Style zarządzania niemoralnego i moralnie obojętnego a występowanie zjawisk

Style zarządzania niemoralnego i moralnie obojętnego mogą przyczyniać się, w swej istocie, poprzez występowanie zachowań nieetycznych, do powstawania zjawisk patologicznych w systemie rynkowym³³⁸ (w tym również systemie rynków finansowych). Przy czym przyjmuje się, że zjawiskami patologicznymi są wszystkie zachowania destruktywne dla społeczeństwa będące przy tym niezgodne z wartościami, które powszechnie uznaje się w danym kręgu kulturowym³³⁹.

Zjawiska patologiczne na rynku finansowym będą zatem tu określone jako ta część zjawisk patologicznych, które odnoszą się do rynku finansowego (zachowań uczestników owego rynku). W skrajnych swych oddziaływaniach omawiane style stosowane przez menedżerów prowadzą do zachowań przestępczych (określane

336 P. F. Drucker, Praktyka zarządzania, Biblioteka Nowoczesności 1998, s. 374 - 375.

337 B. Buczkowski, T. Dorożyński, A. Kuna-Marszałek, T. Serwach, J. Wieloch, op. cit., Łódź 2016, s. 36.

338 Por. G.A. Akerlof, R.J. Shiller, Złapać frajera: Ekonomia manipulacji i oszustwa, tłum. Z. Matkowski, Polskie Towarzystwa Ekonomiczne, Warszawa 2017, passim.

339 M. Dyoniziak, A. Słaboń, Patologia życia gospodarczego. Aspekty socjologiczne, Wyd. Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1997, s. 12.

w literaturze jako tzw. przestępstwa „białych kołnierzyków”³⁴⁰ czy „niebieskich kołnierzyków”³⁴¹). Przestępczość gospodarcza, tak jak z resztą przestępczość wszelkiego rodzaju, jest traktowana jako zjawisko o szerokim zasięgu społecznym.

Przestępczość może mieć miejsce tylko wtedy, gdy spotykamy się z naruszaniem występujących norm społecznych (prawnych).

W opracowaniach naukowych dotyczących CSR rozwija się również koncepcja biznesu społecznie nieodpowiedzialnego (CSI – corporate social irresponsibility)³⁴², które to jest rozwinięciem i odpowiedzią na wyodrębnione przez A. B. Carrolla style zarządzania moralnie obojętnego (amoralnego) i niemoralnego. Jest ona wyrażona brakiem odpowiedzialności organizacji za swoją działalność, co wiąże się z działaniem polegającym na akceptacji alternatywnych – stylów zarządzania, kładących nacisk na uzyskanie korzyści przez przedsiębiorstwo kosztem całego systemu często działając na szkodę innym podmiotom (dotyczy to zarówno interesariuszy wewnętrznych jak i zewnętrznych).³⁴³ Część autorów pisze o działaniu na granicy prawa, a część o jej naruszaniu czyli o przestępczości gospodarczej. Koncepcje CSR i CSI leżą na przeciwnych biegunach pod względem traktowania prawa, podejścia do moralności i etyki oraz traktowania interesariuszy (tabela 12).

Przypadki prowadzenia biznesu na granicy prawa, czy naginania reguł i zasad, a w skrajnych przypadkach przestępczego istnieją od zarania dziejów. Dla porządku trzeba przypomnieć, że przestępczość gospodarczą³⁴⁴ nie zawsze określano przy pomocy tej nazwy. W literaturze przedmiotu można spotkać także inne określenia

340 I. Majchrzak, Pracownicze przestępstwo gospodarcze i jego sprawca, Warszawa 1965, s. 24-26, E. H. Sutherland, White Collar Criminality, “American Sociological Review” vol. 5, 1940;

E. H. Sutherland, White Collar Crime, Dryden, New York 1949; E. H. Sutherland, White-collar criminality w: C. Vedde, S. Koenig, R. Clark, Criminology a book of readings, New York 1953, s. 407.

