W okresie istn ien ia w ik a ria tu polskiego (1878—1922) u rz ę dow ały cz te ry w ik a rie g en eraln e: 1) m . T eresa Potock a (1878— — 1881), 2) m. K saw era O żarow ska (1881— 1911), 3) m. B e r n a rd a Tom icka (1911— 1918), 4) m. Ja n in a B artkiew icz (1918— — 1922).
M. T eresa P otocka została zam ianow ana przez przełożoną g en e ra ln ą z L aval w 1878 r. pierw szą w ik a rią w Polsce. Rów nocześnie piasto w ała w dalszym ciągu u rzą d przełożonej dom o
5 Zob. np. K ronika krakow ska cz. I dnia 6. VII. 1912 r., 9. VI. 1913 r. i 9. IV. 1912 r. (rkps w ADKr.).
6 Np. dnia 26. II. 1912 r. wyjechało 5 delegatek z Polski na kapi tułę gener. do Laval, bo Stolica Apost. nie pozwoliła posłać głosów na piśmie, jak to było dotychczas. W róciły dn. 23. III. 1912 r., zob. Kronika
krakow ska cz. I (rkps w ADKr.).
7 N o w o w i e j s k i , Dzieje in stytu tu s. 143 i 243. 8 N o w o w i e j s k i , Dzieje in sty tu tu s. 199, 216, 271—273.
w ej w W arszaw ie. Szanow ana i k o chana 9 przez sio stry z oby dw u dom ów (K rakow a i W arszaw y), z całą gorliw ością db ała ô dobro zgrom adzenia, chociaż siły ją ju ż opuszczały z pow odu choroby. P rzy g o to w ała fu n d ac ję dom u w D erdach, ale już nie doczekała jego otw arcia. Z m arła w W ilanow ie pod W arszaw ą, dnia 6 lipca 1881 r., pochow ana w W arszaw ie 10, Pozostaw iła p rzy k ła d cnót, k tó re n a stę p n e pokolenia sió str zachęcały do w ysiłk u na tru d n e j drodze życia zakonnego i oddania się p rac y dla nieszczęśliw ych.
Dom w arszaw ski p o sta ra ł się bardzo szybko o w ystaw ienie pom nika na grobie m. P otockiej u . N ato m iast n ik t nie zdobył się n a n apisanie b io g rafii założycielki zgrom adzenia w Polsce lu b bodaj na zebran ie obszerniejszych w spom nień o jej życiu i p rac y 12.
Po śm ierci m. T. P otockiej o d były się w y b o ry przełożonej dom u w arszaw skiego i rów nocześnie w ik arii dom ów w Polsce, dnia 13 sierp n ia 1881 r. w W arszaw ie. W edług in stru k c ji p rz e łożonej g en eraln ej m. T eresy od Jezu sa (list z 22 V II. 1881 r.), m iały wziąć udział w głosow aniu w szystkie pro feski (wieczy ste i czasowe). F ak ty czn ie głosow ało ty lk o 10 profesek, 8 z W ar szaw y i 2 z K rak o w a (m. K a ta rz y n a W yczółkow ska i s. K sa w e ra O żarow ska). S io stry z K rak o w a p rzyw iozły też głosy po zostałych sióstr. E lek cji przew odniczył ks. J u s ty n B orzew ski, k ap elan i d y re k to r duch o w n y dom u w W arszaw ie. Z ostała w y b ra n a s. K saw era O żarow ska 13, k tó ra rząd ziła dom am i w P o l sce przez la t 30 [w la ta c h 1881— 1911).
9 Por. list ks. Z. Goliana do m. T. Potockiej, Kaków 11. I. 1870, L istu
ks. Z ygm unta Goliana do naszej czcigodnej m a tki założycielki E w y T e resy Potockiej (maszynopis) s. 192.
10 Menologium, krótkie w spom nienia o śp. M atkach i Siostrach Zgro
madzenia M atki Bożej Miłosierdzia od r. 1875 do 1954, k a rta 59—61 (ma
szynopis w ADKr.).
11 K am ieniarz Józef Sikorski kw ituje dn. 24. XI. 1881 r. odbiór pie niędzy za wykonanie pom nika i ogrodzenia, zob. rachunek i pokw itow a nie w ADKr., akta luźne.
12 Dłuższe wspomnienie poświęcił m. Potockiej bp N o w o w i e j s k i ,
Dzieje in sty tu tu s. 115—-145. Przez długie lata podawano ustnie różne
fakty z życia m. Potockiej. Kiedy m. Róża Kłobukowska II w stąpiła do zgromadzenia w W arszawie w 1902 r. zastała jeszcze żywą pamięć o jej działalności, przytaczano jej słowa i nauki, zwracano się do niej w po trzebach, a w rocznicę zgonu (6 lipca) grem ialnie nawiedzano jej grób na Powązkach (por. W spomnienia m. Róży Kłobukowskiej II, 2 k arty w ADKr., akta luźne).
