PRZYCZYNY I KONSEKWENCJE MIGRACJI LUDNOŚCI DUŻYCH MIAST
NA TERENY PODMIEJSKIE
Wprowadzenie
Ludność, której nie odpowiadają cechy zamieszkiwanej przestrzeni, może wy
brać jeden z trzech wymienianych w literaturze modeli zachowania (Bury, Markow
ski, Regulski, 1993, s. 19-20):
1.dostosowanie się do istniejących warunków (space-behavioural);
2. poszukiwanie lepszych warunków i zmiana lokalizacji (space-locational);
3. dostosowanie przestrzeni do własnych potrzeb (space-developmental).
W ostatnich latach zauważalna jest tendencja migracji ludności dużych miast na tereny podmiejskie. Ludność dużych miast decyduje się na poszukiwanie dogod
niejszego miejsca zamieszkania - często poza obszarem miasta. Migracja ta zazwy
czaj dotyczy mieszkańców, których stać na poniesienie kosztów przeprowadzki i wybudowanie własnego domu. Do podjęcia decyzji o wyprowadzce poza miasto konieczne jest także pokonanie pewnych barier, choćby psychologicznych, wyni
kających z niechęci do zmian i niepewności związanej z możliwością pojawienia się nieoczekiwanych okoliczności.
Zauważalna tendencja migracji ludności poza miasto wynika z silnego zmęcze
nia niezadowalającym klimatem miasta i uciążliwości mieszkania w nim. Odpływ ten spowodowany jest także takimi czynnikami, jak rozwój motoryzacji oraz lanso
wanie koncepcji życia w przyjaznym środowiskowo otoczeniu. Pewne potrzeby po
zostają jednak niezmienione. Ludzie decydują się zmienić miejsce zamieszkania pod warunkiem satysfakcjonujących warunków bytowych i walorów użytkowych
„nowej przestrzeni”. Relacje między mieszkańcami a elementami ich otoczenia
oraz stopień, w jakim umożliwiają one zaspokojenie potrzeb człowieka warunkują zachowania przestrzenne jednostek (Bury, Markowski, Regulski, 1993, s. 31-32).
Jakość i cechy danej przestrzeni mogą mieć charakter naturalny (dotyczyć cech geograficzno-przyrodniczych) lub antropogeniczny (wiązać się z działalnością człowieka). Pierwsze będą w przypadku omawianej tendencji dotyczyć zwłaszcza uwarunkowań środowiska naturalnego. Drugie z kolei to m.in. wynik działalności władz samorządowych danego obszaru. Ich inicjatywy mogą uczynić daną gminę terenem atrakcyjnym z punktu widzenia potencjalnego mieszkańca. Mogą także, antycypując napływ ludności, przygotowywać grunty pod budownictwo mieszka
niowe. Ważnym elementem jest również działalność promocyjna władz gminy na
stawiona na przyciągnięcie nowych mieszkańców. Z kolei konsekwencje osiedlania się ludności na terenie gminy są wielorakie. Nowi mieszkańcy mogą przyczynić się do rozwoju przedsiębiorczości w gminie. Z racji budownictwa mieszkaniowego spodziewać się można zwiększonych wpływów do budżetu gminy z tytułu podatku od nieruchomości lub z tytułu podatku dochodowego. W sytuacji, gdy nowi miesz
kańcy zdecydują się na terenie gminy prowadzić działalność gospodarczą, można oczekiwać zwiększonych wpływów z tytułu podatku od osób prawnych. Ogólnie można stwierdzić, iż wyjście naprzeciw potrzebom rezydencjalnym obecnej i po
tencjalnej społeczności stanowi ważny czynnik rozwoju lokalnego (Parysek, 1997, s. 74-75).
Powstaje pytanie, czy gminy faktycznie dążą do przyciągnięcia nowych miesz
kańców i jakich korzyści z tego tytułu oczekują. Działalność władz samorządowych w celu zwiększenia atrakcyjności gminy z punktu widzenia potencjalnego miesz
kańca to oczywiście tylko jeden z czynników migracji ludności dużych miast na te
reny podmiejskie. Proces ten okazuje się często procesem czysto żywiołowym.
