Teksty rytuałów egzorcyzmów w przepowiadaniu homilijnym

W posoborowej koncepcji homilii i póŸniejszym nauczaniu Koœcio³a, wiel-k¹ wagê przywi¹zuje siê do Ÿróde³ przepowiadania. Pierwsze miejsce zajmuj¹ Biblia, teksty mszalne oraz inne teksty liturgiczne²⁴. Do tych ostatnich zalicza siê równie¿ teksty sprawowanych sakramentaliów, a jednym z nich s¹ egzorcyzmy.

Ponadto, przepowiadanie homilijne winno zawieraæ treœci dogmatyczne i praw-dy wiary oraz teksty wynikaj¹ce z Trapraw-dycji Koœcio³a²⁵. Choæby te powy¿ej przedstawione racje uzasadniaj¹ w sposób wystarczaj¹cy, by w przepowiadaniu homilijnym siêgn¹æ do tekstów rytua³ów egzorcyzmów – zarówno „starego”, jak i obecnie obowi¹zuj¹cego.

Materia³ kaznodziejski, którego dostarczaj¹ nam Rytua³y, jest bardzo boga-ty w zarówno w treœci dogmaboga-tyczne, jak i prawdy wiary, doboga-tycz¹ce: Trójcy, anio³ów dobrych i upad³ych, Maryi i œwiêtych, a tak¿e Koœcio³a²⁶.

a) treœci trynitarne

Wiara w Trójcê Œwiêt¹ jest pierwszym i podstawowym wyznaniem zarów-no egzorcysty, jak i pozosta³ych osób uczestnicz¹cych w tym obrzêdzie

litur-22 Por. ibidem.

23 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 13, s. 270.

24 KL 35.2: „Treœæ swoj¹ powinny one czerpaæ przede wszystkim ze Ÿróde³ Pisma œwiêtego i liturgii, jako zwiastowanie przedziwnych dzie³ Bo¿ych w dziejach zbawienia, czyli w misterium Chrystu-sowym, które zawsze jest w nas obecne i dzia³a, zw³aszcza w obrzêdach liturgicznych”.

25 KL 52: „Zaleca siê bardzo, by homilia, w której w ci¹gu roku liturgicznego przedstawia siê na podstawie œwiêtego tekstu tajemnice wiary”; Zob. tak¿e: KO 10; VD 18; M. Rusecki. J. Mastej, Teologia fundamentalna w formacji herolda S³owa Bo¿ego, w: W. Broñski (red.), Integralne kszta³cenie kazno-dziei, Lublin 2006, s. 185. H. Simon, Kaznodzieja jako teolog, w: W. Przyczyna (red.), S³uga S³owa, Kraków 1997, s. 143.

26 Tak jak zaznaczono we Wstêpie, w poni¿szym opracowaniu pomija siê teksty psalmów, ewan-gelii, Credo, Symbolu Atanazjañskiego, odnowienia przyrzeczeñ chrzcielnych, hymnów Magnificat i Benedictus, litanii do Œwiêtych oraz modlitwy Ojcze nasz. Jako powszechnie dostêpne i znane nie wymagaj¹ szczególnego omówienia, w przeciwieñstwie do pozosta³ych modlitw Rytua³ów. Nadto, pomija siê tu egzorcyzmy przedmiotów i miejsc, które wymagaj¹ odrêbnego opracowania i nie mieszcz¹ siê w ramach tematu niniejszej pracy.

168 Ks. Tomasz Szałanda

Teologia

gicznym. Uobecnia to znak krzy¿a czyniony „w Imiê Ojca, Syna i Ducha Œwiê-tego”, a wiêc w Imiê Trójcy. W czasie egzorcyzmu jest on czyniony wiele razy:

rozpoczêcie obrzêdu i zakoñczenie²⁷, b³ogos³awienie wody i soli²⁸, zakoñczenie

„Formu³y rozkazuj¹cej” z trzykrotnie czynionym znakiem Krzy¿a²⁹, b³ogos³a-wienie Nim osoby opêtanej³⁰, wyznanie wiary w Trójjedynego³¹, odnowienie przyrzeczeñ chrzcielnych³², przywo³anie Trzech osób Boskich w „Formu³ach b³agalnych” i w modlitwie na zakoñczenie Dziêkczynienia³³. W poprzednim Rytuale, znaków Krzy¿a by³o jeszcze wiêcej.

