiwum Pañstwowe w Gdañsku (dalej: APGd), 300,29/113, k. 17, Recessus comitiorum coronationis [ ] 1633.
i realnie ocenia³ niegotowoæ od tamtej ciany naszê6. W s³owach hetmana widoczna by³a troska o zabezpieczenie Ukrainy, a wotum mia³o uzmys³owiæ pos³om i senatorom zupe³ne nieprzygotowanie Rzeczypospolitej do obrony w razie ataku na po³udniowo-wschodnie tereny nie tylko ze strony Moskwy, ale i Tatarów. Wyst¹pienie Koniecpolskiego wzmocni³ wojewoda sandomier-ski Miko³aj Firlej, który domaga³ siê niezaniedbywania obrony tych teryto-riów7. Problem zabezpieczenia po³udniowo-wschodnich ziem Rzeczypospolitej rozwin¹³ kasztelan sandomierski Miko³aj Spytek Ligêza. Zaproponowa³, aby uchwalono dwie konstytucje, pierwsz¹ o sta³ej armii stacjonuj¹cej na Ukra-inie bez prawa wstêpu do dóbr koronnych; drug¹ o nadzwyczajnym podat-ku ci¹ganym z województw: brac³awskiego, wo³yñskiego, ruskiego, podol-skiego i kijowpodol-skiego. Zebrane pieni¹dze mia³yby byæ przeznaczone na wykupienie jakiej w³oci, które to ziemie by³yby przeznaczone na le¿e zimo-we wojska kwarcianego8. To by³y jedyne interesuj¹ce senatorskie g³osy, pod-nosz¹ce problem bezpieczeñstwa na po³udniowo-wschodnich rubie¿ach pañ-stwa. Jednak w nat³oku problemów, które porusza³o ponad czterdziestu wotuj¹cych, sprawy Ukrainy, rzecz jasna, mog³y byæ s³abo s³yszane przez obecnych.
Kilka dni póniej, 15 lutego, powo³ano do ¿ycia komisjê do wojny z Moskw¹ i organizacji wojska (disciplina militaris) z³o¿on¹ z 20 pos³ów, która wed³ug tzw. diariusza gdañskiego mia³a zajmowaæ siê równie¿ zabez-pieczeniem Ukrainy9. Natomiast nastêpnego dnia w izbie poselskiej zosta³o
6 J. Sobieski, op. cit., s. 103. Zob. te¿ APGd, 300,29/113, k. 21v, Recessus comitiorum coronationis [ ] 1633.
7 J. Sobieski, op. cit., s. 106.
8 Pisma Miko³aja Ligêzy, kasztelana sandomierskiego, wyd. K. J. Turowski, Kraków 1859, s. 15. Zob. te¿ Z. Szczerbik, Sejm koronacyjny W³adys³awa IV w 1633 roku, Kluczbork-Praszka 2001, 85.
9 W sk³ad komisji weszli: z Wielkopolski Wac³aw Ossowski, starosta liwski Jan Oborski, podkomorzy inowroc³awski Andrzej Ruszkowski, starosta ³êczycki Jan Szczawiñski, starosta ró¿añski Wojciech Wessel, starosta grabowski Marcin Zaremba; z Ma³opolski krajczy koronny Jakub Sobieski, podkomorzy sandomierski Krzysztof Ossoliñski, podkomorzy lwowski Aleksan-der Trzebiñski, Miko³aj Czartoryski, sêdzia ziemski podolski Jerzy Dydyñski, podsêdek bra-c³awski Micha³ Kropiwinicki i Adam Kisiel; z Litwy pisarz wielki litewski Kazimierz Leon Sapieha, koniuszy litewski Krzysztof Chodkiewicz, chor¹¿y nadworny Piotr Pac, ³owczy litewski Krzysztof Zawisza, kawaler maltañski Zygmunt Karol Radziwi³³, starosta pieniañski Micha³ Wojna, podsêdek wileñski Konstanty Zaleski. J. Sobieski, op. cit., s. 125. Wydawcy diariusza Sobieskiego omy³kowo podali, ¿e cz³onkiem tej komisji by³ starosta ³om¿yñski (Pawe³ Noskow-ski). W podstawie edycji widnieje starosta ³êczycki (Jan Szczawiñski), zob. Biblioteka Ksi¹¿¹t Czartoryskich w Krakowie (dalej: BCz), 363, k. 340. Wczeniej Noskowskiego jako cz³onka komisji poda³ Z. Szczerbik (Sejm koronacyjny , s. 80). Tê niecis³oæ zweryfikowa³a Anna Filipczak-Kocur, dodaj¹c jednak za Szczerbikiem podstolego koronnego Miko³aja Ostroroga, czyli 21 cz³onka deputacji. Zob. idem, Skarbowoæ Rzeczypospolitej 15871648. Projekty usta-wy realizacja, Warszawa 2006, s. 164, przyp. 422. Na marginesie warto dodaæ, ¿e Marcin Zaremba by³ starost¹ grabowskim, a nie grabowieckim, jak utrzymuje A. Filipczak-Kocur.
