wiecznej Francji – także na okresach sprawozdawczych O rachun-kowości w nowożytnym rozumieniu tego słowa możemy mówić od wydania w 1494 roku pracy Luki de la Paciolego: Summa de arithme-tica, geometria, proportioni et proportionalita.
Zasady rachunkowości
w sektorze
Patrycja Mniszek doktorantka, Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet JagiellońskiPatrycja
Mniszek
small business
1 E. Nowak, Rachunkowość. Kurs podstawowy, PWE, Warszawa 2002, s. 13.
2
T. Kiziurkiewicz, K. Sawicki, Rachunkowość małych podmiotów, PWE, Warszawa 2012, s. 10–20.
3 M. Dobija, M. Jędrzejczyk, Szkice z historii rachunkowości, PTE, Kraków 2011, s. 11.
Przedmiotem rachunkowości są procesy bądź zdarzenia gospodarcze zachodzące w okreś-lonej jednostce gospodarczej. Obecnie jest to prawnie sformalizowany zapis zasad i norm or-ganizujących życie gospodarcze zarówno w skali mikro-, jak i makroekonomicznej. Podmiot gospodarczy, do którego stosuje się rozważania rachunkowościowe, musi być jednostką
wyodręb-4
nioną majątkowo . Rachunkowość oparta jest na wypracowanych w teorii, a opartych na praktyce gospodarczej standardach i zasadach. Związane są one z pomiarem, ewidencją, grupowaniem i ujawnianiem zjawisk i procesów zachodzących w podmiotach gospodarczych. Ponadto jej zna-czenie jest sankcjonowane regulacjami odrębny-mi, a przyjętymi w prawie stanowionym poszcze-gólnych państw. Jak zauważył też S. Sojak, kiero-wanie przedsiębiorstwem bez co najmniej ele-mentarnej znajomości rachunkowości może
oka-5
zać się trudne .
W Polsce podstawowym źródłem kody-fikującym zasady rachunkowości jest ustawa o ra-chunkowości. W naszym kraju obowiązuje jednak podwójna hierarchia ważności norm prawnych, z tym że w wypadku małych podmiotów zastoso-wanie ustawy bilansowej nie ma miejsca. W wy-padku tych grup podmiotów decydujące znacze-nie mają przepisy prawa podatkowego, znacze-niemznacze-niej mogą one również przyjmować dla swych celów rozwiązania proponowane w polskiej ustawie bilansowej.
Rachunkowość uznać można za po-wszechny, obowiązujący język biznesu. Dostar-cza ona niezbędnych informacji dotyczących ob-szarów zarówno finansowych, jak i majątkowych danej jednostki. Ze względu na swoją specyfikę i odmienność rachunkowość podmiotów gospo-darczych funkcjonujących w różnych środowis-kach ekonomicznych charakteryzuje się odrębny-mi cechaodrębny-mi. Te różniące cechy dotyczą zarówno uwarunkowań geograficznych, prawnych,
spo-6
łecznych, jak i podmiotowych . Ten ostatni aspekt oznacza, że np. podmioty mikro i makro mogą stosować czy to wybrane, czy też w ogóle
zre-zygnować ze stosowania większości rozwiązań wykorzystywanych w ustawie o rachunkowości.
Istota rachunkowości obejmuje części składowe, do których zalicza się: księgowość, kal-kulację kosztową oraz sprawozdawczość finan-sową. Księgowość to przede wszystkim ewiden-cja procesów i zjawisk gospodarczych. Kalkulaewiden-cja to określanie kosztu wytworzenia dóbr ekono-micznych. Tak zaewidencjonowane dokonania podmiotu gospodarczego są następnie
materia-7
łem wykorzystywanym w sprawozdaniach . Współcześnie wyróżnia się trzy podsys-temy rachunkowości, w skład których zalicza się rachunkowość finansową, zarządczą oraz podat-kową. Szerzej kwestie zróżnicowania tych syste-mów omawia m.in. E. Nowak, różnicując je pod względem: celu, metod generowanych informacji oraz grup użytkowników generowanych
infor-8
macji . W tabeli 1 przedstawione są najważniejsze cechy charakterystyczne dla każdego z wymienio-nych wyżej podsystemów rachunkowości.
Tabela 1 prezentuje zróżnicowanie pod-systemów rachunkowości pod względem wyod-rębnionych cech, do których zalicza się m.in. przeznaczenie, standaryzację odbiorców infor-macji oraz formę sprawozdania.
