Skłonność do inflacji

Kolejny postulat sformułowany przez G. Magnifico oraz H. G. Grubela dotyczył występowania jednolitej skłonności do inflacji w integrujących się państwach. Prześledźmy w takim razie, czy podobnie jak w przypadku poprzednich kryteriów, warunek ten był spełniony w stosunku do krajów EWG, które jako pierwsze tworzyły ESW (Tabela 20).

Tabela 20. Wielkość stóp inflacji w krajach EWG w latach 1971-1979.

Kraj/Rok 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 Średni a roczn a Belgia i Luksemburg 5,6 6,4 7,3 15,7 11 7,6 6,3 3,9 5,1 7,66

241 Polityka pieniężna, A. Sławiński (red.), C.H. Beck, Warszawa 2011, s. 215-216.

195 Dania 5,7 7,1 12,6 15,5 9,6 13,1 12,2 7,1 11,8 10,52 Francja 6,0 6,9 8,5 15,2 9,6 9,9 9,0 9,7 11,8 9,62 Holandia 8,4 7,9 8,2 10,9 9,1 8,5 5,2 3,9 4,8 7,43 RFN 5,8 6,5 7,8 5,9 5,4 3,9 3,5 2,4 5,4 5,18 Wielka Brytania 9,0 7,7 10,6 19,2 24,9 15,1 12,1 8,4 17,2 13,8 Włochy 4,7 7,4 12,5 24,5 11,1 21,8 14,9 11,9 19,8 14,29 Średnia stopa 6,46 7,13 9,64 15,27 11,53 11,41 9,03 6,76 10,84 9,79 Rozpiętość 4,30 1,5 5,30 18,60 19,50 17,90 11,40 9,50 15,00 ^11,4/9, 11 Maksymalne odchylenie od średniej stopy w górę ^{2,54 0,77 2,96 9,23 13,37 10,39 5,87 5,14 8,96} 6,58/4, 5 w dół 1,76 0,73 2,34 9,37 6,13 7,51 5,53 4,36 6,04 ^4,86/4, 61

Źródło: A. Bień, Optymalny obszar…, op. cit., s. 156.

Analizując dane przedstawione w powyższej tabeli, zauważamy, że są one bardzo zróżnicowane. Średnia stopa inflacji w krajach EWG w omawianych latach wynosiła 9,8%, natomiast rozpiętość stóp wahała się od 1,5% do 19,5% w latach 1972-1975, osiągając średnioroczną wartość 11,4%. Przyczyną tak wysokiej rozpiętość stóp inflacji były maksymalne odchylenia od średniej w górę, wahające się od 0,77% w 1972 r. do 13,37% w 1975 r., które w badanym okresie wyniosły średnio rocznie 6,58%. Natomiast w tym samym czasie odchylenia w dół od średniej stopy inflacji miały rozpiętość wynoszącą od 0,73% w 1972 r. do 9,37% w 1974 r. i wynosiły średnio rocznie za lata 1971-1979 4,86%. Z powyższych danych wynika, że w omawianych latach, państwa nie starały się utrzymać inflacji na zbliżonym poziomie, ponieważ w poszczególnych latach występowała bardzo duża rozpiętość stóp inflacji o wartości średniej 11,4%. Główny wpływ na taką

196 wartość miały odchylenia od średniej w górę, co oznacza, że w tamtym czasie miały miejsce, w gospodarkach państw Wspólnoty, zjawiska o charakterze destabilizacyjnym.

Biorąc pod uwagę za miernik skłonności do inflacji, średnioroczną stopę inflacji w latach 1971-1979, zauważamy, że w poszczególnych państwach kształtowała się bardzo różnie. Najwyższą, wynoszącą 14,29% charakteryzowały się Włochy, natomiast najniższą RFN, gdzie wynosiła 5,18%. Państwa Wspólnoty można było podzielić według skłonności do inflacji. Najniższą charakteryzowały się: RFN, Holandia, Belgia i Luksemburg. Średnią stopę inflacji miały: Francja oraz Dania. Natomiast najwyższa była charakterystyczna dla takich państw jak: Włochy oraz Wielka Brytania. Oznacza to, że ten wskaźnik jest bardzo istotnym przy tworzeniu optymalnego obszaru walutowego i nie powinien być nigdy pomijany w stosunku do kolejnych państw kandydujących do strefy walutowej.