W ciągu ostatnich lat widoczny jest również odpływ bogatej ludności miasta Łodzi na tereny gmin ościennych. Celem opracowania jest ukazanie tego zjawiska i jego konsekwencji z punktu widzenia gmin, do których migrują mieszkańcy Łodzi. Badaniem objęto ościenne gminy miasta Łódź1.
Sytuacja mieszkaniowa w Łodzi
Przyszłość terenów zlokalizowanych przy granicach miast jest w ogromnej mie
rze zależna od kierunków i skali rozwoju danego miasta. Proces urbanizacji jest ściśle związany z przestrzenną rozbudową miasta i wchłanianiem przez niego coraz to nowych terenów. Zagospodarowanie przestrzenne miasta wiąże się z podjęciem decyzji, czy zagospodarowywać tereny mało zurbanizowane wewnątrz danej jed
1 Badania przeprowadzono w ościennych gminach miasta Łodzi w 2003 r. Przedmiotem zainteresowania był okres od połowy lat 90.
Przyczyny i konsekwencje migracji ludności dużych miast na tereny podmiejskie 151
nostki, czy też rozszerzać jej granice o nowe obszary. Tendencja do rozszerzania granic miasta wynikać będzie z wielu przyczyn społeczno-ekonomicznych, jak np.:
- niższe ceny ziemi na obszarach podmiejskich i związany z nimi większy popyt na tereny pod indywidualne budownictwo mieszkaniowe;
- pojawienie się pewnych niekorzyści w obszarach centralnych aglomeracji, jak utrudnienia komunikacyjne, hałas, zanieczyszczenie środowiska, niska jakość zaso
bów mieszkaniowych;
- ogólne zmęczenie miastem.
Łódź stanowi drugie, pod względem zaludnienia, miasto w Polsce. Zamieszkuje tu około 3,4% ludności miejskiej całego kraju. Od 1959 r. podzielona jest na 5 dzielnic (Śródmieście, Bałuty, Widzew, Górna, Polesie).
Najmniejszą terytorialnie dzielnicą jest Śródmieście, zajmuje obszar 6,8 km2, co stanowi 2,3% ogólnej powierzchni miasta. Jest to centrum Łodzi, o ścisłej zabudo
wie, która w zasadzie nie pozwala na nowe inwestycje budowlane. Centrum miasta jest jego wizytówką i powinno mieć istotny wpływ na przebieg procesów rozwojo
wych. Tymczasem łódzkie Śródmieście jest obszarem wysoce problemowym, wy
magającym gruntownej rewitalizacji i modernizacji. To właśnie tutaj zlokalizowana jest większość komunalnych zasobów mieszkaniowych miasta. Ponadto budynki znajdujące się w tej części Łodzi należą do najstarszych, w większości wybudowa
ne zostały jeszcze przed I wojną światową. Teren Śródmieścia bowiem prawie w całości jest obszarem XIX-wiecznego i początków XX-wiecznego rozwoju mia
sta. Przed I wojną światową tereny obecnego Śródmieścia zamieszkiwało około 70% ludności robotniczej. Mieszkania zlokalizowane na tych terenach nie były więc dobrze wyposażone, często znajdowały się w budynkach o niskiej jakości technicznej. Standard mieszkań w Śródmieściu nadal jest bardzo niski, ludność tej dzielnicy dąży więc do zmiany miejsca zamieszkania. Pozostanie w budynkach mieszkalnych Śródmieścia ludzi starych i biednych oznacza jednocześnie przyspie
szenie procesu degradacji mieszkań. Zmiany w strukturze ludności powodują także, iż obszar centralny miasta zamiast być swoistą „wizytówką” Łodzi, staje się obsza
rem największych patologii społecznych.
Ważnym problemem, wynikającym z degradacji Śródmieścia Łodzi, jest więc spadek atrakcyjności miasta, nie tylko dla potencjalnych inwestorów, ale właśnie dla samych mieszkańców.
