Osoby niepełnosprawne intelektualnie w porównaniu z osobami w normie intelektualnej charakteryzuje obniżone funkcjonowanie w wielu sferach czy też zakresach dotyczących m.in. poziomu motorycznego, myślenia, pamięci, spostrzegania czy tez percepcji wzrokowej i słuchowej. Normalne funkcjono-wanie w życiu codziennym uniemożliwia osobom niepełnosprawnych liczne zaburzenia m.in. skrzywienia kręgosłupa, zaburzona długość kończyn dolnych i górnych, deformacja klatki piersiowej, niedowłady, porażenia, jak i wady stóp. Poprzez aktywność ruchową dziecko poznaje najbliższe otoczenia, jak i cały świat, który go otacza. Poprzez wykorzystywanie w zabawach różnego rodzaju przyborów dziecko uczy się poznawania ich kształtu, wielkości, roz-mieszczenia przestrzennego, co wpływa znacznie na rozwój umysłowy dziec-ka. Stąd też stymulacja ruchowa osób niepełnosprawnych intelektualnie jest tak ważna, ponieważ wpływ na funkcjonowanie poznawcze dziecka ma tutaj aktywność ruchowa [Jabłoński 1998, s. 52].
Podstawowym zadaniem dla nauczycieli, lekarzy, rehabilitantów, jak i pe-dagogów jest organizowanie usprawniania ruchowego z wykorzystaniem do tego celu ćwiczeń ruchowych, które mają wpływ na rozwój poznawczy dziec-ka, jak i na nauczaniu świadomości własnego ciała. Świadomość własnego ciała jest tu bardzo ważna, ale aby ją odzyskać, nauczyć się, ukształtować wy-magana jest od dziecka ciężka, systematyczna praca bazująca na wykonywa-niu określonych ćwiczeń, ale zgodnych z wola i chęcią ćwiczącego. Prawidło-wo poprowadzone zajęcia zachęcają dziecko do dalszej pracy [Wieczorek, Kuriata 2013, ss. 6593].
Przygotowując zajęcia dla dzieci należy zwrócić szczególna uwagę na za-sady bezpieczeństwa. Stąd przed rozpoczęciem zajęć należy sprawdzić stan techniczny pomieszczenia, jak i przyborów i przyrządów, które będą
wykorzy-stywane podczas zajęć. Miejsce zajęć jest równie ważne, najlepiej aby było to zawsze to samo miejsce, które daje dziecku poczucie bezpieczeństwa i prze-widywalności.
Podczas stymulowania dzieci do ćwiczeń ruchowych należy wziąć pod uwa-gę wykorzystanie pomocy dydaktycznych. Powszechnie stosowane i lubiane przez dzieci są przybory niekonwencjonalne: kartka papieru, piórko, butelka, karton. Bardzo pomocne są również do ćwiczeń: piłki, maty, zabawki, liny, ha-maki – zastosowanie ich znacznie zwiększa atrakcyjność zajęć [Krause 2009, s. 48]. Ważnym elementem ćwiczeń jest muzyka. Muzyka musi być dobrze do-brana tak, aby zachęcała dziecko do zajęć. Ćwicząc przy ulubionych piosen-kach, melodiach dziecko motywuje się do dalszej pracy. Muzyka dodatkowo rozwija wyobraźnię, spostrzegawczość, myślenie, kształtuje koordynacje prze-strzenną, uczy poczucie rytmu, kształtuje estetykę i harmonię ruchów. Pod-czas stosowania technik relaksacyjnych dążymy do rozluźnienia mięśni – a muzyka właśnie ku temu służy.
Ćwiczenia z dziećmi należałoby uatrakcyjniać np. zajęciami na pływalni. Kontakt z wodą daje dzieciom dużo radości i stanowi nie lada atrakcję. W ce-lach rehabilitacyjnych woda jest lekarstwem, który niejednokrotnie znosi ból i cierpienie dziecka, szczególnie z wadami postawy.
Wyjątkową i niepowtarzalną metodą terapeutyczną, dającą zupełnie nowe możliwości w rehabilitacji jest również hipoterapia. Największą atrakcją w trakcie wykonywania ćwiczeń jest specyficzny ‘terapeuta’ – koń [Krzemiński 2000, ss. 4856; Maszczak 1994, s. 57; Ossowski 1999, s. 4549].
Podsumowanie
Podczas realizacji założeń dotyczących organizowania usprawniania ruchowego należy dążyć to tego, aby aktywność fizyczna była osią, wokół której buduje się całą strategię postępowania zmierzającego do kształtowania umiejętności, sprawności i pożądanych postaw dzieci i przekazywania wiedzy. Tak więc w procesie edukacji osób niepełnosprawnych intelektualnie należy ogromny nacisk położyć w organizowaniu i zarządzaniu procesów leczniczych na szeroko pojęte usprawnianie ruchowe, które pozwoli na poprawę stanu zdrowia dziecka, nie tylko jego sprawności ruchowej, ale i wpłynie na jego jakość życia, stworzy możliwości do samodzielnego życia, w którym będą pełnić godne role zgodne ze swoimi potrzebami, możliwościami, zainteresowaniami i oczekiwaniami otoczenia.
Bibliografia
Bilska M., Golanko R. (2012), Wpływ aktywności ruchowej na wspomaganie rozwoju i doskonalenie
mowy artykułowanej dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie [w:] M.R. Biska, A.