Przeprowadzona powyżej analiza danych, których rozpiętość zarówno w poszczególnych latach, jak i w długim okresie uzasadnia postawienie tezy, że kraje Wspólnoty w momencie tworzenia ESW nie spełniały kryterium jednakowej skłonności do inflacji. Następstwem takiego stanu rzeczy oraz jego utrzymywania się w latach 80. była często pojawiająca się konieczność dostosowywania do siebie kursów walut w ESW. Polegały one albo na dewaluacji walut państw o wysokiej inflacji lub też rewaluacji walut tych państw, w których skłonność do inflacji była niższa.

Kryterium jednakowej skłonności do inflacji stanowi jeden z warunków poprawnego funkcjonowania optymalnego obszaru walutowego zgodnie z teorią OCA. Zaniedbania w tej dziedzinie w przyszłości mogą mieć istotny wpływ na dalsze funkcjonowanie całej strefy euro. Natomiast przypadek Włoch należy rozpatrywać indywidualnie, ponieważ jak wiadomo, obecnie m.in. kraj ten boryka się z problemami gospodarczymi związanymi z funkcjonowaniem w ramach strefy euro.

Zgodnie z danymi przedstawionymi w poniższej tabeli (Tabela 21) wielkość stóp inflacji w kolejnych latach nie podlegała zbyt wielkim wahaniom w przypadku państw, które już przez ponad 30 lat brały udział w procesie integracji gospodarczej. Pozostaje jeszcze pytanie, jak przedstawiało się wypełnianie kryterium skłonności do inflacji w przypadku państw, które w analizowanym okresie przystępowały kolejno do unii monetarnej. Przy tym należy uwzględnić fakt, że kryterium stopy inflacji było tym, które miało istotne znaczenie podczas formułowania założeń dotyczących funkcjonowania optymalnego obszaru walutowego. Było ono także jednym z kryteriów konwergencji, czyli

197 tych warunków, które państwa kandydujące do UE miały za zadanie bezwarunkowo spełnić i które decydowały o przyjęciu do grona państw członkowskich.

Tabela 21. Roczna stopa inflacji w krajach UE w latach 2001-2012 w %.

Kraj/lata 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Unia Europejska 2,2 2,1 2 2 2,2 2,2 2,3 3,7 1 2,1 3,1 2,6 Strefa euro (17) 2,3 2,2 2,1 2,1 2,2 2,2 2,1 3,3 0,3 1,6 2,7 2,5 Belgia 2,4 1,6 1,5 1,9 2,5 2,3 1,8 4,5 0 2,3 3,5 2,6 Bułgaria 7,4 5,8 2,3 6,1 6 7,4 7,6 12 2,5 3 3,4 2,4 Republika Czeska 4,5 1,4 -0,1 2,6 1,6 2,1 3 6,3 0,6 1,2 2,1 3,5 Dania 2,3 2,4 2 0,9 1,7 1,9 1,7 3,6 1,1 2,2 2,7 2,4 Niemcy 1,9 1,4 1 1,8 1,9 1,8 2,3 2,8 0,2 1,2 2,5 2,1 Estonia 5,6 3,6 1,4 3 4,1 4,4 6,7 10,6 0,2 2,7 5,1 4,2 Irlandia 4 4,7 4 2,3 2,2 2,7 2,9 3,1 -1,7 -1,6 1,2 : Grecja 3,7 3,9 3,4 3 3,5 3,3 3 4,2 1,3 4,7 3,1 1 Hiszpania 2,8 3,6 3,1 3,1 3,4 3,6 2,8 4,1 -0,2 2 3,1 2,4 Francja 1,8 1,9 2,2 2,3 1,9 1,9 1,6 3,2 0,1 1,7 2,3 2,2 Włochy 2,3 2,6 2,8 2,3 2,2 2,2 2 3,5 0,8 1,6 2,9 3,3 Cypr 2 2,8 4 1,9 2 2,2 2,2 4,4 0,2 2,6 3,5 3,1 Łotwa 2,5 2 2,9 6,2 6,9 6,6 10,1 15,3 3,3 -1,2 4,2 2,3