E. H. Sutherland, White Collar Crime, Holt, Rinehart and Wiston, New York 1961, E. H. Sutherland, Is

„White Collar Crime” Crime? w: The sociology of crime and delinquency, New York. London 1962, Tenże, On Analysing Crime, Chicago 1973; Z. Wardak, Oszustwo podatkowe jako rodzaj przestępczości gospodarczej, IV Krajowa Konferencja Biegłych Sądowych, Częstochowa 6-7 kwietnia 2006, http://www.dobreszkoly.pl/ (data dostępu 01-12-2016). G. Geis, Przestępczość białych kołnierzyków w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, Przestępczość na Świecie 1981 t. XIV, s. 31-41;

L. Lernell, Przestępstwa „białych kołnierzyków”, Prawo i Życie 1960 nr 9 (105), s. 6; odnośnie problematyki „białych kołnierzyków” Por. C. Wright Mills, Białe kołnierzyki. Amerykańskie klasy średnie, Warszawa 1965.

341 A. Marek, „Przestępca w niebieskim kołnierzyku” w świetle kryminologii amerykańskiej, NP 1978 nr 2, s. 296.

342 Opracowania na ten temat można znaleźć zarówno w literaturze rodzimej jak i zagranicznej:

W. Leoński, Społeczna odpowiedzialność i nieodpowiedzialność biznesu, w: studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania nr 39, t. 1, 2015, s. 67-77; D. Windsor, Corporate Social Responsibility and Irresponsibility: A Positive Theory Approach, „Journal of Business Research” 2013, no. 66; P.E. Murphy, B.B. Schlegelmilch, Corporate Social Responsibility and Corporate Social Irresponsibility: Introduction to a Special Topic Section, „Journal of Business Research” 2013, no. 66, N. Lin-Hi, K. Müller, The CSR Bottom Line: Preventing Corporate Social Irresponsibility, „Journal of Business Research” 2013, no. 66;

J. S. Armstrong, Social Irresponsibility in Management, „Journal of Business Research” 1997, no. 5 (3);

J. S. Armstrong., K. C. Green, Effects of Corporate Social Responsibility and Irresponsibility Policies,

„Journal of Business Research” 2013, no. 66.

343 W. Leoński, Społeczna odpowiedzialność i nieodpowiedzialność biznesu, w: studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania nr 39, t. 1, 2015, s. 67-77.

344 Więcej na temat ewolucji definicji przestępczości gospodarczej zobacz: O. Górniok, Przestępstwa gospodarcze i ich zwalczanie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1994, s. 54.

chociażby jak: grzech, zachowania niegodne, nieetyczne czy niemoralne. Należy też zauważyć, że w poszczególnych społecznościach występowały rozmaite formy tego zjawiska i inaczej były postrzegane i nazywane. Zależało to między innymi od poziomu rozwoju życia gospodarczego i politycznego w danych zbiorowościach³⁴⁵.

Tabela 12 Porównanie CSR i CSI

Kryteria CSR CSI

Stosunek do środowiska Istnieje możliwość uniknięcia degradacji środowiska,

Stosunek do pracowników Pracownicy są cenionym zasobem.

Moralność i etyka Kwestie etyczne są bardzo istotne.

Uczciwe. Nie przejmujące się uczciwością.

Cel biznesowy: Zysk jest jednym z wielu celów organizacji i powinien być

Żródło: Opracowanie własne na podstawie: W. Leoński, Społeczna odpowiedzialność i nieodpowiedzialność biznesu, w: studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania nr 39, t. 1, 2015, s. 67-77 oraz P. E. Murphy, B. B. Schlegelmilch, Corporate Social Responsibility and Corporate Social Irresponsibility: Introduction to a Special Topic Section, „Journal of Business Research” 2013, no. 66, s. 1807–1813.

