P R Z E Z
P r z e d s i ę w z i ą w s z y p o d a ć rys d z i a ła ń w ydziału służby z d ro w ia w K r ó l e s t w i e , w in ie n e m n a s a m p r z ó d o ś w i a d czyć, że nie m a m z a m ia ru o c e n ia ć w p ły w u i korzyści u s t a w i r o z p o r z ą d z e ń w y d a n y c h w celu zabezpie czenia o g ó ł u p o d w z g lę d e m z d r o w ia , gdyż czas i d o ś w ia d c z e nie, lepićj to ode m nie k ie d y ś w ykazać potrafią ; p o p r z e s ta n ę t u ty lko n a p rz e d s ta w ie n iu sta n u , w j a k i m dawni<5j z o s t a w a ł a u nas słu ż b a z d r o w ia , i na ja kićj sto p ie o b e c n ie się znajduje.
Z a r z ą d służ by z d r o w ia w k r ó le s t w i e P olskić m do r o ku 1 8 3 8 , n a l e ż a ł do w y d z ia łu ad m in istra cy i ogólnćj w K o m m is sy i R z ą d o w ć j S p r a w W e w n ę t r z n y c h i D u c h o w n y ch . N o m in a c y e n a posady cy w iln o -I e k a rs k ie , po
zwolenie n a z a k ł a d a n i e a p t e k i na p r a k ty k ę lekarską, farm aceutyczną i c h iru rg ic z n ą zależało od te goż wydzia
ł u , a >.e k ie r u n e k tą gałęz ią służby nie był pow ierzony
U RZĄDZENIE S Ł IŻ B Y ZD R O W IA . 9 5 o so b ie p o w o łan ia le k arsk ie g o , z d a rz a ło się więc, że przy n o m in o w a n iu u r z ę d n ik ó w c y w iln o -le k a r s k ic h nie z w r a cano należytćj u w ag i na icb sto p ie ń , k w alifik acy ą n a u k o w ą i zdolności do zajęcia tych u r z ę d ó w ; nie b y ł o t a k że w ładz y k tó ra b y ciągle c z u w a ł a n a d ich cz ynnościam i w ogólności, n a d w y k o n y w a n ie m p r a k ty k i le k arzy w o l
no p raktykującyc h, a p tek a rz y , a k u s z e r e k i t. d.
W m ia s ta c h w o je w ó d z k ic h byli fizycy, w innych zaś le k arze o b w o d o w i i c h i r u r g o w i e miejscy.
Fizyk w ojew ódz ki n ie m ia ł w y łą c z n e g o i b e z p o ś r e d n i e g o zw ie rz c h n ic tw a nad lekarzami o b w o d o w e m i, i czynności do o b o w ią z k ó w je g o p rzyw iązane o g r a n ic z o n e tylko były do z a ła tw ia n ia p r z e d m io tó w w s k a z y w a nych przez k o m m issy e w o je w ó d z k ie . W ogólności le
k a rz e rz ą d o w i u w a ż a n i ty lk o byli za z n a w c ó w w swój sztuce. O b o k t e g o u rzę d n icy le karscy w o b w o d a c h i m ia sta ch , nie posiadając po większej części o d p o w i e dnich sto pni n a u k o w y c h i zb y t o g ó ł o w o znając m e d y cynę s ą d o w ą , albo n a w e t żadnych w tej m ie r z e n ie m a j ą c w iad o m o ści, nie ty lk o że nie za w sze za ła tw iać m o gli żądania s ą d ó w z należytą d o k ła d n o ś c i ą , lecz b ezzasa
d n e ich opinie w s p r a w a c h krym ina lnych, s ta w a ł y się n ie raz p o w o d e m d o w y d a n ia w y r o k ó w ze s ta n e m rzeczy n iezgodnych. S k u tk ie m te g o być m u sia ło , że osoby mnićj w in n e , d o tk n ię te niekiedy z o s ta w a ły k a r a m i zbyt s u r o - w e m i, a w y stę p ek c z ę s to k ro ć u ch o d z ił b e z k a r n ie .