W tekstach omawianych Rytua³ów zawarte s¹ treœci o charakterze trynitar-nym, które s¹ bogatym materia³em do wykorzystania przez kaznodziejów.

Bóg Ojciec jest przede wszystkim Stwórc¹ wszystkiego: istot zarówno widzialnych, jak i niewidzialnych. Wœród nich szczególne jednak miejsce zajmuje cz³owiek wraz z dusz¹ i cia³em, których On w³aœnie jest Ÿród³em i pocz¹tkiem³⁴. Jego mi³oœæ do cz³owieka przejawia siê nie tylko w stworzeniu go na swój obraz i podobieñstwo z prochu ziemi czy w „przyozdobieniu obfitymi darami”³⁵, ale tak¿e w tym, ¿e uwalnia go „od wiêzów diabelskiej potêgi” i przywraca „pe³n¹ wolnoœæ przybranego dziecka”³⁶. Jest wiêc „obroñc¹ ludzkoœci”³⁷ i „mi³oœni-kiem ludzkiego zbawienia”³⁸. On wrêcz walczy o cz³owieka³⁹. Rytua³y akcentuj¹ tak¿e Jego dobroæ i mi³osierdzie⁴⁰.

Z ambony winna wybrzmiewaæ ta niepojêta w swoim ogromie mi³oœæ Ojca do cz³owieka, który by³ ukoronowaniem stwórczego dzie³a. Szczególnie wyrazi-ste wydaj¹ siê motywy Boga „walcz¹cego” z mocami ciemnoœci, które atakuj¹ ludzi, oraz ofiarowaniu mêki Syna przez Krzy¿.

Rytua³y bardzo mocno uwydatni¹ Bóstwo Jezusa Chrystusa, na co wskazuj¹ przyporz¹dkowane Mu prerogatywy: Syna Bo¿ego, Pana, S³owa

27 Por. EIMB 40, 65.

35 EIMB 62; Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 1, s. 272; 4, s. 275–276.

36 EIMB 47, 48, 57, 61, 62, 64, 73.

37 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 274; EIMB 61.

38 EIMB 61.

39 „Ust¹p Bogu […] poniewa¿ ch³osta ciê Boskimi razami”. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 276; „Wyœlij, Panie, Twoj¹ pomoc, ze œwiêtego miejsca. I z Syjonu przyœlij mu obronê”. Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 1, s. 271; „Bo¿e […] pochwyæ tarczê i puklerz i powstañ na pomoc swojemu s³udze […] Wyrwij go z wrogich zasadzek i sw¹ potêg¹ uderz na jego napastników”. EIMB 72. Tak¿e EIMB 74, 75.

40 Por. EIMB 42, 43, 45, 53, 61, 62, 71.

i M¹droœæ Boga Ojca, Boga wszelkiego stworzenia, Œwiêtego, Wszechmocnego i Potê¿nego⁴¹.

Bóstwo Syna potwierdza równie¿ Jego skuteczna walka ze Z³em. O ile jednak pokonanie Szatana przez str¹cenie go z nieba, na pustyni, na krzy¿u czy przez zmartwychwstanie, jest stale przywo³ywanym faktem, to zwyciê¿enie go w Ogrodzie Oliwnym – ju¿ nie i stanowi pewne novum, nad którym warto siê zastanowiæ i przywo³aæ w kaznodziejskiej praktyce⁴². Tak¿e interesuj¹cy motyw zawiera „stary” Rytua³, który przypomina, ¿e podczas zst¹pienia do otch³ani po swojej mêce i œmierci „wyprowadzi³ dusze do œwiat³a”⁴³.

Podobne œwiadectwo Bóstwa odnajdujemy w motywach eschatologicz-nych: Syn Bo¿y Sêdzi¹ ¿ywych i umar³ych, który oczyœci œwiat w ogniu⁴⁴. Na koñcu dziejów str¹ci Szatana i jego anio³ów na samo dno piek³a⁴⁵.