Natomiast wed³ug innego diariusza komisja liczy³a 18 pos³ów, po 6 z ka¿dej prowincji. APGd, 300,29/113, k. 35, Recessus comitiorum coronationis [ ] 1633.
przyjête poselstwo od Kozaków rejestrowych domagaj¹ce siê, pod grob¹ niewziêcia udzia³u w dzia³aniach wojennych, m.in. uwolnienia od obci¹¿eñ podatkowych, podwy¿szenia ¿o³du oraz wp³yniêcia na hetmanów, by wyko-rzystywali rejestrowych tylko [na] w³asn¹ Rzeczypospolitej potrzebê10. Po-s³owie obiecali rozpatrzyæ te postulaty po naradzeniu siê z senatem, ale w znanych nam diariuszach brak wzmianki, czy rzeczywicie taka dyskusja i odpowied kozackim wys³annikom mia³a miejsce. Faktem jest, ¿e Kozacy rejestrowi, ale i poza rejestrem, obliczani na 15 00020 000 ludzi, wziêli osta-tecznie udzia³ w kampanii11.
Wracaj¹c do komisji, 17 lutego dokooptowano do niej 4 senatorów: bisku-pa p³ockiego Stanis³awa £ubieñskiego, kasztelana krakowskiego Stanis³awa Koniecpolskiego, wojewodê ruskiego Stanis³awa Lubomirskiego oraz kancle-rza wielkiego litewskiego A. S. Radziwi³³a12. Wymienieni senatorowie do prac w tej istotnej z uwagi na trwaj¹c¹ wojnê komisji nie zostali desygnowani przypadkowo. Wszyscy posiadali odpowiednie dowiadczenie parlamentarne, ugruntowan¹ pozycjê polityczn¹, autorytet i pos³uch wród szlachty, a het-man S. Koniecpolski by³ najbardziej kompetentn¹ w sprawach wojennych osob¹13. W pe³nym poselsko-senatorskim sk³adzie komisja rozpoczê³a prace 19 lutego. Oczywicie g³ównym przedmiotem obrad by³a sprawa wojny z Moskw¹, ale ju¿ pierwszego dnia nie zabrak³o dyskusji jak zanotowa³ jej uczestnik o ¿o³nierzu podolskim, którego zwie siê wojskiem kwarcianym.
Poddano pod obrady problem le¿ zimowych tej armii na granicy Korony z Litw¹, aby ¿o³nierze nie w³óczyli siê tam i sam ze szkod¹ dóbr królew-skich, duchownych i szlacheckich w województwach ruskim, wo³yñskim, po-dolskim, be³skim, kijowskim i brac³awskim oraz w ca³ej Ukrainie. Przeciwny wyprowadzaniu wojska z Ukrainy by³ hetman Koniecpolski, który zg³asza³ ró¿ne, bli¿ej nieokrelone pomys³y, ale spotka³ siê z opozycj¹ jak mo¿na siê domylaæ pos³ów z województw ukrainnych i problem zosta³ od³o¿ony do opracowania przez komisjê miêdzysejmow¹. Nie przeszkodzi³o to hetmanowi ju¿ 21 lutego w odczytaniu skryptu dotycz¹cego dyscypliny wojskowej14.