Zainteresowanie nauki przestępczością gospodarczą, jako dziedziną wyodrębnioną z przestępczości ekonomicznej, rozpoczęły wykłady – jak się przyjmuje – E. C. Hilla wygłoszone przez niego w 1872 roku, pod wspólnym tytułem „Kryminalni kapitaliści". Do wygłoszenia owych wykładów skłoniły go masowe już w tych czasach

345 Szerzej: W. Stankiewicz, Historia myśli ekonomicznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000, s. 74-83; N. Oresmus, Traktat o powstaniu, istocie, prawie i zmianach monet, za:

W. Stankiewicz, Historia myśli ekonomicznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000, s. 84-85.

bankructwa organizacji spowodowane ogromnymi stratami materialnymi oraz niematerialnymi wywołane przynajmniej w części w efekcie naruszenia prawa. Miały one zresztą wpływ na całą gospodarkę³⁴⁶.

Pierwotna, wyjściowa niejako historycznie, prawnokarna definicja przestępstw gospodarczych brzmiała następująco: są to ,,(...) czyny karalne, naruszające interesy prawne, chronione przepisami o obrocie gospodarczym i zarządzaniu dobrami majątkowych"³⁴⁷. Widoczna tu charakterystyka tego rodzaju przestępczości nie wskazywała jednak na takie składniki zachowań gospodarczych jakie kształtowały ich społecznie szkodliwą treść, decydując o ich kryminalizacji. We współczesnych definicjach przestępstw gospodarczych wypełnia się tę lukę dodając takie elementy, jak godzenie w ponadindywidualne interesy w sferze życia gospodarczego³⁴⁸ oraz naruszanie zaufania jako warunku niezakłóconego funkcjonowania tej sfery³⁴⁹. Wprowadzając powyższe elementy do definicji pierwotnej otrzymujemy następujące określenie przestępstw gospodarczych: „są to czyny karalne godzące lub zagrażające ponadindywidualnym dobrom w sferze życia gospodarczego, polegające na naruszeniu zaufania, związanego z pozycją sprawcy lub instytucją życia gospodarczego, grożące utratą zaufania społecznego do systemu gospodarczego lub jego podstawowych instytucji”³⁵⁰.

Kryminologia wyróżnia następujące cechy decydujące o zaliczaniu danego przestępstwa do obszaru naruszeń prawnych regulacji gospodarczych:

• stwarzanie pozorów legalności (co wynikać ma z braku przejawu bezpośredniej przemocy),

• ogromne straty materialne i pozamaterialne, przy których zachowania podmiotów często wykraczają poza sferę węziej pojmowanego życia gospodarczego (np. korupcja),

• ofiarami, obok osób fizycznych, bywają tu znaczące, ważne społecznie instytucje życia gospodarczego a także niektóre gałęzie funkcjonujące na rynku,

• duża liczba sprawców pochodzących z wyżej usytuowanych warstw społecznych³⁵¹.

Rysunek 11 ukazuje rodzaje przestępczości biznesowej, są one oczywiście przestępstwami kryminalnymi. Należą do nich przestępstwa agresywne (na przykład:

napady rozbójnicze, włamania, akty terroru, sabotaże, wandalizm i inne), oraz przestępstwa gospodarcze w szerokim rozumieniu, które dzielą się na: przestępstwa komputerowe (do tej grupy zalicza się: niszczenie informacji, oszustwa, fałszerstwa, hackerstwo, podsłuch, sabotaż, wandalizm i inne), działalność wywiadów

346 E. C. Hill, Kryminalni kapitaliści, 1872, za: Górniok, op. cit., Przestępstwa gospodarcze i ich…, s. 28.

347 E. Zimmerli, Kommt dem Begriff Wirtschaftskriminalität wirklich nur kriminalistische Bedeutung zum, „Schweizerische Zeitschrift für Strafrecht" 1979, Z. 3, T. 93, za: O. Górniok, op. cit., Przestępstwa gospodarcze i ich…, s. 54-58.

348 K. Tiedemann, Wirtschaftsstrafrecht…, op. cit., s. 54-58.

349 H. Otto, Konzeption und Grundsatze der Wirtschaftsstrafrechts, Dogmatischer Teil II, „Zeitschrift fur die gesamte Strafrechtswissenschaft" 1984, Z. 2, T. 96, za: O. Górniok, op. cit., Przestępstwa gospodarcze i ich…, s. 54-58.