Rachunkowość finansowa to zwarty sys-tem informacyjny, który odzwierciedla w formie kapitałowej zjawiska i zdarzenia gospodarcze występujące w danym przedsiębiorstwie. Opisuje ona sytuację majątkową oraz wynik finansowy podmiotu gospodarczego. Do głównych jej fun-kcji należą: identyfikacja, pomiar i prezentowanie
9
informacji w postaci sprawozdania finansowego . Emanacją praktycznej strony rachunkowości finansowej są normy prawa bilansowego oraz standaryzacja krajowa i międzynarodowa. Zda-rzenia gospodarcze, które wystąpiły w danej jednostce w określonym czasie, są ujmowane w księgach na podstawie kategorii historycznych, tzn. mają charakter deterministyczny. Jedną z klu-czowych funkcji rachunkowości finansowej jest ochrona majątku właścicieli, państwa i kontra-hentów. Aktywa i pasywa jednostki wyceniane są
4
B. Gierusz, Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk 2013, s. 13–14.
5 S. Sojak, Rachunkowość zarządcza, TN OiK „Dom Organizatora”, Toruń 2003, s. 18.
6 L. Michalczyk, Współczesne nurty rachunkowości w aspekcie realizacji celów ekonomicznych przedsiębiorstw, „Przegląd Organizacji” 2011, nr 2, s. 34–38.
7 A. Kuczyńska-Cesarz, Zasady rachunkowości, Skrypty i Podręczniki nr 25, EKO Edukacja, Warszawa 1997, s. 8
8 E. Nowak, op. cit., s. 13–31.
9
w rachunkowości finansowej za pomocą określo-nych metod. Zapas wyceniany jest za pomocą kosztu historycznego. Wycena następuje w walu-cie obowiązującej w danym państwie. Rachun-kowość finansowa ukazuje pozycję finansową firmy, jej dokonania gospodarcze oraz wartość majątku i źródło jego finansowania. Do głów-nych jej użytkowników zalicza się: właścicieli, kredytodawców, pracowników, kontrahentów, a także instytucje finansowe oraz organy pań-stwowe i samorządowe. Do jednych z najważniej-szych funkcji rachunkowości finansowej zaliczyć można funkcje: kontrolną, dowodową i informa-cyjną. Rachunkowość finansowa jest wykorzysty-wana przez menadżerów w przedsiębiorstwach. Jest ona stosowana w toku podejmowanych
de-10
cyzji gospodarczych .
Rachunkowość podatkowa obejmuje ewidencję gospodarczą wynikającą z prawa
po-datkowego. Główną jej funkcją jest określenie wysokości należnych podatków będących efek-tem obowiązków zdefiniowanych w ustawo-dawstwie podatkowym. Ewidencja prowadzona do celów podatkowych uwidacznia różnice
11
w przychodach i kosztach podatkowych . Od-biorcą informacji generowanych przez rachunko-wość podatkową jest Skarb Państwa. Każda jed-nostka obowiązkowo rozlicza zobowiązania po-datkowe, a także przesyła odpowiednie deklaracje bądź zeznania podatkowe do właściwych z punktu widzenia działalności gospodarczej, bądź siedziby, Urzędów Skarbowych. Zobowią-zania podatkowe są regulowane przy użyciu
walu-12
ty prawnie obowiązującej w danym kraju .
Rachunkowość zarządcza określana jest jako system informacyjny, nakierowany na przyszłość podmiotu gospodarczego. W przeci-wieństwie do rachunkowości podatkowej nie Tabela 1. Cechy szczególne podsystemów rachunkowości
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: B. Gierusz, Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk 2008, s. 14–28. Lp Cecha System rachunkowość finansowa rachunkowość podatkowa rachunkowość zarządcza 1 Standaryzacja akceptacja międzynarodowych i krajowych standardów współzależność z prawem podatkowym nadrzędność norm wewnątrzorganizacyj-nych 2 Realizowany cel
rzetelna i jasna prezentacja sytuacji finansowej
podmiotu
rozliczenia podatkowe narzędzie planowania i kontroli
3 Użytkownicy informacji
otoczenie zewnętrzne podmiotu
organy skarbowe otoczenie wewnętrzne podmiotu
4 Transfer informacji
definiowany przez prawo i oczekiwania odbiorców zewnętrznych wynikający z zapisów prawa zgodny z zasadami wewnątrzorganizacyj-nymi 5 Mierniki wyceny
według waluty narodowej według waluty narodowej według systemów: naturalnego lub wartościowego 6 Forma sprawozdania na podstawie ustaleń zewnętrznych na podstawie ustaleń zewnętrznych zgodna z oczekiwaniami wewnętrznymi
10 S. Sojak, op. cit., s. 19.
11 L. Michalczyk, Relacja wybranych segmentów prawa bilansowego z prawem podatkowym, „Pieniądze i Więź” 2012, nr 3, s. 78–87.