Brak w Śródmieściu mieszkań o odpowiednim standardzie spowodował koniecz
ność zajęcia na potrzeby budowy nowych osiedli mieszkaniowych obszarów zew
nętrznych miasta. Terenem obecnych mieszkaniowych inwestycji miejskich jest ob
szar tzw. „pasma wschodniego”, obejmujący osiedla:
- Janów-Zachód - obszar o powierzchni 45,2 ha;
- Janów-Wschód - obszar o powierzchni 80 ha;
- Olechów-Północ - obszar o powierzchni 22,5 ha;
- Olechów-Południe - obszar o powierzchni 24,5 ha.
Tereny te są jednak oddalone od centrum rozrywkowo-handlowego, jakim jest ulica Piotrkowska, o ponad 10 km. Są dobrze skomunikowane z centrum w ciągu dnia, jednak powrót w godzinach wieczornych i nocnych do mieszkań tam zlokali
zowanych jest wysoce utrudniony.
Również prywatni deweloperzy wykorzystują pod wielorodzinne budownictwo mieszkaniowe przede wszystkim obszary położone daleko od centrum. Jednak ceny oferowanych przez nich mieszkań kształtują się na poziomie 2,5 tys. zł, a obecna sytuacja ekonomiczna mieszkańców Łodzi nie powoduje zainteresowania zakupem takich mieszkań2.
Bałuty są dzielnicą położoną w północnej części Łodzi. Zwłaszcza ich stara część, odznacza się zabudową historyczną o cechach miejskich i wielorodzinną - osiedlową, bez uformowanych granic terenów przestrzeni publicznej. Jest dobrze skomunikowa
na z centrum, jednak w opinii mieszkańców Łodzi odznacza się wysokim wskaźni
kiem przestępczości. W tym obszarze miasta przeważa zabudowa blokowa.
Widzew jest największą łódzką dzielnicą. Zajmuje obszar 90,8 km2. Przeważa tam zabudowa wielorodzinna oraz jednorodzinna współczesna. Pełni funkcję sy
pialni dla miasta, na jego terenie zlokalizowane są przede wszystkim osiedla z lat 80., z wielopiętrowymi blokami. Cechą niekorzystną jest mała liczba parkingów sa
mochodowych. Jest raczej dobrze skomunikowany z centrum miasta.
Polesie odznacza się również zabudową wielorodzinną i osiedlową o raczej roz
proszonym charakterze, zwłaszcza w części Retkini i Karolewa. Niewielką część stanowią zespoły zabudowy jednorodzinnej, często przestrzennie zorganizowanej.
Jest to najbardziej „zielona” dzielnica miasta, odznacza się dobrym zagospodarowa
niem rekreacyjnym (zoo, lunapark, ogród botaniczny, lodowisko, park).
Górna jest dzielnicą mającą głównie zabudowę wielorodzinną - osiedlową, współczesną, bez uformowanych granic terenów przestrzeni publicznej i jednoro
dzinną współczesną. Dąbrowa, Chojny i Zarzew charakteryzują się zabudową roz
proszoną, w przeważającej części są to osiedla mieszkaniowe, ale także tereny historycznej zabudowy przemysłowej oraz współczesnej jednorodzinnej. Na grani
cy Górnej i Polesia znajduje się lotnisko Lublinek.
Realizowana w Łodzi polityka mieszkaniowa nie sprzyja procesowi rozwoju miasta. Brak mieszkań powstrzymuje napływ nowych mieszkańców oraz kapitału.