350 O. Górniok, op. cit., Przestępstwa gospodarcze i ich …, s. 57-58.

351 Tamże, s. 54.

(gospodarczego, przemysłowego, naukowego i wojskowego) oraz przestępstwa gospodarcze w wąskim rozumieniu tego słowa.

Umiejscowienie różnych rodzajów przestępczości wśród przestępstw gospodarczych, zwłaszcza widocznych na rynku finansowym ukazuje rys. 12.

Rysunek 11 Przestępstwa w biznesie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J. W. Wójcik., Oszustwa ubezpieczeniowe - wybrane problemy kryminologiczne i kryminalistyczne, „Prawo Ubezpieczenia Reasekuracja” 1999, serwis specjalny, s. 4.

Skala przestępczości gospodarczej oraz straty, jakie ona powoduje to zjawisko stanowią o wadze problemu zwłaszcza o złożoności działań zmierzających do jej zwalczania. W raportach rządowych przestępczość tego rodzaju wymieniana jest obok korupcji i przestępczości podatkowej. Uważa się, że stanowi ona jedną z istotnych barier rozwoju każdego, w tym oczywiście naszego rynku. Dodatkowo problemy stwarzane przez przestępczość gospodarczą nie ograniczają się do jednej specyficznej gałęzi prawa. Cechą, która wyróżnia przestępstwa gospodarcze jest to, że obejmują one bardzo szeroką strefę zarówno odpowiedzialności organizacyjnej, jak i regulacji prawnych³⁵².

352 A. Baładynowicz, Zapobieganie patologii., op. cit., s. 514.

Rysunek 12 Umiejscowienie poszczególnych rodzajów przestępczości wśród przestępstw gospodarczych

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J. W. Wójcik, Oszustwa ubezpieczeniowe…, op. cit. s. 3-4.

Można by się zastanawiać dlaczego zapobieganie i zwalczanie przestępczości gospodarczej jest takie ważne. Zazwyczaj przytacza się argumenty ekspertów ukazujące zakres zjawiska oraz skalę szkód spowodowanych przez przestępstwa gospodarcze. Są one daleko bardziej poważne niż szkody wywołane działaniami przestępców pospolitych (tradycyjnych).

W społeczeństwach demokratycznych działalność gospodarcza opiera się na prawie i systemach regulacji akceptowanych przez większość i obowiązujących wszystkich. Pomimo różnic w oddziałaniu prawa i moralności, to normy te wzajemnie się przenikają i wpływają na decyzje podejmowane na co dzień (w sposób mniej lub bardziej świadomy) przez większość ludzi. W przeważającej większości obywatele zgadzają się ze stosowaniem tych reguł. Gwarantem ich przestrzegania jest system kontroli reguł, który jest najsilniejszy w zakresie reguł prawnych. Jednym z powodów przestrzegania prawa jest przekonanie, że prawo, regulacje i sankcje są rozsądne i zgodne z poczuciem sprawiedliwości.

Czynnikiem, który w dużym stopniu ma wpływ na skalę przestrzegania reguł, jest poczucie życia w społeczeństwie opierającym się na rządach prawa (przekonanie to kształtuje się we wzajemnym oddziaływaniu rozwoju ekonomicznego i wartości mających swe źródło w kulturalnej i społecznej tradycji). By można było mówić o istnieniu takiej wewnętrznej samokontroli, uczciwość, etyka i użyteczność w postępowaniu muszą być wynagradzane, gdy okazuje się racjonalna dla jednostek³⁵³.

353 Tamże, s. 514.

W naukach o zarządzaniu istnieje wiele pozycji, które promują tego typu styl zarządzania (np. zarządzanie przez wartości, TRM, turkusowe organizacje³⁵⁴ etc.).

