Nowoczesne leśnictwo, realizowane poprzez zrównoważoną i wielofunkcyjną gospodarkę leśną, w sposób szczególny dba o polską przyrodę. Jest to właści-wa odpowiedź na wyzwłaści-wania, jakie postawiono przed polskim modelem leśnictwłaści-wa w XXI w.
Rozliczne konwencje wskazujące na konieczność ochrony przyrody, ratyfi-kowane przez Polskę, przynależność do Wspólnoty Państw Europejskich rodzą zobowiązania, których wypełnienie wymaga wdrożenia nowych narzędzi służą-cych pozyskiwaniu i gromadzeniu wiedzy przyrodniczej. Nieprzypadkowo sieć obszarów Natura 2000 w dużej mierze wyznaczona została na gruntach leśnych zarządzanych przez Lasy Państwowe. Lasy te cechuje wysoka wartość przyrodni-cza, charakteryzująca się występowaniem wielu rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt oraz siedlisk przyrodniczych.
Właściwe zarządzanie obszarami leśnymi, w szczególności lasami zlokalizo-wanymi w sieci Natura 2000, zrównoważone użytkowanie siedlisk i gatunków w nich chronionych w ramach zrównoważonej gospodarki leśnej, harmonijnie godzącej konieczność ich ochrony i zaspokajanie określonych potrzeb gospodar-czych i społecznych, musi opierać się na rzetelnej i szczegółowej wiedzy przyrod-niczej .
Strategiczny projekt Lasów Państwowych jest praktyczną realizacją powyż-szej zasady. Planowanie działań z zakresu gospodarki leśnej czy też z zakresu ochrony czynnej musi opierać się na dobrej jakości informacji o jego walorach przyrodniczych. Zasada ta dotyczy nie tylko obszarów Natura 2000 na gruntach zarządzanych przez Lasy Państwowe, ale ma charakter uniwersalny i powinna
być stosowana na całym obszarze zarządzanym przez Lasy Państwowe. Dalszym rozwinięciem tej zasady powinno być wykorzystanie informacji przyrodniczej zgromadzonej w systemie informatycznym Lasów Państwowych przez organy ad-ministracji rządowej różnego szczebla, instytucje i podmioty gospodarcze zaanga-żowane w proces planowania i realizacji działań mających wpływ na środowisko.
Wielkoskalowa inwentaryzacja i monitoring ekosystemów leśnych wpisuje się w realizację celów szczegółowych zaproponowanych w projekcie „Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju”. W Strategii tej przyjęto obligatoryjną zasadę, że warunkiem koniecznym towarzyszącym wszelkim podejmowanym działaniom aktywizującym rozwój gospodarczy i społeczny kraju jest należyta dbałość o śro-dowisko naturalne. Aby sprostać temu wyzwaniu, konieczna jest wiarygodna informacja o dużym stopniu szczegółowości, dotycząca wartości przyrodniczej ekosystemów leśnych. Wykorzystywanie pozyskanych w ramach projektu da-nych przy planowaniu i realizacji inwestycji służących osiągnięciu celów ujętych w strategii jest niezbędne dla prawidłowej realizacji wszystkich jej celów.
Obecnie w Polsce, w ujęciu regionalnym i lokalnym (kompleks leśny, nad-leśnictwo, obszar Natura 2000), brakuje spójnego systemu inwentaryzowania i monitorowania walorów przyrodniczych. Funkcjonujący monitoring przyrodni-czy realizowany przez Główny Inspektorat Środowiska ze względu na niewielką liczbę nierównomiernie rozmieszczonych powierzchni monitoringowych w spo-sób dalece niewystarczający diagnozuje walory przyrodnicze terenów leśnych.
Realizowana od kilku lat Wielkoobszarowa Inwentaryzacja Stanu Lasu zasad-niczo skupia się na badaniu drzewostanów, pomijając inne elementy ekosyste-mów leśnych. Brak rzetelnej i aktualnej informacji o walorach przyrodniczych na danym obszarze w wielu przypadkach nie pozwala właściwie ocenić wpływu na środowisko różnych przedsięwzięć, zwłaszcza o charakterze inwestycyjnym.
Skutkować to może powstaniem znaczących szkód w środowisku naturalnym.
Koszty społeczne i ekonomiczne takich zdarzeń są bardzo wysokie. Realizacja przedmiotowego projektu dostarczy informacji, które pozwolą uniknąć, lub zna-cząco ograniczą, negatywny wpływ na środowisko inwestycji, koniecznych dla właściwego rozwoju kraju.
Cele projektu:
1. Pozyskanie rzetelnych, o dużym stopniu szczegółowości, danych o walorach przyrodniczych obszarów leśnych.
2. Dostarczenie organom administracji rządowej różnych szczebli wysokiej jako-ści danych o walorach przyrodniczych obszarów leśnych.
3. Podniesienie jakości opracowywanych na obszarach Natura 2000 planów za-dań ochronnych oraz planów urządzenia lasu z zakresem planu zaza-dań ochron-nych (poprzez dostarczenie wiarygodochron-nych informacji na temat przedmiotów ochrony na obszarach Natura 2000).
4. Optymalizacja prowadzonej obecnie zrównoważonej gospodarki leśnej po-przez uwzględnienie pozyskanej w ramach projektu informacji w planach urządzenia lasu.
5. Znaczące ograniczenie negatywnego wpływu inwestycji z różnych dziedzin gospodarki poprzez dostarczenie informacji o środowisku na szczeblu lokal-nym, które będą wykorzystywane w procesie decyzyjnym.
6. Podniesienie jakości opracowywanych planów, strategii i innych dokumentów o charakterze planistycznym poprzez dostarczenie danych przyrodniczych do wykorzystania przy ich opracowywaniu.
Przewiduje się objęcie projektem całości obszarów leśnych zarządzanych przez Lasy Państwowe oraz obszarów leśnych w parkach narodowych.
Waloryzacja ekosystemów leśnych pod względem przyrodniczym realizowana będzie z wykorzystaniem tzw. gatunków wskaźnikowych świadczących o wysokiej jakości przyrodniczej ekosystemów leśnych, m.in. tzw. gatunków starych lasów, gatunków parasolowych – owady, ptaki, duże drapieżniki (gatunki ze szczytu pi-ramidy troficznej), gatunków stenotopowych itp. Przewiduje się wykonywanie szeregu inwentaryzacji, m.in.: entomologicznej, ornitologicznej, herpetologicz-nej, chiropterologicznej.
Założona zostanie sieć stałych powierzchni monitoringowych rozmieszczo-nych w regularnej siatce o wymiarach 1 × 1 km; na powierzchniach tych realizo-wany będzie szereg badań, m.in. pomiar drzewostanu (drzewa żywe i martwe), zdjęcie fitosocjologiczne (spisanie wszystkich gatunków roślin metodą Brau-na-Blanqueta), odłów chrząszczy epigeicznych (wykładanie pułapek Barbera), określenie zasobów węgla organicznego w glebie. Dopuszcza się modyfikację metodyki i zakresu badań prowadzonych na powierzchniach monitoringowych.
Nabywana wiedza, gromadzone doświadczenia praktyczne oraz regionalna spe-cyfika przyrodnicza obszarów, na których będzie wdrażany projekt, czyni takie założenie oczywistym. Ponadto w wydzieleniach leśnych (drzewostanowych), w których zlokalizowano powierzchnie monitoringowe, przeprowadzone zosta-ną oględziny przyrodnicze, w ramach których odnotowywane będą rzadkie lub chronione gatunki roślin. W ww. wydzieleniach inwentaryzowane będą również wybrane (wskaźnikowe) gatunki chrząszczy związanych z martwymi drzewami.
Założeniem projektu jest powtarzalność ww. działań, dzięki czemu możliwe będzie monitorowanie zmian ekosystemów leśnych w dłuższych sekwencjach czasowych.
Projekt realizować będą pracownicy Lasów Państwowych posiadający stosow-ną wiedzę przyrodniczą i przeszkoleni z zakresu prac do wykonania w ramach in-wentaryzacji. Zakłada się możliwość zaangażowania do prac inwentaryzacyjnych osób niezatrudnionych w Lasach Państwowych, dysponujących wiedzą o charak-terze eksperckim w określonych dziedzinach (np. ornitologów, entomologów, chiropterologów itp.).
Uzyskane dane gromadzone będą w systemie informatycznym Lasów Pań-stwowych, a po ich opracowaniu, na podstawie stosownego wniosku, będą udo-stępniane zainteresowanym podmiotom.
W 2016 r. na mocy aktów sprawstwa kierowniczego Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, tj. zarządzenia nr 29, decyzji nr 336 i zatwierdzonych 14 czerwca oraz decyzji nr 453 zatwierdzonej 11 lipca 2016 r. rozpoczęto realizację projektu na obszarze Puszczy Białowieskiej – całość prac terenowych (I i II etap,
3 nadleśnictwa puszczańskie i Białowieski Park Narodowy) – oraz na obszarze Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie – 10 nadleśnictw oraz Ma-gurski i Roztoczański Park Narodowy (I etap).
W 2017 r. planuje się rozszerzenie prac inwentaryzacyjnych na kolejne zgru-powania nadleśnictw na obszarach leśnych zarządzanych przez PGL LP oraz w parkach narodowych pozostałej części kraju.