Zamożni mieszkańcy Łodzi coraz częściej wybierają nowe rozwiązania mieszka
niowe i wyprowadzają się ze starych mieszkań w „brzydkich” dzielnicach. Prefero
wane są indywidualne domy lub małe osiedla mieszkaniowe z kilkoma cztero- lub pięciokondygnacyjnymi blokami, odgrodzone od ulicy, z zagospodarowanym tere
2 Aby w Łodzi zaspokoić potrzeby mieszkaniowe każdego gospodarstwa domowego, potrzeba prawie 20 tys. nowych mieszkań. Oznacza to, że aby w ciągu najbliższych dziesięciu lat każde gospodarstwo miało własne mieszkanie, należy budować 2 tys. mieszkań rocznie. Biorąc pod uwagę fakt, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat średnia wybudowanych w Łodzi mieszkań wyniosła niewiele ponad 1000 rocznie, wzrost liczby oddawanych mieszkań będzie wciąż zbyt mały w stosunku do potrzeb.
Przyczyny i konsekwencje migracji ludności dużych miast na tereny podmiejskie 153
nem. Następuje więc proces polaryzacji społeczeństwa, powstają dzielnice „lepsze”
i „biedne” oraz obszary patologii społecznych, co prowadzi do dalszej degradacji zasobów położonych na tych terenach. Jednak i na terenach oddalonych od centrum zaczynają pojawiać się pewne niekorzyści i czynniki niedogodne dla mieszkańców, jak hałas, korki uliczne, wydłużenie czasu dojazdu do centrum oraz brak czystego środowiska. Dlatego zauważalna jest migracja mieszkańców Łodzi na tereny gmin ościennych. Oznacza to zmniejszenie dochodów gminy Łódź z tytułu podatku od nieruchomości i przyczynia się do wydawania środków finansowych poza gminą.
Może to prowadzić do dalszego pogorszenia sytuacji gospodarczej Łodzi oraz spad
ku liczby jej mieszkańców. Istnieje obawa, że w mieście pozostaną tylko ludzie sta
rzy, którzy nie będą mieli wystarczającej ilości środków finansowych, aby utrzy
mać mieszkania. Ponadto niewystarczająca ilość siły roboczej zniechęci inwestorów do lokowania kapitału i tworzenia nowych miejsc pracy właśnie w Łodzi.
Zgodnie z omawianą tendencją, zamożna ludność poszukuje w celu zamieszka
nia terenów atrakcyjnych środowiskowo. Na terenie miasta Łódź znajdują się takie tereny, m.in.: okolice Lasu Łagiewnickiego, Rudzka Góra, Nowe Złotno, Stoki.
Tendencja przemieszczania się ludności miasta Łodzi na tereny gmin ościennych - wyniki badań
Metodologia badania. Przedmiotem przeprowadzonego w 2003 r. badania było zjawisko migracji ludności miasta Łodzi na tereny gmin ościennych na przestrzeni ostatnich 10 lat z punktu widzenia przedstawicieli władz gmin ościennych. Badaną zbiorowość stanowiło 12 jednostek samorządu terytorialnego, stanowiących ościen
ne gminy Łodzi. Badanie miało charakter wyczerpujący.
Jako technikę badań zastosowano wywiad swobodny ustrukturalizowany z przed
stawicielami władz gmin ościennych Łodzi, który przeprowadzono w siedzibie władz gminy. Wybór techniki podyktowany był potrzebą uzyskania pogłębionych informa
cji oraz opracowania studiów przypadku.
Przeprowadzona analiza miała na celu odpowiedź na następujące pytania prob
lemowe:
1. Czy zauważalna jest tendencja napływu nowych mieszkańców na tereny gmin ościennych?
2. Jak wysokie jest zainteresowanie zakupem gruntów pod budownictwo miesz
kaniowe?
3. Czy gminy dążą do przyciągnięcia nowych mieszkańców?
4. Jeśli gminy oczekują napływu nowych mieszkańców, to jakie działania podej
mują w tym celu?
5. Jakich korzyści oczekują gminy z tytułu napływu nowych mieszkańców?
6. Czy gminy, do których migrują mieszkańcy Łodzi, odnotowują w związku z tym jakieś korzyści?
7. Czy zauważalna jest tendencja napływu nowych mieszkańców na tereny gmin ościennych?
W celu odpowiedzi na postawione pytania problemowe sformułowano nastę
pujące hipotezy badawcze:
1. Gminy ościenne odnotowują odczuwalny napływ mieszkańców Łodzi.
2. Gminy ościenne podejmują działania w celu przyciągnięcia nowych miesz
kańców, ponieważ oczekują z tego tytułu korzyści.