T a k i sta n rzeczy z w r ó c i ł u w a g ę rzą d u , i w k r ó t c e po r o k u 1 8 3 1 , J O . K siążę N a m ie stn ik K ró l e s tw o uznać r a czył za rzecz p r z e d e w s z y s tk ić m p o tr z e b n ą , p r z e k o n a ć się czyli le k arze tu te jsi posiadają o d p o w ie d n i e sto p n ie n a u k o w e , i czyli w y k w alifik o w a n i są do z a jm o w a n ia p o sad r zą d o w y c h .
W tym ce lu u s ta n o w io n y był ty m czasowy k o m ite t le
karski z lekarzy w o js k o w y c h wyższ ego stopnia i p r o le s - s o ró w b. k ró le w s k ie g o A le x a n d r o w s k i e g o u n iw e r s y te tu . K o m i t e t t e n p o t r z e b o w a ł c z te re c h la t czasu do w y w ią zania się z w ło ż o n e g o n a ń o b o w ią z k u . Czynność j e g o zasadzała się n a t ć m , że p o w o ł a ł do e x a m in u w ięk szą część tutejszych lekarzy i innych o só b le k arsk ic h , u ło ż y ł oddzielne przepisy e x a m in o w a n ia ubiegających się o p o sady c y w iln o -le k a rsk ie , i na zasadzie ty ch p r z e p is ó w e x a m in o w a ł tak k a n d y d a tó w do tych posad, ja k o i zo
stających ju ż na u r z ę d a c h . T y m s p o s o b e m uczynio no pierw szy wielki k r o k d o n ależ y teg o u rzą dzenia służby le karskie j w K r ó l e s tw ie .
P o m im o to w szakże b r a k s k o n c e n tr o w a n ia w ładzy le
k arskiej w je d n o o g n isk o , p o tr z e b a za p ew n ie n ia w w i e lu m ie jsc ac h k r a j u pom ocy le karskie j i w e te r y n a ry jn e j, b r a k d o k ła d n y c h p r z e p isó w do u r z ą d z e n ia i k o n tr o lo w a nia a p t e k i s k ł a d ó w z to w a r a m i a p t e c z n e m i, j a k niem niej z a k ł a d ó w n a u k o w y c h w k tó ry c h b y młodzież f a r m a c e u tyczna spo so b ić się m o g ł a , s ta w a ł y się coraz więcćj d o tk li w e m i i coraz mocniej p r z e m a w ia ły za koniecznością u tw o r z e n i a o d dzielne go zarządu le k arsk ie g o .
Z te go p o w o d u n a p o le ce n ie J O . Księcia N am iestn ik a K r ó l e s t w a , uło żony został p r o j e k t u rzą d zen ia słu żby z d r o wia w K ró l e s tw ie . P r o j e k t t e n poddany po d najwyższe uzna nie , w p ro w a d z o n y m b y ł w w y k o n a n ie sp o s o b e m próby n a r o k je d e n .
S to s o w n ie do tćj najwyższej woli, u sta n o w io n y został w K om m is syi R z ą d o w e j S p r a w W e w n ę t r z n y c h osobny c z łone k z ty tu ł e m g łó w n e g o i n s p e k to r a służ by zdrowia,
<lla k ie r o w a n ia czynnościami le k a r s k ie m i, i pod s te re m je g o oddzielny zarząd, z o d p o w ie d n i ą liczbą u rz ę d n ik ó w ,
96
URZĄDZENIESŁUŻBY Z D R O W IA . 9 7
tw orzący w ydzia ł K o m m is s y i R z ą d o w ó j S p r a w W e w n ę trznych.
D l a z a ła tw ia n i a czynności le k a rsk ic h w g u b e r n ia c h , u tw o r z o n o na każ de d w i e g u b e r n ie , j e d e n u r z ą d l e k a r s ki, o r a z oddzielny, takiż u r z ą d d l a m i a s t a W a r s z a w y .