W odróżnieniu od modelowego stylu moralnego zarządzania, w pozostałych dwóch stylach zarządzania działania etyczne jednostek nie są nagradzane. W obu stylach motywacją jest egocentryzm, a celem nastawienie na profity, zysk, sukces (za wszelką cenę lub z uwzględnieniem interesów innych). Kwestie etyczne są albo odsuwane na bok albo wręcz odrzucane. W publikacjach dla menedżerów na temat samodoskonalenia, sztuki zarządzania, ekonomii czy marketingu można znaleźć liczne odwołania do sztuki wojennej czy Sun Tzu. Menedżer ma osiągnąć cel mając swobodę w podejmowaniu decyzji³⁵⁵. Najczęściej władz organizacji nie obchodzą sposoby dochodzenia do niego (menedżer moralnie obojętny ma tylko jedno ograniczenie:

działanie w granicach prawa). Ponieważ racjonalny wybór jest wyborem, który prowadzi do osiągnięcia celu, a postępowanie społecznie odpowiedzialne nie zostanie przez nikogo nagrodzone, w stylach moralnie obojętnym i niemoralnym nie musi być racjonalnym wyborem.

Zachowania patologiczne w życiu gospodarczym powstają najczęściej wtedy, gdy menedżerowie starają się osiągnąć cele w sposób niezgodny z przyjętymi w danej grupie standardami. Silny nacisk ze strony interesariuszy na bogactwo, które nader często jest postrzegane jako podstawowy wyznacznik sukcesu, bez określenia ram dozwolonych sposobów jego osiągania (bądź bez zainteresowania w jaki sposób cel ten ma być osiągnięty) przyczynia się do podejmowania przez pracowników działań niezgodnych z obowiązującymi normami prawa lub/i etyki. Zbieżność celów uczciwych i nieuczciwych menedżerów (zysk) prowadzi do chęci wyprzedzenia rywali (konkurencji) i zaspokojenia wysokich aspiracji poprzez działania przestępcze³⁵⁶.

Menedżerowie moralnie obojętni często wiedzą, że postępują niezgodnie z nakazami dominujących w danej społeczności norm moralnych i etycznych, lecz pomimo to decydują się na popełnienie czynu niemoralnego. Według Włodzimierza Tyburskiego z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, "wiedza jest ważnym, ale niewystarczającym warunkiem tego, aby ludzie zajmowali praktyczne i odpowiedzialne postawy wobec pojawiających się zagrożeń. Dobrze rozumieli to już starożytni myśliciele (stoicy), gdy mówili: „wiem, co dobre, ale robię inaczej”.”³⁵⁷ Z tych właśnie powodów menedżerowie niemoralni i moralnie obojętni, by osiągnąć sukces, czasami uciekają się do zachowań patologicznych, wręcz przestępczych.

354 A. Blikle, Turkusowa organizacja XXI wieku, http://www.moznainaczej.com.pl/a-blikle-turkusowa-organizacja-xxi-wieku (data dostępu 01-09-2019).

355 G. Gagliardi, Sun Tzu, Sztuka wojny. Sztuka marketingu, Helion, Gliwice 2005; L. Dean, Sun Tzu, Sztuka wojny dla graczów giełdowych i inwestorów, IFC PRESS, Kraków 1999; D. G. Krause, Sztuka wojny w biznesie, Helion, Gliwice 2009; G. Gagliardi, Sztuka wojny. Sztuka planowania kariery, Helion, Gliwice 2005.

356 F. Bylok, J. Sikora, B. Sztumska, Wybrane aspekty socjologii rynku, WWZPCz, Częstochowa 2005, s. 196.

357 W. Tyburski, Edukacja etyczna na rzecz zrównoważonego rozwoju, w: red. nauk. R. Sadowski, Z. Łepko, Theoria i praxis zrównoważonego rozwoju. 30 lat od ogłoszenia Raportu Brundtlan, Warszawa, UKS 2017, s. 208, http://www.ine-isd.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/theoria_praxis.pdf data dostępu 20-03-2018.

W działalności finansowej szczególnie widoczne jest wzajemne przenikanie się polityki i biznesu, które jest czynnikiem wpływającym na występowanie zjawisk patologicznych na rynku finansowym³⁵⁸. Wielokrotnie politycy „obsadzają” stanowiska najważniejszych instytucji finansowych przychylnymi im osobami. Próbują również wpływać na niezależność banku centralnego³⁵⁹. Władza polityczna przy nieetycznej działalności często wiąże się z pieniędzmi, które chętnie znajdują nowych właścicieli.