podlega ona standaryzacji. Nie zmierza się też do jej harmonizacji, jak ma to miejsce chociażby w przypadku rachunkowości finansowej. Z reguły obowiązują jednak standaryzacje wewnątrzorga-nizacyjne. Zakres rachunkowości zarządczej związany jest z gromadzeniem nie tylko infor-macji wewnętrznych z otoczenia
przedsiębior-13
stwa . W przeciwieństwie do rachunkowości finansowej rachunkowość zarządcza skupia się na informacjach prospektywnych. Poprzez dostar-czane informacje wspomaga między innymi osoby zarządzające podmiotem w zakresie podej-mowanych przez nie decyzji. Wspiera również w planowaniu ekonomicznym oraz kontrolowa-niu realizacji przyjętych planów. Rachunkowość zarządcza, w przeciwieństwie do rachunkowości finansowej, może stosować różne sposoby wyce-ny, do których zalicza się: wartość ekonomiczną, bieżącą czy też likwidacyjną netto. Celem jej sto-sowania jest też generowanie szczegółowych raportów oraz sprawozdań sporządzanych dla wąskiej grupy odbiorców i użytkowników wew-nątrzorganizacyjnych. Pomiar danych przez ra-chunkowość zarządczą prezentowany jest w spo-sób finansowy, niefinansowy, ilościowy bądź
ja-14
kościowy .
W rachunkowości zarządczej wyróżnia się cztery funkcje:
1. Funkcję planistyczną, w której za pomocą stosowanych mierników finansowych i niefi-nansowych charakteryzowana jest przeszła, teraźniejsza oraz przyszła sytuacja jednostki. Zazwyczaj w skład planu wchodzą dwa warianty zrealizowanych celów: minimalizacja kosztów bądź maksymalizacja efektywności. 2. Funkcję optymalizującą i maksymalizującą,
realizowaną dzięki dostarczanym informac-jom ekonomicznym, stosując systemy porów-nywania i wyboru optymalnego rozwiązania. 3. Funkcję motywacyjną, definiującą pomiar
osiągnięć poszczególnej jednostki organiza-cyjnej, jej ocenę oraz adekwatność wynagro-dzeń ze stopniem realizacji założonego celu ujętego w planie działania.
4. Funkcję kontrolną, weryfikującą osiągnięcia przedsiębiorstwa, a także formułującą wnios-ki, które są kluczowe przy korekcie różnic pomiędzy określonym planem a jego reali-zacją .15
Zasady rachunkowości występujące w ma-łych przedsiębiorstwach
Zgodnie z ustawą o rachunkowości każ-da jednostka gospokaż-darcza określa politykę ra-chunkowości. Obowiązkiem każdego podmiotu gospodarczego jest ewidencja oraz zróżnicowa-nie opisu wszystkich transakcji mających wpływ na ocenę sytuacji ekonomicznej przedsiębior-stwa. Każda jednostka gospodarcza stosuje rów-nież określone przez nią zasady rachunkowości. W zaakceptowanych przez daną jednostkę zasa-dach można stosować uproszczenia. Odnoszą się one do sprawozdawczości finansowej oraz ewidencji zdarzeń gospodarczych w księgach rachunkowych. Wszelkiego typu uproszczenia nie mogą jednak wpływać na ocenę sytuacji finansowej, ponieważ obowiązkiem podmiotu
16
jest przedstawienie jej w sposób rzetelny i jasny . Zasady rachunkowości to zestawienie akceptowanych w teorii rachunkowości i praktyce gospodarczej metod służących opisowi, analizie wartości i zmian w aktywach oraz kapitałach
17
podmiotu . Można je podzielić na trzy grupy
18
zasad: uniwersalne, nadrzędne oraz podrzędne . W małych podmiotach gospodarczych z reguły nawiązuje się do poniższych zasad rachunkowości:
· zasady memoriału, · zasady kasowej,
· zasady współmierności przychodów i kosz-tów (w podmiotach stosujących podatkową książkę przychodów i rozchodów),
· zasady istotności,
· zasady kontynuacji działania, · zasady ciągłości,
· zasady prawdziwego i rzetelnego obrazu, · zasady ostrożnej wyceny.