U rz ę d y le k a r s k ie sk ła d ają się:
z in s p e k to ra u r z ę d u ; z akusze ra ;
i a s s e s s o ra farmacyi;
z a s se ss o ra w ete r y n a r y i;
z c z ło n k ó w h o n o r o w y c h .
R a d a le k a r s k a sk ła d a j ą c a się:
z p r e z e s a ra d y ;
z 4 c z ło n k ó w e t a to w y c h , z k tó r y c h j e d e n j e s t r a z e m s e k r e t a r z e m n a u k o w y m ,
z r a d c ó w farm ac eutycznyc h,
z c z ło n k ó w h o n o r o w y c h ; p o z o s ta ł a i n a d a l do w y k o n y w a n i a czynności w ło ż o n y c h na nią p o s ta n o w ie n i e m z dnia 2 1 c z e r w c a 1 8 1 7 r .|
J ć j ta k ż e pole cono e x a m i n o w a n i e o s ó b ubiegających się o s to p n i e n a u k o w e le k a r s k ie i u rzę d y c y w il n o - l e k a r - skie. P o w o ł a n i do jćj s k ła d u wszyscy p r a w i e p rofcssoro- w ic w y d z ia łu le k a r s k ie g o b. k r ó le w s . A le x a n d r o w s k i c g o u n i w e r s y t e t u , w ia d o m o ś c i a m i s w e m i i d ośw ia dcz enie m przyłożyli się n ie m a ł o do s p e łn ie n ia pożytecznych za m ia
r ó w rzą du.
Z a r z ą d g łó w n y służ by z d r o w ia r o z p o c z ą ł s w e d ziała
n ie w sie rp n iu 1 8 3 8 ro k u .
D o p ro w a d z a ją c do s k u t k u p o s ta n o w ie n ie R a d y A d m U nistracyjn ćj w z g lę d e m przepisania p otrze bnych i n s t r u - kcyj dla wszystkich w ł a d z i o s ó b n o w o u o r g a n iz o w a n e g o
Tom III. Lipiec 1B46. 1 3
0 8 URZĄDZENIE
za rz ą d u służ by z d r o w i a , u ło ż o n o 1 7 o d dzielnyc h i n s t r u - kcyj, j a k o to :
I n s t r u k c y ą o b e j m u ją c ą p r z e p is p o r z ą d k u za ła tw ia n ia czynności w zarządzie słu żby z d ro w ia , j a k o tóż w R adzie le k arsk ić j, o r a z w u rz ę d a c h le k a r s k ic h K r ó l e s t w a , z do- kładntSm w y łu sz c z e n ie m ich o b o w ią z k ó w , o d p o w ie d z ia l
ności, tu d z ież ich s t o s u n k ó w z innem i w ład z am i rzą do- w e m i .
I n s t r u k c j ą dla i n s p e k t o r ó w lekarskich w g u b e r n i a c h , i oddzieln ą dla in s p e k to r a l e k a r s k ie g o m ia sta W a r s z a w y .
I n s t r u k c y e dla a k u s z e r ó w g u b e r n ia ln y c h , dla as sess o - r ó w farm ac y i i a s s e s s o ró w w e te r y n a r y i, j a k o c z ło n k ó w
u r z ę d ó w le k a r s k ic h .
I n s t r u k c y ą dla le karzy m ie jskich w o g ó le , i o ddzielną dla le karzy m iasta W a r s z a w y ; dla a k u s z e r ó w m iejskich, dla lekarzy w e te ry n a ry jn y c h i dla c z ło n k ó w h o n o ro w y c h u r z ę d ó w le k a rsk ic h .