Go-lanko (red.), Aktywność ruchowa dzieci i młodzieży niepełnosprawnej, „Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II”, Biała Podlaska.
Bogdanowicz M., Okrzesik D. (2011), Opis i planowanie zajęć według Ruchu Rozwijającego
W. Sherborne, Wydawnictwo „Harmonia”, Gdańsk.
Chromiński Z. (1987), Aktywność ruchowa u dzieci i młodzieży, Ins. Wyd. Zw. Zaw., Warszawa. Dłużewska-Martyniec W. (2009), Aktywność sportowa osób z niepełnosprawnością intelektualną
[w:] S. Kowalik (red.), Kultura fizyczna osób z niepełno-sprawnością. Dostosowana aktywność
ruchowa, „GWSH”, Gdańsk.
Dykcik W. (2007), Pedagogika specjalna, Wyd. „Nauk. UAM”, Poznań.
Frohlich A. (1998), Stymulacja od podstaw. Jak stymulować rozwój osób głęboko i
wieloniepełno-sprawnych, „WSiP”, Warszawa.
Drabik J. (1995), Aktywność fizyczna w edukacji zdrowotnej i społecznej, „AWF”, Gdańsk.
Grzegorzewska M. (red.) (1995), Pedagog w służbie dzieci niepełnosprawnych, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Jabłoński L. (1998), Sanologia, WSRL w Żyrardowie, Warszawa.
Karpiński-Sukiennik L. (2005), Aktywność ruchowa – jej znaczenie i rola w edukacji osób
niepełno-sprawnych intelektualnie, „Lider”, z. 4, nr 2, ss. 3441.
Kościelniak R. (1996), Funkcjonowanie psychospołeczne osób niepełnosprawnych umysłowo, WSiP, Warszawa.
Krause A. (2010), Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Wyd. Impuls, Kraków.
Krzemińska A. (2000), I Olimpiada Sportowa dla dzieci niepełnosprawnych, „Szkoła Specjalna”, z. 2, nr 3, ss. 4856.
Lipaj L. (2003), Kultura fizyczna w funkcjonowaniu osób upośledzonych umysłowo, „Lider”, z. 3, nr 3, ss. 4549.
Marchewka A. (1999), Wychowanie fizyczne specjalne, AWF, Kraków.
Maszczak T. (1991), Poziom rozwoju somatycznego i motorycznego dzieci upośledzonych
umysło-wo, AWF, Warszawa.
Maszczak T. (1994), Wychowanie fizyczne i sport dzieci specjalnej troski, AWF, Warszawa.
Nadolska A., Wilski M. (2009), Etyczne aspekty aktywizacji ruchowej osób niepełno-sprawnych [w:] S. Kowalik (red.), Kultura fizyczna osób z niepełnosprawnością. Dostosowana aktywność
ruchowa, GWSH, Gdańsk.
Oja P. (1995), Aktywność fizyczna a zdrowie, PTNKF, Warszawa. Osiński W. (2011), Teoria wychowania fizycznego, AWF, Poznań.
Ossowski R. (1999), Teoretyczne i praktyczne podstawy rehabilitacji, USP, Bydgoszcz.
Piasecki M. (2008), Osoby z niepełnosprawnością w Unii Europejskiej, Fun. Fuga Mundi, Lublin. Sobiecka J. (2001), Terapia ruchem jako czynnik utrwalający efekt leczenia i usprawniania, WFiS,
Warszawa.
Śliżyński B. (2003), Zdolności motoryczne uczniów umysłowo upośledzonych, AWF, Katowice. Taliszkiewicz E., Sieczkarek I. (2014), Wykorzystanie Metody Ruchu Rozwijającego W. Sherborne
w zajęciach ruchowych w grupach rewalidacyjno-wychowawczych, „Rewalidacja”, z. 1, nr 15, ss. 3452.
Wieczorek M., Sprawność fizyczna młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie jako czynnik
warun-kujący ich zdrowie, [online] http://www.phie.pl/pdf/phe- 2008/phe-2008-2-235.pdf, dostęp:
01.07.2018.
Wieczorek M., Kuriata B. (2013), Sport niepełnosprawnych intelektualnie jako czynnik ich
akcepta-cji i integraakcepta-cji społecznej [w:] M. Wilski, J. Gabryelski (red.), Idee olimpijskie a kierunki rozwoju sportu osób niepełnosprawnych, WSET, Poznań.
Woynarowska B. (2017), Edukacja zdrowotna, PWN, Warszawa.
Zuchora K. (2006), Przestrzeń wartości olimpijskich w ujęciu Pierre`a Coubertina [w:] J. Chełmecki (red.), Społeczno-edukacyjne oblicza olimpizmu. Ruch olimpijski i niepełnosprawni sportowcy, t. 2, PWN, Warszawa.
Tom XIXZeszyt 12 Część 1 ss. 117–130
Marta Szkiela
Zakład Higieny i Promocji Zdrowia, Katedra Higieny i Epidemiologii Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Jolanta Dominowska
Zakład Dydaktyki w Położnictwie, II Katedra Ginekologii i Położnictwa Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Justyna Zajdel-Całkowska
Zakład Prawa Medycznego, Katedra Nauk Humanistycznych Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Dorota Kaleta1
Zakład Higieny i Promocji Zdrowia, Katedra Higieny i Epidemiologii Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Łodzi