Natomiast motyw cz³owieczeñstwa, poza faktem Wcielenia, mêki i œmierci, ukazuje, ¿e Jezus Chrystus „cz³owieka uczyni³ swoim bratem”⁴⁶. Ten aspekt jest istotny w kaznodziejstwie. S³uchacz s³owa winien wiêc us³yszeæ, ¿e braterstwo Chrystusa przybli¿a ludziom Boga, ale jednoczeœnie wymaga, by traktowaæ je powa¿nie, dojrzale i odpowiedzialnie. Ono nie polega nawet na za¿y³ej

znajomo-œci, ale na przyjaŸni, wiernoznajomo-œci, a przede wszystkim mi³oznajomo-œci, bo opiera siê na przelanej Krwi Zbawiciela.

Trzecia Osoba Boska – Duch Œwiêty daje ¿ycie i odnawia oblicze ziemi⁴⁷, pomaga modliæ siê, wstawia siê i za ludŸmi u Ojca⁴⁸, czyni z cia³a cz³owieka swoj¹ œwi¹tyniê⁴⁹. On jest Duchem œwiêtoœci, przywracaj¹cy „wewnêtrzn¹ po-godê i radoœæ”⁵⁰, oraz Duchem ³aski, prawdy, dobroci i pokoju⁵¹. Rytua³y zwracaj¹ uwagê na pewne prawdy, które w przepowiadaniu homilijnym s¹ pomi-jane. Mianowicie: Bo¿a moc Ducha Œwiêtego, podobnie jak Ojca i Syna, strze¿e od z³a i umacnia w walce z nim, a ponadto jest skuteczn¹ „broni¹” wobec diabelskiego dzia³ania⁵². Przyk³ady tego podaje „stary” Rytua³: „Pozwól wejœæ

41 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 3, s. 273; EIMB 39, 57, 62, 82, 84.

42 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 3, s. 273; 4, s. 275; EIMB 39, 61, 62, 81, 84.

43 Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275.

44 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275; EIMB 39, 44, 61.

45 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 276.

46 EIMB 62.

47 Por. EIMB 53.

48 Por. EIMB 57.

49 Por. EIMB 61, 62.

50 EIMB 61.

51 Por. EIMB 62, 64, 81.

52 Por. EIMB 43, 61, 62, 64, 81, 83.

170 Ks. Tomasz Szałanda

Teologia

Duchowi+Œwiêtemu, który przez swojego b³ogos³awionego aposto³a Piotra po-kona³ ciê wyraŸnie w osobie Szymona maga; który potêpi³ twoje k³amstwa w ma³¿onkach Ananiaszu i Safirze; który ciê zabi³ w osobie króla Heroda, odmawiaj¹cego oddania czci Bogu; który ciebie wyrzuci³ na zatracenie, za

po-œrednictwem swojego apostola Paw³a, czyni¹c œlepym maga Elimasa; za poœred-nictwem tego samego aposto³a kaza³ ci wyjœæ z Pitonessy, rozkazuj¹c ci swoim s³owem”⁵³.

Homiliœci winni wiêc w zmaganiu siê ludzi z mocami ciemnoœci przypo-mnieæ o potê¿nej mocy Ducha Œwiêtego i zachêciæ do wzywania Go szczegól-nie w chwilach pokus i udrêczeñ. On bowiem skuteczszczegól-nie strze¿e Swojej œwi¹tyni

– ludzkiego cia³a, a jako Duch Prawdy jest najw³aœciwsz¹ obron¹ wobec ojca k³amstwa.

b) treœci angelologiczne

Wœród istot niewidzialnych s³u¿¹ Bogu archanio³owie, Cherubini, Serafini oraz „zwykli” anio³owie. Oni modl¹ siê wraz uczestnikami egzorcyzmu o wy-zwolenie z diabelskich udrêk⁵⁴. Ich dzia³anie ma wiêc charakter wstawienniczy.

S¹ jednak potê¿nymi orêdownikami u Boga, o których wspó³czesne kaznodziej-stwo i Koœció³ zdaje siê zapominaæ.