3. Gminy, do których przemieszczają się mieszkańcy Łodzi, odnotowały szereg korzyści związanych ze zwiększonymi wpływami do budżetu gmin oraz rozwojem gminy.
W trakcie prowadzenia badań napotkano na pewne trudności związane z niedoin
formowaniem przedstawicieli gmin odnośnie cech i charakteru gminy. Ponadto ujawniły się także bariery psychologiczne dotyczące udzielania informacji, które niekiedy wiązały się z brakiem doświadczenia na zajmowanym stanowisku.
Zainteresowanie zakupem gruntów na terenach gmin ościennych Łodzi.
Wszystkie badane gminy odnotowały w ostatnich latach dość wysokie zaintereso
wanie zakupem gruntów pod budownictwo mieszkaniowe. W prawie wszystkich przypadkach zainteresowanie to przejawiali mieszkańcy Łodzi, chętni do przesied
lenia się. Jedynie gmina Pabianice, granicząca z Łodzią bardzo małym skrawkiem swojego terenu i powiązana społecznie i gospodarczo z miastem Pabianice, takiego zainteresowania nie odnotowała. Na jej terenie osiedlają się przede wszystkim mieszkańcy Pabianic, zmęczeni coraz większymi uciążliwościami tego miasta.
Mieszkańcy Łodzi nie są także zainteresowani wyprowadzką do Pabianic, głównie z powodu braku miejsc pracy. Pabianice stanowią bowiem miasto - sypialnię. Licz
na rzesza mieszkańców pracuje w Łodzi.
Część gmin nie ma już własnych terenów, które mogłyby zostać przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe. Dlatego ważne stało się rozgraniczenie zaintere
sowania zakupem gruntu ze względu na formę własności. Jak skali od 1 do 5 (gdzie 1 oznacza brak zainteresowania, 5 natomiast zainteresowanie bardzo wysokie) kształtowało się zainteresowanie zakupem gruntu przedstawiają rys. 1 i rys. 2.
W badanych gminach raczej niewielkie było zainteresowanie zakupem gruntów pod osiedla mieszkaniowe budowane przez prywatnych deweloperów. Osiedla takie powstały jedynie w Konstantynowie oraz w Aleksandrowie. Inwestorzy zaintereso
wani byli także zakupem gruntów w Nowosolnej, jednak na skutek braku porozu
mienia pomiędzy stronami transakcja nie doszła do skutku.
Przyczyny wyprowadzki ludności z miasta z punktu widzenia władz gmin ościennych. Spośród wielu powodów, dla których mieszkańcy Łodzi opuszczają miasto na rzecz gmin ościennych, władze tych gmin wymieniały przede wszystkim czyste powietrze, brak przemysłu oraz niższe podatki. Nie ma więc jednego, kon
kretnego czynnika dominującego w danej gminie. Przedstawiciele gmin zazwyczaj
Przyczyny i konsekwencje migracji ludności dużych miast na tereny podmiejskie_____ 155
Rys. 1. Zainteresowanie zakupem gruntów od gminy
Źr ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.
Rys. 2. Zainteresowanie zakupem gruntów od innych właścicieli niż gmina Ź r ó d ł o : Jak w rys. 1.
określają motyw napływu mieszkańców mianem „ogólnej tendencji” oznaczającej modę na wyprowadzkę poza miasto.
Zazwyczaj osoby zainteresowane przeprowadzką rozważają ja pod kątem wielu punktów. Rysunek 3 obrazuje liczbę odpowiedzi udzielanych przez przedstawicieli władz gminnych na pytanie o przyczyny zainteresowania mieszkańców Łodzi osie
dlaniem się na ich terenie.