198 Litwa 1,6 0,3 -1,1 1,2 2,7 3,8 5,8 11,1 4,2 1,2 4,1 3,2 Luksemburg 2,4 2,1 2,5 3,2 3,8 3 2,7 4,1 0 2,8 3,7 2,9 Węgry 9,1 5,2 4,7 6,8 3,5 4 7,9 6 4 4,7 3,9 5,7 Malta 2,5 2,6 1,9 2,7 2,5 2,6 0,7 4,7 1,8 2 2,5 3,2 Holandia 5,1 3,9 2,2 1,4 1,5 1,7 1,6 2,2 1 0,9 2,5 2,8 Austria 2,3 1,7 1,3 2 2,1 1,7 2,2 3,2 0,4 1,7 3,6 2,6 Polska 5,3 1,9 0,7 3,6 2,2 1,3 2,6 4,2 4 2,7 3,9 3,7 Portugalia 4,4 3,7 3,3 2,5 2,1 3 2,4 2,7 -0,9 1,4 3,6 2,8 Rumunia 34,5 22,5 15,3 11,9 9,1 6,6 4,9 7,9 5,6 6,1 5,8 3,4 Słowenia 8,6 7,5 5,7 3,7 2,5 2,5 3,8 5,5 0,9 2,1 2,1 2,8 Słowacja 7,2 3,5 8,4 7,5 2,8 4,3 1,9 3,9 0,9 0,7 4,1 3,7 Finlandia 2,7 2 1,3 0,1 0,8 1,3 1,6 3,9 1,6 1,7 3,3 3,2 Szwecja 2,7 1,9 2,3 1 0,8 1,5 1,7 3,3 1,9 1,9 1,4 0,9 Wielka Brytania 1,2 1,3 1,4 1,3 2,1 2,3 2,3 3,6 2,2 3,3 4,5 2,8

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat, 7.02.2013.

Słowenia była pierwszym krajem z grupy 10 państw, które w 2004 roku przystąpiły do UE i już w 2007 roku przyjęła wspólną walutę. Jak można zauważyć, od 2001 roku, czyli w okresie poprzedzającym przystąpienie do unii walutowej z roku na rok poziom inflacji zmniejszał się z 8,6% w 2001 roku do 2,5% w 2006 r. W przypadku Malty i Cypru, które przyjęły euro w 2008 roku sytuacja może nie była tak klarowna, ale widoczne są

199 również starania tych państw o obniżenie stopy inflacji w latach poprzedzających przyjęcie euro. Na Cyprze przez lata 2004-2007 inflacja utrzymywała się na stabilnym poziomie ok. 2%, natomiast na Malcie do 2006 r. inflacja wynosiła średnio ok. 2,6%, lecz w roku poprzedzającym przystąpienie do strefy euro wyraźnie spadła do poziomu 0,7%. Słowacja to państwo, które charakteryzowało się wahaniami stóp inflacji od najwyższej w 2003 r. – 8,4%, czyli jeszcze przed przystąpieniem do UE do najniższej w 2007 r. – 1,9%. W roku poprzedzającym bezpośrednio przystąpienie do unii monetarnej, czyli 2008, inflacja wzrosła i wyniosła 3,9%. Estonia to kraj, który przyjął wspólną walutę w 2011 r., a w kolejnych latach do strefy euro przystąpiły Łotwa (2014) i Litwa (2015). Stopa inflacji w Estonii na rok przed przystąpieniem została ustabilizowana na poziomie 2,7%, lecz w 2008 r. wynosiła aż 10,6%. Rok 2008 odznaczył się we wszystkich państwach znacznymi wzrostami stóp inflacji ze względu na sytuację, jaka miała miejsce w gospodarce światowej, a mianowicie w fazie poprzedzającej wybuch kryzysu finansowego. Następnie doszło do pojawienia się tendencji deflacyjnych.

Podsumowując, wszystkie państwa przed przystąpieniem do Unii Europejskiej, czy do strefy euro, wykazały spadki odnotowywanej stopy inflacji, co świadczy o tym, że kryterium stabilności cen było respektowane i niemal wszystkim państwom udało się uzyskać wysoki stopień stabilizacji cen. Należy jednak zastanowić się jakim kosztem i jakimi środkami. Czy dane te w niektórych przypadkach nie były „kreatywnie kształtowane” za wszelką cenę, aby tylko spełnić wymagania i dostać się do klubu państw europejskich o wspólnej walucie. Wątpliwość ta dotyczy szczególnie państw, które po wejściu do strefy euro odnotowały ponowny wzrost stopy inflacji.