Zauwa¿a siê jednak stopniowy powrót do kultu anio³ów choæby przez literaturê dotycz¹c¹ egzorcyzmów, pobo¿noœciowe wydawnictwa o anio³ach oraz dzia³alnoœæ duszpastersk¹ Ksiê¿y Michalitów – peregrynacja figury œwiête-go Micha³a Archanio³a. Wa¿ne jest jednak, by kaznodzieje zœwiête-godnie z nauk¹ Koœcio³a, podkreœlali ich skuteczne wstawiennictwo modlitewne, ich s³u¿ebne dzia³anie wobec Boga i ludzi, których skutecznie chroni¹ od Z³a. WyraŸnie o tym mówi Katechizm Koœcio³a Katolickiego: oni s¹ s³ugami i wys³annikami Boga, kontempluj¹ Jego Oblicze, wykonuj¹ Jego rozkazy⁵⁵; s³u¿¹ Synowi w „wype³nianiu Jego zbawczej misji wobec ludzi”⁵⁶; s¹ ewangelizatorami, „g³o-sz¹c Dobr¹ Nowinê Wcielenia i Zmartwychwstania Chrystusa”⁵⁷. Pomagaj¹ lu-dziom i opiekuj¹ siê nimi, i ka¿dy z nich ma swojego anio³a stró¿a⁵⁸.

c) treœci demonologiczne

Szczególne miejsce w Rytua³ach zajmuje osoba Szatana (diab³a) i jego anio³ów (demonów). S¹ oni, podobnie jak dobrzy anio³owie, duchami niebieskimi,

53 Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 276.

54 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275; EIMB 61, 81, 83, 84.

55 Por. KKK 329.

56 KKK 330, 332.

57 KKK 333.

58 Por. KKK 336, 352.

które jednak sprzeciwi³y siê Bogu niepos³uszeñstwem, pych¹ i nienawiœci¹, i dla-tego Stwórca ich ukara³⁵⁹.

Osoba Szatana ma szczególnie du¿o okreœleñ, które charakteryzuj¹ zarów-no jego naturê, jak te¿ i dzia³anie. On jest diab³em⁶⁰, starodawnym wê¿em⁶¹, lwem⁶², rycz¹c¹ istot¹⁶³, smokiem przeklêtym⁶⁴, buntownikiem⁶⁵, besti¹ siej¹c¹ zniszczenie w winnicy Pana⁶⁶, oskar¿ycielem⁶⁷, ojcem k³amstwa⁶⁸, synem nik-czemnoœci⁶⁹ i w³adc¹ tego œwiata⁷⁰. Jako najwiêkszy nieprzyjaciel – staro¿ytny wróg cnót, ludzi, ich zbawienia i wiary, atakuje ich, kusi, zwodzi, drêczy, wiêzi, nienawidzi i przeœladuje⁷¹. Ten str¹cony z nieba anio³, za pomoc¹ side³, kajdan, zasadzek, przemocy i podstêpu, takich, jak: zazdroœæ, sk¹pstwo, niezgoda, zbrodnia, kazirodztwo, œwiêtokradztwo, herezja, nieprzyzwoitoœæ, k³amstwo⁷², pragnie doprowadziæ cz³owieka do piek³a. On jest równie¿ sprawc¹ œmierci, z³odziejem ¿ycia, korzeniem z³a i zarzewiem cierpieñ⁷³. Jego w³adza nie jest wieczna. Ju¿ raz, ten „tyran i odstêpca”, przez Mêkê i Zmartwychwstanie zosta³ pokonany przez Chrystusa, str¹cony z nieba i skazany na wieczn¹ gehennê, a jego ostateczny kres nastanie na koñcu œwiata⁷⁴.

Podleg³e Szatanowi demony to duchy: z³e, piekielne, nieczyste, podstêpne i pe³ne nieprawoœci, to nienawistne zastêpy, legiony, wœciek³e wojsko⁷⁵. Te odwiecznie wrogie cz³owiekowi moce, drêcz¹ Bo¿e stworzenie, przeœladuj¹ s³o-wemi okrutn¹ przemoc¹, drêcz¹, wzbudzaj¹ straszny lêk i terror⁷⁶. Podobnie jak Szatan s¹ wrogami wiary⁷⁷.

59 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275; EIMB 62, 82, 84.

60 Por. EIMB 61, 67, 74, 75, 81, 83.

61 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275–276; EIMB 61.

62 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275. EIMB 70.

63 Por. Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 1, s. 272.

64 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 1, s. 272; 4, s. 275; EIMB 84.

65 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275.

66 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 1, s. 272.

67 Por. EIMB 81.

68 Por. EIMB 61, 82, 84; Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275.

69 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 1, s. 271.

70 Por. EIMB 62.

71 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 1, s. 271; 2, s. 272; 4, s. 274–275;

EIMB 39, 41, 42, 43, 53, 58, 62, 69, 71, 73, 74, 75, 81, 82, 83, 84.