13
M. Gmytrasiewicz, Vademecum rachunkowości. Rachunkowość. Podstawowe założenia i zasady, Difin, War-szawa 2008, s. 22.
14 S. Sojak, op. cit., s. 21.
15 K. Czubakowska, W. Gabrasiewicz, E. Nowak, Podstawy rachunkowości zarządczej, PWE, Warszawa 2006, s. 30–35.
16 Rachunkowość krok po kroku, Dodatek nr 9 do „Zeszytów Metodycznych Rachunkowości”, nr 13 z dnia 1.07.2010.
17
B. Gierusz, op. cit., s. 142
Zasadę memoriału można zdefiniować jako obligum wykazywania każdej operacji gospo-darczej, dotyczącej określonego przedsiębior-stwa. Osiągane przychody uwidaczniane są wraz z kosztami dotyczącymi określonego roku
obro-19
towego, bez względu na termin ich płatności . Najważniejszy jest moment ich wystąpienia. Po-zytywnym aspektem zasady memoriału jest kom-pletność opisu sytuacji ekonomicznej podmiotu na każdym etapie jego działalności. Zastosowanie tej zasady ma znaczenie zwłaszcza w wypadku operacji gospodarczych, w których fakt ich ure-gulowania lub wpływu środków pieniężnych ma znaczenie podatkowe. Dotyczy to przede wszyst-kim rozliczeń z tytułu wynagrodzeń, składek na
20
ubezpieczenie społeczne czy odsetek . Zasada ta posiada dwa wymiary. Po pierwsze, memoriał od-nosi się wprost do przyszłych, przewidywanych rozchodów i wpływów pieniężnych. Powyższe są oczekiwane w przyszłości zazwyczaj w formie wpływów lub rozchodów kapitału pieniężnego. Po drugie, dzięki przestrzeganiu zasady memo-riału można obiektywnie podejmować decyzje związane z wystąpieniem zmian kapitału w
dzia-21
łalności gospodarczej .
Kolejną stosowaną zasadą jest zasada współmierności przychodów i kosztów. Oznacza ona zaliczanie do danego okresu kosztów, wtedy gdy występują uzyskane w związku z ich po-niesieniem przychody. Tak definiowane przycho-dy w sposób logiczny połączone są z kosztami. Wydatki mogą dotyczyć przyszłych okresów sprawozdawczych lub być ujęte w bieżącym okresie jako koszty faktycznie poniesione. Zgod-nie z tą zasadą na wynik działalności gospo-darczej mają wpływ zrealizowane przychody w określonym roku obrotowym i niezbędne do
22
ich osiągnięcia koszty . Taki stan rzeczy może doprowadzić do różnych przesunięć w czasie, które związane są z procesem zakupu, sprzedaży, zużycia, jak i terminem zapłaty za nie. Podążając tokiem rozumowania A. Kuczyńskiej-Cesarz, można przyjąć, iż zbyt wysoka ilość kosztów, która dotyczy różnych lat obrotowych, bardzo niekorzystnie zniekształca obraz wyniku
finanso-23
wego i powinny one być rozliczone w czasie . Zasada oznacza, że koszty poniesione przez daną jednostkę gospodarczą powinny być uznawane w okresie, w którym jest związany z nimi przy-chód. Określa to wzajemne relacje pomiędzy kosztami a przychodami.
Jako wyjątek od powyższej zasady uznać można sytuację, w której wydatkom nie towa-rzyszą przychody. Może mieć ona miejsce w wy-padku zaprzestania działalności w pewnym seg-mencie produkcji bądź strat nadzwyczajnych, które są wynikiem klęsk żywiołowych. Obie te sytuacje nie ograniczają jednak praw jednostki do uwzględniania poniesionych wtedy wydatków
24
w kosztach uzyskania przychodów .