Relacjê z prac wspomnianej komisji podkomorzy lwowski Aleksander Trzebiñski zdawa³ dopiero 8 marca. Przedstawi³ wtedy trzy skrypty:
Discipli-10 J. Sobieski, op. cit. s. 134; APGd, 300,29/113, k. 36v, Recessus comitiorum coronationis [ ] 1633.
11 Taki udzia³ mo³ojców szacowa³ M. Nagielski, Kozaczyzna czasów W³adys³awa IV, Prze-gl¹d Wschodni, 1991, t. 1, z. 4, s. 796. Na ok. 18000 (12000 pod Smoleñskiem i ok. 6000 na miejscu koncentracji wojsk pod Baturynem w lutym 1634 r.) oblicza³ D. Kupisz, Smoleñsk 16321634, Warszawa 2001, s. 149, 199.
12 J. Sobieski, op. cit., s. 142. Komisja w tym sk³adzie znajduje siê w diariuszu gdañskim.
APGd, 300,29/113, k. 37v, Recessus comitiorum coronationis [ ] 1633. Tymczasem Z. Szczerbik (Sejm koronacyjny , s. 80) poda³ liczbê 7 senatorów za A. S. Radziwi³³em (op. cit., t. 1, s. 288), podobnie A. Filipczak-Kocur (op. cit., s. 164, przyp. 422).
13 Zob. A. Korytko, Na których opiera siê Rzeczpospolita. Senatorowie koronni za W³ady-s³awa IV Wazy, Olsztyn 2015, s. 170171.
14 A. S. Radziwi³³, op. cit., t. 1, s. 288289. Dyscyplina militaris wojska kwarcianego, na województwa ruskie i ukrainne od pogan s³u¿¹ca, w: VL, t. 3, s. 373374.
na militaris generalna, Porz¹dek wojska kwarcianego i Krótk¹ eksplikacjê podatków koronnych, co in simplo uczyniæ mog¹. Znalaz³y siê w nich równie¿
ustalenia dotycz¹ce Ukrainy. W pierwszym zapisano utrzymanie 6 tys. Koza-ków w s³u¿bie Rzeczypospolitej, którzy mieli stacjonowaæ na terenach nad-dnieprzañskich. Co do wojska kwarcianego zalecano, aby na Ukrainie przez ca³y rok sta³a co najmniej czterotysiêczna armia, dla której okrelono te¿
stawki ¿o³du, sposoby uzyskania pieniêdzy na op³acenie tego wojska i wska-zano województwa, które obci¹¿ono dostarczaniem ¿ywnoci dla wojska. Na miejsce hiberny wyznaczono dwie miejscowoci: Brac³aw i wie w wojewódz-twie brac³awskim Macochê15.