72 Por. EIMB 39, 50, 61, 62, 68, 71, 72, 81, 83; Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 274–276.

73 Por. EIMB 84; Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 274.

74 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 1, s. 272; 4, s. 274, 276; EIMB 62.

75 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 2, s. 272; 4, s. 274–275; EIMB 39, 41, 48, 53, 59, 61, 64, 68, 81, 82, 84.

76 Por. EIMB 39, 50, 61, 82; Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 274.

77 Por. EIMB 84.

172 Ks. Tomasz Szałanda

Teologia

Wspó³czesne kaznodziejstwo winno wróciæ w przepowiadaniu do demo-nologii. Oczywiœcie, ¿e ma ono mieæ swoje – w³aœciwe miejsce. Nie diabe³ bowiem i jego anio³owie, ale zwyciêski Trójjedyny Bóg ma „pierwszeñstwo”

w przepowiadaniu. Jednak o obecnoœci Z³a osobowego w ¿yciu ludzi powinno siê mówiæ. Zanik poczucia grzechu, którego Ÿród³em s¹ Szatan i jego anio³owie, dla wierz¹cych s¹ faktem. O pierwszym mówi siê wiele, a drugi, od wielu lat jest coraz mniej zauwa¿alny w homiliach (podobnie jest z prawd¹ o istnieniu piek³a).

A przecie¿ o tym wszystkim jest mowa w Biblii.

Rytua³y bardzo wyraziœcie kreœl¹ zarówno Z³ego, jak i sposób jego dzia³a-nia. Dlatego dla wspó³czesnych kaznodziejów s¹ to wrêcz „gotowe” materia³y do wykorzystania w homiliach⁷⁸. Warto równie¿ odwo³ywaæ siê do dawnej pobo¿noœci ludowej, w której woda œwiêcona odgrywa³a bardzo wa¿ne miejsce, a ma³e kropielniczki wisia³y przy drzwiach wejœciowych. Przy wychodzeniu z domu czyniono ni¹ znak krzy¿a. Ten sam znak stosuj¹ egzorcyœci jako sku-teczne „narzêdzie” w walce z Szatanem i jego anio³ami podczas modlitwy egzor-cyzmów. Równie¿ pos³uguj¹ siê pob³ogos³awion¹ wod¹, która je odpêdza⁷⁹. d) treœci mariologiczne i o œwiêtych

Rytua³y wielk¹ moc wstawiennicz¹ w walce z mocami ciemnoœci przypisu-j¹ Maryi. Ona bowiem jako Przeczysta Dziewica da³a œwiatu Zbawiciela⁸⁰, mo-dli siê wraz z Koœcio³em dokonuj¹cym egzorcyzmów⁸¹, a w Magnificat uwiel-bia z nim Boga pokonuj¹cego Z³o⁸². Podobnie traktuj¹ modlitewne wstawiennictwo Œwiêtych, co wyra¿a to nie tylko litania, ale równie¿ dodatkowe wezwania⁸³. Poprzednio u¿ywano tak¿e relikwii œwiêtych, które k³adziono na piersi albo g³owie opêtanego, przy czym zwracano uwagê, aby „zachowaæ ostro¿noœæ, aby przedmioty œwiête nie by³y traktowane w sposób niegodny i nie zosta³y zniszczone przez z³ego ducha”⁸⁴.

Kaznodzieje zatem, choæby w³aœnie na podstawie tekstów Rytua³ów, mog¹ uczyæ i siebie, i innych w³aœciwego kultu Maryi oraz Œwiêtych, który polega na

78 Por. T. Sza³anda, Jezus Egzorcysta w polskim przepowiadaniu posoborowym. Studium homile-tyczno-biblijne, Olsztyn 2012, zw³aszcza strony 315–321.

79 Por. EIMB 41.

80 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275; EIMB 82.

81 Por. EIMB 61.

82 Por. EIMB 63.

83 Por. EIMB 45, 46, 61, 81. Poprzedni Rytua³ bardzo mocno akcentuje potêgê Œwiêtych Piotra i Paw³a oraz innych Œwiêtych. Podczas egzorcyzmu, kap³an wypowiada s³owa: „Rozkazuje ci wiara

Œwiêtych Aposto³ów Piotra i Paw³a i wszystkich Œwiêtych. Rozkazuje ci krew Mêczenników. Rozkazuje ci czystoœæ serc Wyznawców. Rozkazuje ci pobo¿ne wstawiennictwo wszystkich Œwiêtych mê¿czyzn i kobiet”. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275.