Zastosowanie uproszczeń jest pochodną przyjęcia zasady istotności. Jest ono dopuszczal-ne, o ile nie wpływa na prezentowanie prawdzi-wego i rzetelnego obrazu funkcjonowania i
osiąg-25
nięć gospodarczych przedsiębiorstwa . Zada-niem zasady istotności jest szczegółowe określe-nie rozwiązań ukazujących wycenę aktywów i pa-sywów. Polega ona na wyodrębnieniu z wszyst-kich ewidencjonowanych zdarzeń gospodarczych tych, które mają zasadniczy wpływ na dochodo-wość oraz wynik finansowy określonej jednostki
26
gospodarczej . Konstrukcja istotności w rachun-kowości dotyczy co najmniej jej dwóch aspektów. Odnosi się ona do okresu, ale i do sposobu pre-zentowania sytuacji ekonomicznej przedsiębior-stwa. Ma też związek ze sposobem przedstawia-nia informacji zawartych w sprawozdaprzedstawia-niach finansowych, jak i innych raportach opracowy-wanych przez rachunkowość finansową. Zasto-sowanie zasady istotności może mieć wpływ na decyzje gospodarcze, które są podejmowane przez użytkowników sprawozdań finansowych. Istotność informacji w dużej mierze zależy od wartości danej operacji gospodarczej i jej ważonego wpływu na wynik końcowy danej operacji gospodarczej. Na inne aspekty zasady istotności uwagę zwraca E. Nowak. Na przykład istotny jest cel zastosowania tej zasady i jej powiązanie z zarządzaniem przedsiębiorstwem. Nakłada ona na każdą jednostkę gospodarczą
19 Art. 6 ust. 1 Ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994 (DZ.U. z 2013 poz. 330 ze zm.).
20 M. Gmytrasiewicz, op.cit., s. 56–57.
21 Ibidem, s. 58.
22 Art. 6 ust. 2 Ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994.
23 A. Kuczyńska-Cesarz, op. cit., s. 13.
24 Ibidem, s. 260–261.
25
Art. 4 ust. 4a Ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994.
obowiązek ukazania w sprawozdaniach finanso-wych całości informacji, które mają znaczący wpływ na podejmowanie decyzji przez odbior-ców sprawozdania finansowego. Sprawozdanie, będące nośnikiem informacji ekonomicznych obejmujących sytuację majątkową przedsiębior-stwa oraz jego osiągnięcia, jest narzędziem po-mocnym w podejmowaniu decyzji
ekonomicz-27
nych .
Zasada kontynuacji działania przewi-duje, że dana jednostka będzie kontynuowała działalność w nieuszczuplonym zakresie w przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż rok od dnia bilansowego (w wypadku małych
28
podmiotów: końca roku podatkowego) . Zgod-nie z tą zasadą przedsiębiorstwo przygotowuje sprawozdanie finansowe, stosując wcześniej przyjęte zasady wyceny. Równocześnie zakłada się, że nie ma przesłanek dotyczących likwidacji działalności bądź zmniejszenia jej skali. Zasada kontynuacji działania może być rozpatrywana w trzech aspektach: jako warunek podmiotu gospodarczego, jako teza, która może zostać za-kwestionowana, jako standard wyceny i
porów-29
nań .
Zasada ciągłości charakteryzuje się sto-sowaniem przyjętej polityki rachunkowości w sposób ciągły. Zasada ta zapewnia porówny-walność informacji, które zawarte są w spra-wozdaniach finansowych na przestrzeni kilku lat
30
obrotowych . Oznacza to, że przedsiębiorstwo na przestrzeni lat obrotowych powinno w sposób jednakowy:
· naliczać amortyzację,
· klasyfikować operacje gospodarcze, · oszacowywać pasywa i aktywa, · określać wynik finansowy,
· przygotowywać sprawozdanie finansowe.
Zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu wskazuje na konieczność ujmowania w księgach rachunkowych wszystkich zdarzeń gospodar-czych zgodnie z ich treścią ekonomiczną. Sprawozdania finansowe oraz wynik finansowy muszą rzetelnie i jasno prezentować sytuację
31
majątkową i finansową przedsiębiorstwa . Ostatnią z wyszczególnionych zasad, których zastosowanie nawet w małych pod-miotach wydaje się istotne, jest zasada ostrożnej wyceny. Polega ona na odrębnym określaniu wartości elementów aktywów oraz pasywów, przychodów oraz związanych z nimi kosztów, a także zysków i strat nadzwyczajnych. Wskazuje ona, że nie należy równoważyć ze sobą różnego rodzaju przychodów oraz przypadających na nie kosztów, aktywów i pasywów oraz zysków i strat
32
nadzwyczajnych .
Zakończenie
Pomimo pozornego braku adekwatności przepisów polskiego prawa bilansowego do podmiotów funkcjonujących jako małe przedsię-biorstwa, szereg jej rozwiązań jest istotnych oraz stosowanych przez tę grupę przedsiębiorców. Rozwiązania te pozwalają na uzyskanie argu-mentów w dyskusji z organami kontrolnymi jako ujęcia niezależne od przedsiębiorstw i przez to mogące uzyskać znamiona obiektywizmu.