W s z y s t k i e te in stru k c y e , p o p r z e d n io w R a d zie l e k a r skiej r o z p o z n a n e , przez K o m m is sy ą R z ą d o w ą S p r a w W e w n ę t r z n y c h przyjęte i z a tw ie r d z o n e , r o z e s ł a n e zostały w ła d z o m r z ą d o w y m K r ó l e s tw a do w y k o n an ia . J e d n o c z e śnie u s u n ię to z posa d r z ą d o w y c h le k arsk ic h , osoby niż
sz ego usp o so b ien ia n a u k o w e g o j a k o to c h i ru r g ó w , a p r z e znaczono w ich m ie jsce le karzy, k tó r y m służ y p r a w o d o n ie o g ra n icz o n ej p rak ty k i. S łu ż b a l e k a r s k a z e w n ę t r z n a wiele na t«5j z a m ia n ie zyskała. N ietylko b o w ie m z a p ew n io n ą z o s ta ł a przez to p o m o c s k u te c z n a m ie sz kańc om k ra ju w razie p o w s ta n ia c h o r ó b , zwłaszcza epidem icznych, ale z d o ł a n o rozc iągną ć ś c iś le js z ą ko n tro lę n a d w szystkiem i a p t e k a m i i s k ła d a m i a p t c c z n e m i , oraz W p r o w a d z o n ą zo s tała ta o g ólna zasada: żeby do czynno
ści są d o w o le k a rsk ic h , j e d y n ie l e k a r z e z wyższćm u s p o
-SŁUŻBY ZDROWIA. 9 9
so b ie n ie m u ży w a n i byli. K tó ż nic p o jm ie, ja k i e z tą d p o szło u ła tw ie n i e dla s ą d ó w , przy w y r o k o w a n i u w s p r a w a c h krym inalnych n a se k cy a ch le k a rs k ic h g r u n t u j ą cych s i ę ?
D o tk liw y b r a k d o b r z e u z d a tn io n y c h felczerów , w y w o ł a ł p o tr z e b ę założenia w W a r s z a w i e szkoły na 3 0 u cz n ió w , w celu k sz ta łc e n ia z d a tnyc h i zręcznych fe lc z e ró w do słu żby cywiłnój.
S z k o ła ta u s ta n o w io n a w W a r s z a w i e przy szpitalu w o js k o w y m , zostaje p o d za r z ą d e m g łó w n e g o d o k t o r a t e goż szpitalu, a n a u k i w y k ła d a ją w niej d w aj o rd y n u ją c y le karze .
Z w ró c iw sz y u w a g ę n a ap tek i i h a n d le m a t e r y a ł ó w aptecznych, w y d a n o u s t a w ę o b e jm u ją c ą prze pisy o b o w iąz ują ce utrz y m u ją c y c h tak zakłady a p t e c z n e , j a k o też k u p c ó w i m a te r y a l is tó w tru d n ią c y c h się s p r z e d a ż ą farb i t o w a r ó w ap tec zn y c h . U sta w a ta , p o p r z e d n io p rz e jrz a n a przez R a d ę le k a r s k ą w P e t e r s b u r g u , n a s tę p n i e zaś w o d dzielnym k o m it e c ie w W a r s z a w i e , 10/ 22 l u te g o 1 8 3 9 r., p ozyskała z a tw ie rd z e n ie R a d y A d m in is tr a c y j n e j.
I stn ie jąc y w W a r s z a w i e i n s t y t u t poło żniczy i sz k o ła a k u s z e r e k , p o z b a w io n e po za m k n ię ciu u n i w e r s y te tu b e z p o ś r e d n ie g o n ad z o ru n a u k o w e g o , p o w ie r z o n e zostały bliższ emu k ie r u n k o w i i n s p e k to r a g ł ó w n e g o słu żby z d r o wia.
Dla n a d a n ia obsz erniejsze j sz pitalowi D zie ciątk a J e zus działalności, w y je d n a n y m zo s tało up o w a ż n ie n ie , aby w cielić do te g o sz pitala in s t y tu t położniczy i sz k o łę a k u szerek, do te g o czasu oddzieln ie u trz y m y w a n e .
Jednocześnie prawie,