Nie jest to domena jednego rządu czy nawet jednego kraju. Sytuacja ta ma wiele źródeł takich jak: dysponowanie możliwością regulacji przepływu pieniądza uniemożliwiającej stosowanie zróżnicowanej polityki finansowo-kredytowej wobec podmiotów gospodarczych, brakiem wyraźnego rozgraniczania sfery politycznej od gospodarczej, niejasne przepisy prawne i pozostawienie urzędnikom zbyt wielkiej swobody w podejmowaniu prostych decyzji³⁶⁰. Właśnie kształt przyjętych regulacji prawnych jest drugim ważnym czynnikiem wpływającym na występowanie zjawisk patologicznych na rynku finansowym. Menedżer niemoralny realizuje strategię polegającą na wykorzystaniu wszystkich sposobności dla osiągnięcia celu, omijaniu przeszkód i szukaniu furtek w prawie. Luki prawne, czyli braki regulacji prawnych, tworzą sposobność dzięki którym taki menadżer może podjąć skuteczne (według niego) działania i uniknąć represji ze strony aparatu prawa.

W systemie rynku finansowego patologia może występować w wielu formach zakłócających funkcjonowanie tego rynku. Można tu wymienić kradzież własności intelektualnej, korupcję, przestępczość zorganizowaną, pranie brudnych pieniędzy (najbardziej narażone na nie są banki i zakłady ubezpieczeń). Formy te wzajemnie się przenikają i występują łącznie, na przykład korumpowanie pracowników w celu wyprania pieniędzy w organizacji. Przestępczość gospodarcza na rynku finansowym zagraża stabilności finansowej banków i innych instytucji finansowych, prowadzi do zakłóceń w systemie podatkowym i walutowym państwa, utraty zaufania konsumentów do instytucji działających na rynku oraz wielu innych negatywnych konsekwencji³⁶¹. 2.2.2 Styl zarządzania moralnego

Moralny model zarządzania z założenia niejako nie wymaga wyrafinowanych metod i technik kontroli, gdyż naturalnym jest zaangażowanie, rozwój inwencji i kreatywności. Reguły i zasady są dyktowane przez normy społeczne (etyki, prawa)

358 Grupy nacisku medialno-polityczno-finansowego potrafią być bardzo groźne dla przedsiębiorstw i gospodarki państwa, szczególnie w połączeniu erozji standardów moralnych i destruktywnej władzy polityczno-gospodarczej. Por. L. Pacholski, Strategia zdegenerowanej akwizycji przedsiębiorstwa, w: red.

nauk. L. Pacholski, S. Trzcieliński, Koncepcje zarządzania przedsiębiorstwem. (w otoczeniu burzliwym i nieprzewidywalnym), Politechnika Poznańska, Instytut Inżynierii Zarządzania, Poznań 2003, s. 240-255.

359 By stać się pełnoprawnym członkiem Unii Gospodarczej i Walutowej trzeba zapewnić niezależność banku centralnego (kryteria instytucjonalne Traktatu z Maastricht) jednak do niektórych polityków ten argument nie trafia. Nie wspominając już o możliwych katastrofalnych skutkach ingerencji osób trzecich.

360 F. Bylok, J. Sikora, B. Sztumska, Wybrane aspekty…, op. cit., s. 196-197.

361 Tamże, s. 202.

akceptowane powszechnie w danej społeczności. W zarządzaniu moralnym zakłada się, że reguły i zasady są znane i akceptowane przez uczestników³⁶².