27 E. Nowak, op. cit., s. 21.
28 B. Padurek, Zasady rachunkowości, cz. 1, Wyd. Bożena Padurek, Wrocław 2012, s. 5.
29 I. Kumor, Nadrzędne zasady rachunkowości a wartość bilansowa przedsiębiorstwa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2014, nr 804, s. 411–412.
30 D. Krzywda, Rachunkowość finansowa, FRR, Warszawa 1999, s. 27.
31 B. Padurek, op. cit., s. 5.
Bibliografia:
1. Czubakowska K., Gabrasiewicz W., Nowak E., Podstawy rachunkowości zarządczej, PWE, Warszawa 2006.
2. Dobija M., Jędrzejczyk M., Szkice z historii rachunkowości, PTE, Kraków 2011.
3. Gierusz B., Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk 2013.
4. Gmytrasiewicz M., Vademecum rachunkowości. Rachunkowość. Podstawowe założenia i zasady, Difin, Warszawa 2008.
5. Kiziurkiewicz T., Sawicki K., Rachunkowość małych podmiotów, PWE, Warszawa 2012. 6. Krzywda D, Rachunkowość finansowa, FRR,
Warszawa 1999.
7. Kuczyńska-Cesarz A., Zasady rachunkowości, Skrypty i Podręczniki nr 25, EKO Edukacja, Warszawa 1997.
8. Kumor I., Nadrzędne zasady rachunkowości a wartość bilansowa przedsiębiorstwa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2014, nr 804.
9. Messner Z, Pfaff J., Podstawy rachunkowości finansowej, SKwP, Warszawa 2010.
10. Michalczyk L., Relacja wybranych segmentów prawa bilansowego z prawem podatkowym, „Pie-niądze i Więź” 2012, nr 3.
11. Michalczyk L., Współczesne nurty rachunkowości w aspekcie realizacji celów ekonomicznych przedsię-biorstw, „Przegląd Organizacji” 2011, nr 2. 12. Nowak E., Rachunkowość kurs podstawowy,
PWE, Warszawa 2002.
13. Olchowicz I., Vademecum Rachunkowości. Rachunkowość podatkowa, Difin, Warszawa 2011.
14. Padurek B., Zasady rachunkowości, cz. 1, Wyd. Bożena Padurek, Wrocław 2012.
15. Sojak S., Rachunkowość zarządcza, TN OiK „Dom Organizatora”, Toruń 2003.
16. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 (DZ.U. z 2013 poz. 330 ze zm.).
Wstęp
Problemem badawczym analizowanym w niniejszym arty-kule jest kwestia zdefiniowania poziomu motywacji pracowników różnych szczebli decyzyjności do łączenia się podmiotów gospo-darczych. Łączenie to następuje w formie procedur określanych jako fuzje i przejęcia.
Celem artykułu jest wykazanie stosunku pracowników do procesów fuzji i przejęć podmiotów funkcjonujących w segmencie bankowym. Realizacja celu artykułu następuje z wykorzystywaniem metody AHP, do której dane pozyskano, stosując narzędzie ankiety i wywiadu bezpośredniego.
Motywy łączenia się banków i konsekwencje dla zatrudnio-nych w nich osób
W procesie łączenia się podmiotów gospodarczych, w tym banków, uczestniczą nabywca i sprzedawca. Ich działania deter-minowane mogą być realizacją różnych celów. Zestawienie w tabe-li 1 grupuje kluczowe motywy reatabe-lizowane przez nabywcę jak i sprzedawcę w procesie fuzji. Mimo identycznego określenia (mo-tywy finansowe) jego znaczenie dla obu łączących się podmiotów jest inne.
Ujęte w tabeli 1 motywy techniczne i operacyjne są naj-częstszą przyczyną podejmowania transakcji fuzji. Umożliwiają one zwiększenie efektywności zarządzania poprzez działania restruktu-ryzacyjne, obejmujące przede wszystkim zaostrzoną kontrolę kosz-tów. Jest to szansa również na zdobycie bardziej wykwalifikowanej kadry kierowniczej, która może przyczynić się do poprawy efektyw-ności finansowej organizacji. Ważnym celem fuzji jest uzyskanie synergii operacyjnej. Efekt synergii, istotny z punktu widzenia fuzji i przejęć w sektorze bankowym, osiągany jest przez wykorzystanie komplementarności zasobów organizacji oraz umiejętności zespo-łów pracowniczych. Dzięki synergii uzyskuje się też ograniczenie