Dyskusja nad przed³o¿on¹ propozycj¹ komisji odby³a siê w dniu nastêp-nym. Pierwszym pos³em, który zaprotestowa³ przeciwko wyznaczeniu Brac³a-wia jako miejsca na hibernê by³ podkomorzy podolski Marcin Kalinowski (póniejszy wojewoda czernihowski). Swój sprzeciw argumentowa³
nieobecno-ci¹ starosty brac³awskiego i obawami, ¿e wojska zniszcz¹ starostwo16. G³osy sprzeciwu wyrazili równie¿ pos³owie wielkopolscy, zas³aniaj¹c siê brakiem instrukcji w tej sprawie z sejmiku oraz dowodz¹c, ¿e propozycja komisji krzywdzi obywatelów koronnych. Wród Wielkopolan najmocniej akcento-wali swoje stanowisko sêdzia ziemski kaliski Wac³aw Zaj¹czek, starosta liw-ski Jan Oborliw-ski, podsêdek sieradzki Aleksander Zaleliw-ski oraz £ukasz Orzel-ski. Rzecz jasna, pos³owie województw ukrainnych równie¿ sprzeciwiali siê roz³o¿eniu armii na le¿a zimowe na ich terenie, utrzymuj¹c, i¿ tego typu ciê¿ary powinny ponosiæ wszystkie województwa Rzeczypospolitej, a nie tylko te, które i tak cierpi¹ od najazdów tatarskich17. Projektu o organizacji woj-ska bronili m.in. krajczy koronny Jakub Sobieski, podwoj-skarbi nadworny ko-ronny Jerzy Ossoliñski, wspomniany wy¿ej podkomorzy lwowski Trzebiñski, podkomorzy sandomierski Krzysztof Ossoliñski i sêdzia ziemski podolski Je-rzy Dydyñski. Podkrelali, ¿e tak ma³a garstka ludzi kwarcianego wojska wstrêtu ¿adnego uczyniæ nie mo¿e, dlatego te¿ optowali za podwy¿szeniem jego stanu liczbowego i deklarowali jak siê wydaje nieco na wyrost i¿
dobra szlacheckie bêd¹ wolne od obci¹¿eñ podatkowych i aprowizacyjnych oraz gwa³tów ¿o³nierskich. Sugerowali, ¿e ciê¿ar utrzymania projektowanej armii ponios¹ wy³¹cznie dobra królewskie i duchowne. Nie uwierzyli w te deklaracje pos³owie z zainteresowanych województw i co interesuj¹ce
równie¿ Wielkopolanie, podkrelaj¹c, ¿e ich ziemie tak¿e s¹ wystawione na niebezpieczeñstwo i in ista aequqlitate Reipublicae [w takiej równoci Rze-czypospolitej] maj¹ byæ aequales [równe] wszytkie rzeczy18.
15 J. Sobieski, op. cit., s. 247250. Wed³ug wydawców diariusza Macocha to inaczej Ma-czycha.
16 Ibidem, s. 255.
17 Ibidem, s. 255256.
18 Ibidem, s. 256257. Inaczej zinterpretowa³ tê dyskusjê Z. Szczerbik, Sejm koronacyj-ny , s. 86.
Do sprawy wrócono 11 marca19, podczas czytania konstytucji disciplina militari województw ukrainnych. Przez pó³ godziny trwa³a dyskusja, w któ-rej prym wiedli pos³owie wielkopolscy, domagaj¹c siê pod grob¹ niewyra¿e-nia zgody, aby le¿a dotyczy³y tylko województw ukrainnych. Ostatecznie za-pisano w samym tytule konstytucji, i¿ zapisany w niej porz¹dek wojskowy ma dotyczyæ wy³¹cznie wojska kwarcianego, stacjonuj¹cego na Ukrainie20. Z uwagi na to, ¿e sejm zbli¿a³ siê ku koñcowi (planowo obrady mia³y zakoñ-czyæ siê 14 marca) nastêpnego dnia (12 marca) senatorów i pos³ów zaprz¹ta³y inne projekty konstytucji. Pod koniec sesji jedynie Litwini upomnieli siê, aby parlamentarzyci mieli na wzglêdzie zabezpieczenie Ukrainy21. Trzy dni pó-niej czytano konstytucjê disciplina militaris, której zapisy zosta³y w kilku punktach zmienione w stosunku do tych dyskutowanych w samej izbie posel-skiej. W tym kszta³cie uchwa³ê najbardziej popiera³ krajczy koronny J. Sobie-ski oraz pos³owie z województw ukrainnych22.