84 Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 13, s. 270.

naœladowaniu ich wiernoœci Bogu, modlitwie i innych praktykach duchowych.

Nadto, ich modlitewne wstawiennictwo to niejako czysta postaæ „Communio Santorum” (œwiêtych obcowanie – jak mówi Credo), braterstwo nieba i ziemi.

Godny uwagi jest fakt, ¿e zarówno „stary”, jak i nowy Rytua³ nie poœwiêcaj¹ wiele miejsca Maryi. Z pewnoœci¹ jest to pewien mankament obu Rytua³ów, o czym wielokrotnie dyskutowali egzorcyœci. Natomiast i z tego faktu wysuwa siê refleksja, by g³ówne przepowiadanie zwyciêstwa nad Z³em opieraæ przede wszystkim na mocy Trójcy Œwiêtej.

e) treœci eklezjologiczne

Warto równie¿ zwróciæ uwagê, ¿e Rytua³y wyró¿niaj¹ Koœció³. To on zgromadzony na egzorcyzmach prosi Boga o pomoc dla opêtanego⁸⁵, i on ma

œwiadomoœæ potêgi modlitwy wspólnoty⁸⁶. Wed³ug poprzedniego Rytua³u ka-p³an, czyni¹c podczas egzorcyzmu znak krzy¿a na czo³ach uczestników tego obrzêdu, rozkazuje Z³u odejœcie równie¿ z „Koœcio³a Bo¿ego”⁸⁷. W ten sposób bardzo wyraŸnie zostaje przekazana prawda, ¿e nawet tak niewielka wspólnota, chocia¿ mocno udrêczona, zgromadzona w imiê Trójjedynego Boga, jest

Ko-œcio³em.

Kryzys wiary, kryzys praktyk religijnych, swoje najwiêksze Ÿród³o ma w zaniedbaniu g³oszenia treœci eklezjologicznych. Koœció³ bowiem coraz

czê-œciej jawi siê jako instytucja, a nie wspólnota S³owa, Cia³a i s³u¿by. Dla wielu (mo¿e i wiêkszoœci) przynale¿noœæ do Koœcio³a przesta³a byæ jakimkolwiek zaszczytem, wyró¿nieniem, dum¹ czy szczêœciem, a sta³a siê czymœ oczywistym i powszednim. Dlatego doœæ powszechne jest traktowanie go w kategorii maso-wej organizacji religijnej, a nie wspólnoty wiary. Bezrefleksyjna obecnoœæ w Koœciele, w wielu „zabija” sens jego istnienia i przynale¿noœci do niego.

Przed kaznodziejami wiêc stoi ogromne zadanie: wlaæ w Koœció³ – w wierz¹-cych, którzy go tworz¹, nowego ducha – ducha œwiadomoœci z wyj¹tkowoœci chrzeœcijañskiego powo³ania; ducha dumy z wyj¹tkowoœci wspólnoty Boga, na czele której stoi powo³any pasterz; ducha mocy wspólnoty modl¹cej siê, korzy-staj¹cej œwiadomie z mocy przyjmowanych sakramentów, i s³u¿¹cej nie tylko tym, którzy do niej nale¿¹ ale i tym, którzy s¹ poza ni¹.

85 „Pokornie b³agajmy wszechmocnego i mi³osiernego Boga, aby za wstawiennictwem wszyst-kich Œwiêtych wys³ucha³ modlitw swojego Koœcio³a za naszego brata drêczonego wielkimi trudnoœcia-mi”. EIMB 45; „Ojcze Œwiêty, us³ysz wo³anie b³agaj¹cego Ciê Koœcio³a”. EIMB 61; „Prosimy Ciê, w swoim mi³osierdziu wys³uchaj b³agania Koœcio³a za Twojego udrêczonego s³ugê”. EIMB 83.

86 „Nakazujê tobie […] abyœ wyszed³ natychmiast […] z tego s³ugi Bo¿ego, który odwo³a³ siê do Koœcio³a”. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275; „OdejdŸ pod wp³ywem wiary i modlitwy Koœcio³a”. EIMB 62; „Odst¹p pod wp³ywem wiary i modlitwy Koœcio³a”. EIMB 82.

