Spór Greenberg – Plunkett

Analizę sporu Greenberga i Plunketta (Greenberg, 2004; Plunkett, 2012) wypada zacząć od pewnych kwestii definicyjnych. Greenberg zastanawia się nad relacją faktów prawnych do faktów społecznych. Te pierwsze mają dotyczyć konkretnego systemu prawnego; te drugie, z kolei,

are, roughly, the sorts of descriptive facts that we can study in the descriptive social sciences such as sociology, psychology, economics, linguistics, and anthropology (Greenberg 2004).

Trzeba od razu zauważyć, że definicje Greenberga odbiegają od rozumienia faktów prawnych (jako instytucjonalnych) i społecznych (jako tzw. brute social facts) przyjętego w tej pracy. Warto o tym pamiętać w dalszej części niniejszych rozważań.

Pytanie, które stawia Greenberg, dotyczy tego, jakie fakty racjonalnie determinują treść prawa. By odpowiedzieć na nie, przyjmuje on następującą charakterystykę racjonalnej determinacji:

The A facts rationally determine the B facts just in case the A facts metaphysically determine the B facts and the obtaining of the A facts makes intelligible or rationally explains the B facts’ obtaining. Thus, [it] is the conjunction of two doctrines, a metaphysical-determination doctrine and a rational-relation doctrine (Greenberg, 2004, s. 163).

Zależność ta wykracza zatem poza ramy standardowo rozumianego ugruntowania (wyrażonego powyżej warunkiem metafizycznej determinacji), bo zawiera także warunek „racjonalnej eksplikacji” jednych faktów przez inne. By wyjaśnić powody wprowadzenia tej modyfikacji, Greenberg zauważa:

The metaphysical-determination doctrine is that these more basic facts that determine the content of the law non-redundantly include law practices (…).

Metaphysical determination can be brute. If the A facts are more basic facts that metaphysically determine the B facts, there is a sense in which the A

159

facts explain the B facts, for the A facts are more basic facts, the obtaining of which entails that the B facts obtain. But there need be no explanation of why the obtaining of particular A facts has the consequence that it does for the B facts. To dramatize the point, even a perfectly rational being may not be able to see why it is that particular A facts make particular B facts obtain (Greenberg, 2004, s. 164).

Tak rozumiana relacja jest zbyt „słaba”, by wyjaśnić, w jaki sposób konstytuowane jest prawo. Greenberg zmuszony jest zatem rozwinąć koncepcję ugruntowania, wzbogacając ją o dodatkowy element:

The metaphysical-determination doctrine is not enough to capture our ordinary understanding (…) of the nature of the determination relation between the law practices and the content of the law. We also need the rational-relation doctrine, which holds that the relation between the determinants of legal content and legal content is reason-based. In the relevant sense, a reason is a consideration that makes the relevant explanandum intelligible. Here is one way to put the point. There are indefinitely many possible mappings, from complete sets of law practices to legal content (to complete sets of legal propositions). As far as the metaphysical- determination doctrine goes, it could simply be arbitrary which mapping is the legally correct one. In other words, the connection between a difference in the practices and a consequent difference in the content of the law could be brute (…). By contrast, according to the rational-relation doctrine, the correct mapping must be such that there are reasons why law practices have the consequences they do for the content of the law (Greenberg, 2004, s. 164).

Konkluzją tych rozważań jest stwierdzenie, że w takim modelu ugruntowania zmuszeni jesteśmy odwołać się do faktów moralnych (dostarczających odpowiednich racji). W efekcie argument Greenberga jest argumentem przeciw pozytywizmowi prawnemu.

160

Z punktu widzenia celów niniejszej pracy istotne jest zauważenie, że Greenberg kwestionuje tezę, iż relacja ugruntowania stanowi wystarczające wyjaśnienie relacji między faktami prawnymi i społecznymi. Mówiąc inaczej: sama wiedza o tym, że treść prawa jest determinowana przez fakty społeczne, nie pozwala zrozumieć, dlaczego i w jaki sposób się to dzieje.

Argumentacja Greenberga spotkała się z odpowiedzią D. Plunketta. Plunkett akceptuje punkt wyjścia swego oponenta (wymóg zależności metafizyczna i racjonalnej eksplikacji), odrzuca przy tym jednak tezę, iż w związku z tym fakty moralne (choćby częściowo) determinują fakty prawne (Plunkett, 2012, 2013a, 2013b). Zauważa:

if we read Shapiro as putting forward the conceptual claim that legal institutions are institutions of shared planning and, in turn, we understand this claim as a conceptual analysis on the model of analysis we get from Chalmers and Jackson, then we have the basis for a viable constitutive account of law that (1) is thoroughly positivist and (2) meets the rational-relation requirement.

(Plunkett, 2012, s. 142)

Strategia Plunketta jest zatem następująca: choć zgadza się on, że sama relacja ugruntowania nie wystarczy do wyjaśnienia (rozumienia) zjawisk prawnych i trzeba ją uzupełnić o wymóg racjonalnej eksplikacji, to ostatnie zadanie nie musi koniecznie przypaść faktom moralnym. Alternatywy dostarcza tutaj teoria planowania (planning theory of law) S. Shapiro, wedle której:

legal norms are plans or, in some cases, plan-like norms (roughly, norms that are the same as plans in every essential way except for the fact that they are not created by a process of planning in order to be norms) (Plunkett, 2013a, s. 150).

Twierdzenia teorii Shapiro są, zdaniem Plunketta, faktami pojęciowymi (tj.

faktami których uzasadnieniem jest analiza pojęciowa) i mogą służyć jako kryterium wyboru właściwego sposobu ugruntowania:

161

If the positivist does not appeal to conceptual facts (which, remember, are facts that Greenberg explicitly grants could in principle be the intelligibility-enabling facts), then it is not clear what other sorts of facts she can appeal to in this context (Plunkett, 2012, ss. 174–175).

Tak zmodyfikowana koncepcja pozostaje teorią pozytywistyczną, a równocześnie wyjaśnia – nawet w kontekście wyśrubowanych standardów sformułowanych przez Greenberga – w jaki sposób fakty społeczne ugruntowują fakty prawne. Warto tu też podkreślić, że Plunkett, podobnie jak Greenberg, zdaje się uważać, iż eksplanacyjna siła relacji ugruntowania nie jest wystarczająca dla celów analitycznej metafizyki prawa. Wymóg określenia metafizycznej zależności musi być uzupełniony o dodatkowy element (racjonalną eksplikację), którego jednak nie muszą dostarczać fakty prawne – wystarczy koncepcja prawa jako planu.

Zatem najważniejszym wnioskiem płynącym z powyższych rozważań jest więc uznanie, że we współczesnej filozofii prawa wyraźny jest głos tych teoretyków, którzy uważają, iż ugruntowanie nie może samodzielnie wyjaśnić związku między faktami prawnymi i faktami społecznymi. Zanim sformułuję własną ocenę tej argumentacji, warto przeanalizować odpowiedź, której Greenbergowi i Plunkettowi udzielili S. Chilovi i G. Pavlakos.