Powy¿sza analiza wskazuje, ¿e wprawdzie uczestnicy sejmu koronacyjne-go dostrzegali problemy wystêpuj¹ce na terytoriach ukrainnych, ale nie wznieli siê ponad tradycyjn¹ debatê o potrzebie zabezpieczenia po³udniowo-wschodnich rubie¿y Rzeczypospolitej. Za propozycjami (choæby tymi wyg³o-szonymi przez senatorów w czasie wotów) i deklaracjami nie sz³y jednak konkretne uregulowania prawne, a w zwi¹zku z tym, i¿ do czêci porusza-nych spraw nie uzyskano zgody w czasie obrad sejmowych, ich rozwi¹zanie zrzucono na powo³an¹ w tym celu komisjê miêdzysejmow¹, uchwalaj¹c sto-sown¹ konstytucjê. Kilkudziesiêcioosobowa komisja, której przewodnictwo powierzono kasztelanowi krakowskiemu S. Koniecpolskiemu, mia³a zjechaæ do Lwowa w po³owie stycznia 1634 r. (tydzieñ po Trzech Królach) i ustaliæ miejsca na hibernê oraz zaprowiantowanie wojsku stacjonuj¹cemu na Ukra-inie. A wynik jej prac mia³ byæ przedstawiony na sejmikach przedsejmo-wych23.
Na zakoñczenie warto dodaæ, i¿ dorobek legislacyjny sejmu koronacyjne-go dotycz¹cy wy³¹cznie Ukrainy to kilka konstytucji. Oprócz wspomnianej o organizacji wojska kwarcianego, które mia³o staæ na stra¿y bezpieczeñstwa Ukrainy, uchwalono jeszcze konstytucje: Ordynacja czernihowska, która ustanawia³a m.in. starostwo grodzkie oraz urzêdy kasztelana, podkomorzego oraz inne urzêdy ziemskie i powiatowe, a tak¿e zezwala³a na wybieranie dwóch pos³ów na sejm; Laudum województwa brac³awskiego, z strony
straw-19 Data 12 marca w monografii Z. Szczerbika (Sejm koronacyjny , s. 86) to zapewne przeoczona literówka.
20 J. Sobieski, op. cit., s. 266.
21 Ibidem, s. 276.
22 Ibidem, s. 287. Inaczej zinterpretowa³ passus zapisany w diariuszu Z. Szczerbik (Sejm koronacyjny , s. 87), który s¹dzi³, i¿ Sobieski i pos³owie z sejmików ukrainnych protestowali przeciwko zmianom w konstytucji.
23 Dyscyplina militaris wojska kwarcianego, na województwa ruskie i ukrainne od pogan s³u¿¹ca, w: VL, t. 3, s. 374.
nego poselskiego, która ustanawia³a diety poselskie i okrela³a ich wysokoæ;
Komisje podolskie dotycz¹ca rozgraniczenia królewszczyzn i dóbr szlachec-kich w województwie podolskim i brac³awskim; Libertacja miasta Kijowa m.in. potwierdzaj¹ca dawne prawa i wolnoci miejskie; Okazowanie woje-wództwa kijowskiego z powodu wylania Dniestru ustalaj¹ca nowy czas prze-prowadzenia popisu24. Nie jest to oczywicie dorobek imponuj¹cy na tle 148 konstytucji uchwalonych na sejmie koronacyjnym, ale odzwierciedla w ja-kim stopniu ciê¿ar i wachlarz spraw, które nurtowa³y spo³eczeñstwo intere-suj¹cych nas terenów. Inna rzecz, ¿e uchwalone prawo nie zawsze by³o egze-kwowane, o czym wiadczy choæby ustawiczne zaleganie z ¿o³dem dla wojska stacjonuj¹cego na Ukrainie25.
SUMMARY
The article entitled The Coronation Sejm of King Wladyslaw IV and the Ukra-inian issue analyses the legal acts adopted by the Polish Parliament in 1633 in connection with the political situation in the Ukraine. The article opens with a brief outline of the circumstances surrounding the Coronation Sejm. The author then analyses parliamentary debates concerning the Ukrainian issue, mainly military aspects such as mobilization of troops, provisions and winter quarters for the army.
The Ukrainian problem revealed a rift between Sejm members. Despite differences in opinion, the Sejm was able to enact laws establishing disciplina militaris. The Ukrainian issue was not the main topic of deliberation, and several resolutions directly addressing Ukraine were only a small part of the body of 148 laws passed by the Coronation Sejm.
24 VL, t. 3, s. 381382, 389, 391393.
25 A. Filipczak-Kocur, op. cit., s. 167 i n.
Irena Makarczyk
Instytut Historii i Stosunków Miêdzynarodowych Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie