Rzeki Brda i wisła wraz z Kanałem Bydgoskim oraz tereny nadrzeczne pełnią różne funkcje w strukturze przestrzenno-funkcjonalnej Bydgoszczy i stanowią ważną przestrzeń społeczną, kulturową i gospodarczą Bydgoszczy, a także miejsce różnych aktywności mieszkańców oraz identyfikacji kulturowej i tożsamości lokalnego spo-łeczeństwa (muszyńska-Jeleszyńska 2012). w strukturze tej nadrzeczną przestrzeń publiczną tworzą bulwary i nabrzeża, ciągi piesze, parki i skwery, place zabaw
oraz tereny sportowo-rekreacyjne. Jakość nadrzecznych przestrzeni publicznych w Bydgoszczy jest zróżnicowana. w Bydgoszczy od lat 90. podejmowane są dzia-łania zmierzające do stworzenia atrakcyjnej przestrzeni publicznej wzdłuż układu wodnego. w latach 1998-2006 miasto opracowało kilka dokumentów rozwojowych i strategicznych (np. Program przywracania miastu rzeki Brdy, Program Rozwoju i Rewitalizacji Bydgoskiego węzła wodnego), w których określono najważniejsze przedsięwzięcia inwestycyjne w zakresie rozwoju i rewitalizacji terenów nad-rzecznych. wieloletnie działania prowadzone przez różne podmioty i instytucje w znaczący sposób zmieniają otoczenie rzeki na poszczególnych odcinkach. wiele terenów wzdłuż Brdy, wisły i kanału nadal jest zaniedbanych i niedoinwestowanych.
Z tego względu obszary te są rzadko odwiedzane przez mieszkańców. wiele z nich wymaga gruntownych przekształceń przestrzenno-funkcjonalnych.
Jedną z ważniejszych nadrzecznych przestrzeni publicznych w Bydgoszczy jest śródmiejski odcinek rzeki Brdy z wyspą młyńską i wenecją Bydgoską (staromiejski waterfront). tereny te, należące do historycznych struktur miejskich, są reprezen-tacyjną przestrzenią publiczną, gdzie występuje koncentracja prestiżowych usług ogólnomiejskich, regionalnych i krajowych, związanych z handlem, kulturą, nauką i szkolnictwem wyższym, administracją oraz sportem i rekreacją, a także mieszkal-nictwem. wyraźnym elementem identyfikacji tych terenów z rzeką jest historyczna zabudowa hydrotechniczna (obiekty i urządzenia wodne) w postaci śluz i jazów oraz nadbrzeżna zabudowa miejska – spichrze, młyny i mosty oraz urządzone nabrzeża w postaci bulwarów i ścieżek spacerowych wzdłuż wody. Przestrzenie te charakteryzują się zwartą, pierzejową zabudową zwróconą frontem do rzeki, dobrą dostępnością dla pieszych oraz intensywnym użytkowaniem w różnych porach dnia przez różne grupy społeczne. Z uwagi na wielofunkcyjność tych terenów są one najbardziej atrakcyjne i reprezentacyjne. w ich zagospodarowaniu znaczny udział ma historyczna zabudowa o wysokich walorach kulturowych i architektonicznych (muszyńska-Jeleszyńska 2012).
Nadrzeczną przestrzeń publiczną wzbogacają instytucje kulturalne, które zlokalizowane są wzdłuż śródmiejskiego odcinka rzeki Brdy (m.in. opera Nova, muzeum okręgowe im.
L. wyczółkowskiego, muzeum Fotografii, Galeria nad Brdą zlokalizowana w kampusie wyższej Szkoły Gospodarki). charakterystycznym elementem i wyróżnikiem przestrzeni publicznej są także przystanki Bydgoskiego tramwaju wodnego (Rybi Rynek, wyspa młyńska, astoria) oraz zmodernizowane nabrzeża i urządzone bulwary na śródmiejskim odcinku rzeki Brdy (ścieżki spacerowe, i rowerowe, mała architektura, oświetlenie, plac zabaw, skate park). Nadrzeczny krajobraz w tej części miasta wzbogacają zacumowane statki, zwłaszcza zabytkowa barka „Lemara” (lokalne dziedzictwo żeglugi śródlądowej, obecnie jej ładownie wykorzystywane są jako nowe strefy kultury). Staromiejski odcinek Brdy jest także miejscem organizacji imprez sportowych, takich jak: wielka wioślarska o Puchar Brdy czy mistrzostwa Świata w Przechodzeniu przez Rzekę oraz zawody pływackie na Brdzie woda Bydgoska. wszystkie te elementy wpływają na re-prezentacyjny i prestiżowy charakter terenów nadrzecznych w obszarze staromiejskim
i częściowo śródmiejskim. Pełnią one również istotną rolę w systemie przestrzeni publicznych jako jeden z najbardziej symbolicznych obszarów Bydgoszczy (Stary Port i Rybi Rynek, wyspa młyńska, opera Nova) oraz tworzą nadrzeczny wizerunek miasta zwróconego do rzeki. Pod względem społecznym jest to ważna przestrzeń integracji różnych grup społecznych.
Szczególne miejsce w tej staromiejskiej nadrzecznej przestrzeni publicznej zajmuje wyspa młyńska (około 6,5 ha) wraz z najbliższym otoczeniem (tzw. wenecją Bydgoską i operą Novą). Jest to strategiczna inwestycja, „okręt flagowy” Bydgoskiego węzła wod-nego. Dawniej wyspa była zapleczem gospodarczym miasta, gdzie w okresie nowożytnym funkcjonowała mennica Królewska, a w XViii w. rozwijał się przemysł młynarski. obecnie obszar ten jest zespołem architektoniczno-krajobrazowym, utworzonym przez grupę bu-dynków poprzemysłowych (spichrze, młyny, jazy, kaszarnia wraz komorą turbin – mała elektrownia wodna, stara farbiarnia i rafineria) oraz zabudową mieszkaniowo-usługową (wenecja Bydgoska) związaną z zespołem przyrodniczym – rzeką Brdą i Brdą młyńską zwaną młynówką. Szczególnie wartościowym obszarem jest wschodnia część wyspy z zachowaną historyczną zabudową kompleksu dawnej mennicy. Zdecydowana więk-szość obiektów zlokalizowanych na wyspie została poddana gruntownej przebudowie i adaptacji do nowych funkcji społeczno-gospodarczych. Działania rewitalizacyjne związane z obszarem wyspy młyńskiej podjęto w 2004 r. władze miasta przygotowały program pn. „Rewitalizacja zasobów kulturowych i przyrodniczych wyspy młyńskiej i jej najbliższego otoczenia”. Głównym celem działań rewitalizacyjnych było prze-kształcenie zdegradowanego terenu poprzemysłowego w atrakcyjny obszar miejski związany z kulturą, rekreacją, turystyką oraz zachowanie historycznego charakteru wyspy. w wyniku realizacji przedsięwzięć związanych z rewitalizacją wyspy powstało kilka nowych, ciekawych rozwiązań, takich jak: centrum Pracy i Przedsiębiorczości, europejskie centrum Pieniądza, Galeria Sztuki Nowoczesnej, Dom wyczółkowskiego, Przystań Bydgoszczy, tereny rekreacyjne (łąka rekreacyjna, plaża, plac zabaw, strefa seniora, mała architektura), kładki, bulwary i baseny rekreacyjne (odtworzone mię-dzywodzie, łączące główny nurt rzeki Brdy z młynówką). obecnie w wyniku podjętych przez władze miasta działań rewitalizacyjnych wyspa młyńska jest miejscem chętnie odwiedzanym przez mieszkańców miasta, turystów i gości. Służy jako miejsce rekreacji, spotkań, organizacji imprez i wydarzeń kulturalnych (Festiwal wodny Ster na Bydgoszcz, Rzeka muzyki i inne). Działania te zostały docenione nie tylko przez mieszkańców i tu-rystów, ale także przez Światową organizację ds. wypoczynku, która w 2012 r. wyróżniła Bydgoszcz nagrodą the world Leisure international innovation Prize 2012.
obecnie największym wyzwaniem, jakie stoi przed miastem w kontekście zakoń-czenia procesu rewitalizacji wyspy młyńskiej, jest zagospodarowanie młynów Rothera (największego obiektu zlokalizowanego na wyspie). w dwóch częściach opuszczonego XiX-wiecznego budynku poprzemysłowego miasto planuje uruchomić ośrodek inno-wacyjnej edukacji pod nazwą „ogrody wody” [1].
w systemie przestrzeni publicznych ważne miejsce zajmuje również Stary Kanał wraz z terenami zielonymi (planty nad kanałem). Jest to największy, historyczny (XViii--wieczny) kompleks zakomponowanej zieleni miejskiej wraz z zabudową hydrotech-niczną oraz infrastrukturą rekreacyjno-sportową. Na rozległych terenach nadwodnych można korzystać z różnych form wypoczynku codziennego i weekendowego, rekreacji i sportu. Jest to miejsce spacerów, gier i zabaw na świeżym powietrzu, wycieczek ro-werowych, wędkowania, majówek, festynów rodzinnych. wzdłuż plant nad kanałem zlokalizowane są m.in. place zabaw, obiekty sportowe (korty tenisowe, boiska, obiekty klubu sportowego Gwiazda), przystań, mała architektura (fontanny, ławki). tereny nad Starym Kanałem Bydgoskim mają wielu użytkowników. Korzystają z nich: osoby starsze, dla których jest to miejsce spacerów i zabawy z wnukami; rodziny z dziećmi, a zwłaszcza mamy, które wykorzystują przede wszystkim plac zabaw, oraz rowerzyści i osoby lubiące aktywny wypoczynek. miejsce to odwiedza również młodzież spoty-kajaca się po szkole. Jest to przestrzeń publiczna, najczęściej wykorzystywana przez mieszkańców pobliskich osiedli mieszkaniowych, ale także pozostałych Bydgoszczan, a czasami i osoby spoza miasta (turystów oraz gości). tereny nad Starym Kanałem są użytkowane przez różne grupy wiekowe, których potrzeby rekreacyjne i wypoczyn-kowe są odmienne. Pełnią one różne funkcje społeczne, stanowiąc miejsce spotkań mieszkańców podczas organizowanych festynów, majówek, imprez okolicznościowych.
Sprzyja to nawiązywaniu kontaktów towarzyskich i sąsiedzkich. Jest to jedno z ładniej-szych miejsc służących spacerom i codziennej rekreacji w Bydgoszczy – miejsce, gdzie w zadymionym mieście można odpocząć wśród zieleni (muszyńska-Jeleszyńska 2015).
Do nadrzecznych przestrzeni publicznych można także zaliczyć:
– obszar nad zbiornikiem wodnym Brdyujście (we wschodniej części miasta), na którym znajduje się tor regatowy i kilka klubów żeglarskich. Jest to miejsce organizacji wielu zawodów, w tym regat wioślarskich i kajakarskich, w okresie międzywojennym ważne centrum sportów wodnych,
– tereny nad Brdą w sąsiedztwie hali Sportowo-widowiskowej „łuczniczka” wraz z parkiem,
– tereny sportu i rekreacji związane z klubem astoria,
– nadrzeczne bulwary na wybranych odcinkach rzeki Brdy z pojedynczymi atrak-cjami.