3.5
Przekwalifikowywanie gruntów rolnych na działki budowlane do celów mieszkaniowych. Ponad 70% badanych gmin dokonuje przekwalifikowań gruntów rolnych na działki budowlane do celów mieszkaniowych. Pozostałe gminy nie do
konują przekwalifikowań, tłumacząc to głównie brakiem terenów mogących być objętymi takimi działaniami. Zmiany są w większości (66%) podejmowane zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego. Pozostałe gminy uwzględniają jedno
razowe przekwalifikowania gruntów.
Podejmowane działania promocyjne. Podejmowane przez gminy działania pro
mocyjne mają na celu rozwój całej gminy i nie są bezpośrednio skierowane na przy
ciągnięcie nowych mieszkańców. Gmina Pabianice (z wyjątkiem posiadania strony internetowej) deklaruje brak innych podejmowanych działań promocyjnych.
T abela 1. Podejmowane działania promocyjne
Działania promocyjne Liczba wskazań
Internet 10
Prasa lokalna 6
Foldery reklamowe 5
Targi 4
Instytucje powołane do promocji 2
Związki miast lub gmin 1
Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzo
nych badań, 2003.
Działania na rzecz poprawienia warunków bytowych. Wszystkie gminy podej
mują inwestycje infrastrukturalne. Głównie odnoszą się one do budowy wodociągów
□ spokój
Przyczyny wyprowadzki z Łodzi na tereny gmin ościennych
Przyczyny i konsekwencje migracji ludności dużych miast na tereny podmiejskie
oraz kanalizacji i przydomowych oczyszczalni ścieków. Rzadziej wskazuje się na rozbudowę dróg, które zresztą okazują się być główną słabością badanych gmin.
Czynniki podnoszące atrakcyjność badanych gmin z punktu widzenia po
tencjalnych mieszkańców. Wszystkie gminy jako czynnik podnoszący atrakcyj
ność ich gminy z punktu widzenia potencjalnego mieszkańca podają czyste środo
wisko. Najgorzej oceniany jest jednak dobry dojazd do Łodzi. Stosunkowo rzadziej niż infrastruktura techniczna, wskazywana jest infrastruktura społeczna.
T abela 2. Czynniki zwiększające atrakcyjność gminy z punk
tu widzenia potencjalnego mieszkańca
Czynniki Liczba wskazań
Czyste środowisko U
Dobry dojazd 11
Sklep 10
Wodociąg 11
Kanalizacja 10
Szkoła 11
Przedszkole 10
Komunikacja lokalna zapewnia
jąca szybki dojazd do Łodzi 7
Kościół 9
Niski poziom przestępczości 10
Ośrodek zdrowia 9
Poczta 9
Ź r ó d ł o : Jak w tab. 1.
Czynniki zniechęcające potencjalnych mieszkańców do osiedlenia się na tere
nie gminy. Wśród czynników wskazywanych jako zniechęcające do zamieszkania na terenie gmin, najczęściej wskazywano niedostatecznie rozwiniętą infrastrukturę dro
gową. Tak odpowiedziało 6 na 11 badanych jednostek samorządu terytorialnego.
Gmina Ksawerów, miasto Zgierz oraz gmina Pabianice nie wskazują żadnych czynni
ków mogących zniechęcać do zamieszkania na terenie tych gmin. W przypadku gmi
ny Pabianice informacja ta nie dotyczyła jednak mieszkańców przenoszących się z Łodzi. Dla Łodzian gmina ta jest bowiem trudno dostępna komunikacyjnie.
Ocena atrakcyjności gmin sąsiednich z punktu widzenia potencjalnych mieszkańców. Na 11 badanych jednostek samorządowych jedynie 3 (Andrespol, Ksawerów, Brojce) przyznały, że gminy sąsiednie mogą wydawać się bardziej atrakcyjne z punktu widzenia potencjalnego mieszkańca. Wskazano na gminy mniej zurbanizowane, atrakcyjniejsze z punktu widzenia walorów środowiskowych.
Oczekiwane korzyści będące konsekwencją napływu nowych mieszkańców.