87 Por. Rituale Romanum. De exorcizandis obsessis a daemonio 4, s. 275.

174 Ks. Tomasz Szałanda

Teologia

(STRESZCZENIE)

(SUMMARY)

* * *

Bogactwo treœci tekstów obrzêdu egzorcyzmów – zarówno „starego”, jak i obecnie obowi¹zuj¹cego – jest obfitym Ÿród³em, z którego winni czerpaæ kaznodzieje. P³aszczyzna ich wykorzystywania jest bardzo szeroka i nie ograni-cza siê jedynie do perykop mówi¹cych o wypêdzaniu Szatana i demonów przez Jezusa czy aposto³ów. Treœci trynitarne, angelologiczne, demonologiczne, ma-ryjne, o œwiêtych czy eklezjologiczne, s¹ przedmiotem przepowiadania w ci¹gu ca³ego roku liturgicznego. Kaznodzieja, który pochyli siê na tekstami obu Rytu-a³ów, bêdzie niczym ojciec, który ze swego skarbca wydobywa rzeczy nowe i stare (Mt 13,52).

OBRZĘD EGZORCYZMU WIĘKSZEGO ŹRÓDŁEM PRZEPOWIADANIA

Pos³uga egzorcysty istnia³a w Koœciele od jego pocz¹tku. Jednak¿e w wiekach nowo¿ytnych uleg³a widocznej degradacji. Dopiero na prze³omie XX i XXI w. prze¿ywa swój renesans. Pomimo ¿e prawie po 400 latach, w 1998 r. wydano nowy Rytua³ (poprzedni obowi¹zywa³ od 1614 r.), to obecnie, na mocy specjalnego pozwolenia Stolicy Apostolskiej, mo¿na przeprowadzaæ egzorcyzmy tak¿e we-d³ug „starego”. Obie wiêc ksiêgi liturgiczne równolegle „funkcjonuj¹” w Koœciele. Dla wspó³czesnego kaznodziejstwa s¹ one wa¿nym Ÿród³em, którego nie powinno siê zaniedbywaæ. Z nich bowiem wyp³ywa m¹droœæ Koœcio³a, który w Trójjedynym Bogu znajduje pomoc i obronê w walce z Szatanem i demonami.

THE RITE OF MAJOR EXORCISM AS A SOURCE OF PREACHING

The ministry of an exorcist has existed in the Church from the beginning, but went into visible decline in the early modern centuries. It is only now, at the turn of the 20th and 21st centuries, that this ministry is having a renaissance. Although the new Rite was published in 1998, after nearly 400 years (the previous one had been in force since 1614), exorcisms can still be performed according to the “old” rite under special permission from the Holy See. Thus, both liturgical books “function” in the Church. For contemporary preaching, both of them are an important source that should not be neglected. After all, it is them that contain the wisdom of the Church, which finds help and protection in the Triune God in its struggle against Satan and demons.

DER RITUS DES HÖHEREN EXORZISMUS ALS QUELLE DER PREDIGT

Das Mysterium des Exorzismus war von Anfang an Teil Kirche. Doch in der modernen Zeit gab es eine sichtbare Verschlechterung. Erst um die Wende vom 20. zum 21. Jahrhundert erlebt er eine Renaissance. Obwohl fast 400 Jahre alt, wurde im Jahr 1998 ein neues Ritual veröffentlicht (das vorherige Ritual war seit 1614 gültig). Heute ist es möglich, dass unter Sondergenehmigung des Heiligen Stuhls Exorzismen nach dem „alten“ Ritual durchgeführt werden. Also „funktionieren“ die beiden liturgischen Bücher in der Kirche. Für eine moderne Predigt sind sie wichtige Quellen, die nicht vernachlässigt werden sollten. Mit ihnen kommt die Weisheit der Kirche, in der sich der Dreieinige Gott, die Hilfe und die Verteidigung im Kampf gegen den Satan und Dämonen findet.

(ZUSAMMENFASSUNG)

STUDIA WARMIŃSKIE 52 (2015) ISSN 0137-6624

Modlitwa o pokój troską o ład międzynarodowy

W dokumencie 522015 WARMIŃSKIE STUDIA (Stron 167-177)