W zarządzaniu moralnym, które opiera się na wysokich standardach etycznych, uczciwości i prawie podkreśla się konieczność jawności informacyjnej, która doprowadzi do budowania wzajemnego zaufania (zdając sobie sprawę z tego, że w organizacji w której panuje nieufność, uczestnicy będą zmierzali do realizacji partykularnych interesów i nie będą podatni na argumenty menedżerów, co z kolei prowadzi do tego, że wysiłki w kierunku wypracowania wspólnie podzielanej wizji i integracji wokół celów będą bezowocne). Nieodzowne jest zatem wzajemne zaufanie by wypracować wspólną wizję organizacji i wytworzyć w pracownikach odczucie uczestnictwa w realizacji misji, dla lepszego motywowania pracowników. Motywacja ta pozwala na realizację przez menedżerów przyjętej strategii bez większych oporów, gdyż spotyka się z akceptacją uczestników organizacji. Wprawdzie plany działania, procedury, harmonogramy są niezbędne w zarządzaniu i prawidłowym działaniu organizacji, jednak w momencie ustalenia wspólnie podzielanego „wizerunku organizacji” zarządzanie nią staje się prostsze, ponieważ pracownicy starają się dobrze wypełniać swoje role organizacyjne.

W zarządzaniu moralnym rodzi się zatem organizacja pojmowana jako wspólnota pracy, spojona ładem organizacyjnym, systemem wartości i moralną dojrzałością jednostek. Ważne jest by w ramach kultury organizacyjnej następowała konsolidacja norm, wartości, przekonań i postaw wnoszonych przez uczestnika i akceptowanych przez otoczenie z systemem norm i wartości wymaganych przez organizację – wówczas powstaną korzystne warunki dla dobrego i etycznego pełnienia ról organizacyjnych. Z punktu widzenia społeczeństwa można mówić o rzeczywistej odpowiedzialności społecznej organizacji, gdy jest realizowana idea zarządzania moralnego³⁶³. Implikacje stosowania w danej organizacji (organizacji, instytucji) CSR będącej niejako dalszym rozwinięciem czy ewolucją stylu zarządzania moralnego zostały ujęte w tabeli 13³⁶⁴.

Zarządzanie moralne organizacją ma pozytywny wpływ na jej postrzeganie przez interesariuszy. Są oni bardziej skłonni obdarzyć ją zaufaniem – tworzy się zatem pozytywny wizerunek organizacji. Należy podkreślić, że instytucje finansowe są zależne od napływu pieniędzy obcych pochodzących od osób często słabo i średnio uposażonych, a zaufanie i dobry wizerunek instytucji pozwalają na jej istnienie i osiąganie sukcesów na rynku.

Tabela 13 Korzyści i zagrożenia związane z CSR

Korzyści Zagrożenia

Dla organizacji  Wzrost efektywności organizacji,

 wyższy poziom kultury

 Brak widocznych korzyści dla organizacji w krótkim okresie,

362 B. Bombała, Etyczny wymiar…, op. cit., s. 175.

363 Tamże, s. 175-176.

364 S . Borkowska, CSR – wyzwaniem dla zarządzania zasobami ludzkimi: podejście unijne, Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, nr 5/2006, http://www.ipiss.com.pl/zzl/6_2005/A_bor_6-2005.pdf, s.25-26 (data dostępu 02-02-2016).

organizacyjnej,

 Zewnętrzne korzyści dla organizacji:

 poprawa reputacji organizacji

 lepsze relacje ze społecznością i władzami lokalnymi, pomocne

 próby włączenia CSR w obligatoryjne regulacje prawne,

 wykorzystywanie CSR przez partnerów społecznych do wymuszania działań kosztochłonnych,

 zalew próśb o wsparcie finansowe,

 groźba posądzenia organizacji wypełniającej cele społeczne o interesowność.

Dla

społeczeństwa

 Pomoc w rozwiązywaniu istotnych problemów społecznych,

 poprawa jakości warunków pracy i życia,

 poszanowanie praw człowieka,

 wzrost sprawiedliwości społecznej,

 inwestowanie w rozwój kapitału ludzkiego,

 jawność informacji w obszarze CSR, co ma mobilizować inne organizacje do podobnych działań i wpływania na jego pozycję i jakość.

 Wykorzystanie CSR głównie do celów PR bez angażowania się w poprawę warunków pracy,

 formalne podejście do tworzenia kodeksów postępowania,

 brak uwzględnienia roli i zasad zarządzania systemem CSR,

 ryzyko pogłębiania się nierówności

 ryzyko pogłębiania się nierówności