Wśród oczekiwanych korzyści będących konsekwencją napływu nowych miesz
kańców wskazywano najczęściej: wpływy z tytułu podatków (8 gmin); rozwój przedsiębiorczości (10 gmin); rozwój całej gminy (8 gmin).
Odnotowane w ciągu ostatnich lat korzyści związane z napływem nowych mieszkańców. Wśród 11 objętych badaniem gmin jedynie trzy gminy (Nowosolna, Konstantynów, Ksawerów) wskazały na istotny wzrost dochodów gminy w wyniku osiedlania się nowych mieszkańców. Pięć gmin wskazało z kolei na wzrost przed
siębiorczości będący wynikiem napływu nowych mieszkańców. Wśród nich zna
lazły się dwie gminy, których z tego samego powodu wzrosły dochody gminy.
Konsekwencje dla gmin sąsiednich
wynikające z przesiedlania się ludności Łodzi na ich tereny (na przykładzie wybranych gmin)
Gmina Zgierz. Zainteresowanie osiedlaniem się na terenie gminy Zgierz jest bardzo wysokie. Świadczy o tym duża liczba deklaracji zakupu gruntów pod bu
downictwo mieszkaniowe tak od gminy, jak i od prywatnych właścicieli. Gmina prowadzi zresztą aktywną działalność promocyjną w postaci folderów, ogłoszeń o przetargach, informacji na stronie internetowej. Władze gminy działają w oparciu na przygotowanej strategii mającej na celu rozwój gminy Zgierz. Podejmowane są także działania w celu poprawienia warunków bytowych mieszkańców: budowa oczyszczalni ścieków, w przyszłości sieci przydomowych oczyszczalni, także roz
budowa dróg oraz sieci wodociągowej. Osiedlaniu się sprzyjają warunki środowi
skowe, dobry dojazd do miasta Łodzi i Zgierza. Zniechęcać może obecnie niedosta
tecznie rozwinięta infrastruktura oraz wysokie ceny działek. Gmina liczy na rozwój w wyniku osiedlania się nowych mieszkańców. Niestety zamieszkanie nie zawsze równa się zameldowaniu, stąd nie odnotowano w gminie wzrostu wpływów do bud
żetu gminy w wyniku osiedlania się nowych mieszkańców.
Konstantynów. Konstantynów cieszy się dużym zainteresowaniem potencjal
nych mieszkańców. W zasobach gminy pozostało już niewiele działek, które gmina mogłaby przeznaczyć na budownictwo mieszkaniowe dla nowych mieszkańców.
Zainteresowaniem cieszą się też oferty sprzedaży nieruchomości przez prywatnych właścicieli. Gmina ta podejmuje działania promocyjne mające na celu zapoznanie tak nowych mieszkańców, jak i potencjalnych inwestorów z ofertą gminy. Uczest
niczy w targach, przygotowuje serwis internetowy, umieszcza oferty w prasie.
Podejmowane są także działania zmierzające do rozbudowy infrastruktury (kanali- zacja, gazyfikacja, rozbudowa dróg, wodociągi). Atrakcją jest głównie czyste śro
dowisko. Czynnikiem zniechęcającym potencjalnych mieszkańców może być niedostatecznie rozwinięta sieć dróg oraz, poza samym miastem, niedostateczne
Przyczyny i konsekwencje migracji ludności dużych miast na tereny podmiejskie
skomunikowanie obszaru. W wyniku osiedlania się nowych mieszkańców gmina liczy na rozwój całej gminy, rozwój przedsiębiorczości oraz wzrost dochodów gmi
ny z tytułu podatków. Tak zresztą ocenia dotychczasowe skutki osiedlania się lud
ności na terenie Konstantynowa.
Miasto Pabianice. Miasto Pabianice nie cieszy się zainteresowaniem mieszkań
ców Łodzi jako teren potencjalnego osiedlania się. Podejmowane są głównie dzia
łania zmierzające do promocji miasta jako miejsca dogodnego dla podejmowania
łania zmierzające do promocji miasta jako miejsca dogodnego dla podejmowania