13 N o w o w i e j s k i , D zieje in sty tu tu s. 171—172; Menologium k. 7—9;
Księga główna (rkps w ADKr.). Ks. Z. Golian bardzo cenił m. Ożarows
58 O . J O A C H I M B A R [32] M. K saw era, z dom u h r. E ugenia O żarow ska, urodziła się d n ia 1 stycznia 1837 r. w B roku w ziem i łom żyńskiej. W y kształcen ie otrzy m ała w In sty tu cie dla córek szlacheckich w P uław ach . Z pow odu zubożenia rodziny pracow ała jakiś czas jako nauczycielka. Zgłosiła się do zgrom adzenia dość późno, bo liczyła ju ż 37 lat. M. Potock a p rzy ję ła ją w W arszaw ie i posłała do K rak o w a celem o d praw ienia now icjatu, gdzie m ogła być w oln a od odw iedzin znajom ych. W yk w in tna w ułożeniu, w y kształcona, p ełn a energii i roztropności, sta ła się ozdobą zgro m adzenia i w y b itn ą przełożoną. P rz y całej swej rzutkości i energii odznaczała się dobrocią oraz łagodnością, czym zy sk iw ała sobie m iłość i zau fan ie sióstr. W K rakow ie jako asy ste n tk a pom agała przełożonym , m. K u negundzie i m. K a ta rzynie. W W arszaw ie rozbudow ała dom sió str i zakład. Jak o w ik a ria rozszerzyła zgrom adzenie przez otw arcie dom u w D er dach, P łocku, Częstochow ie, Ż ytom ierzu, W ilnie i filii dom u w arszaw skiego w K saw erow ie.
W 1911 r. złożyła rzą d y w ik a ria tu , a urząd przełożonej do m ow ej w 1912 r. O d tąd jako sta ru szk a daw ała p rzy k ład gor liwości i cierpliw ości jeszcze przez 10 lat, zm arła bow iem w W arszaw ie dnia 24 stycznia 1922 r., licząc 85 lat.
W w y n ik u przeprow adzonej w izytacji gen eraln ej domów w Polsce w 1911 r. i przeniesien iu siedziby w ik a ria tu do K ra kow a, została w y b ra n a — jako trzecia z rzęd u w ik a ria — m. B e rn a rd a Tom icka 14. Pochodziła z W ielkopolski, urodziła się bow iem w Suchonow ie d n ia 15 m a ja 1842 r., o trzy m ała na chrzcie św. im ię H elena. W stąpiła do zgrom adzenia w W ar szaw ie w 1872 r., gdzie odpraw iła no w icjat pod k ieru n k iem m . T. P otockiej. W ysłana przez m. P otocką do L avai, aby się przy g oto w ała do prow adzenia now icjatu, pracow ała później w W arszaw ie jako m istrz y n i now icjuszek (1880— 1888 r.). M ia now ana w 1888 r. przełożoną dom u w K rakow ie, piastow ała te n u rzą d aż do 1918 r.
R ządziła dom em k rak o w sk im a potem w ik a ria te m polskim z dobrocią i energią, zysk ała u znanie w kołach duchow ieństw a i ludzi św ieckich. Ja k o w ik a ria p rzy czy niła się do w p ro w a d zen ia w iększej łączności m iędzy dom am i, założyła dom w P rz em y ślu i w Radom iu. Po złożeniu przełożeństw a w 1918 r.
Zachowało się 5 listów ks. Goliana do m. Ożarowskiej (oryg. w ADKr., odpis w maszynopisie: L isty ks. Z ygm unta Goliana do m. K sawery
O żarowskiej 1881—1884).
14 N o w o w i e j s k i , Dzieje in sty tu tu s. 138, 181 266, 269, 272; Meno-
pozostała dalej w K rakow ie, gdzie zm arła d n ia 13 m aja 1921 r. licząc 79 lat.
C zw artą i o statn ią w ik a rią została o b ran a m. Ja n in a B a rtk ie w icz 15 (imię ch rzestn e Olga). U rodziła się w U jezdnej w M ało- polsce dnia 31 lipca 1858 r., ukończyła p ensję u sió str w izytek, w K rakow ie, w stąp iła do zgrom adzenia w K rakow ie w 1877 r. jako 19-letnia panienka. Przeszła przez różne u rzęd y w zgro m adzeniu, w lata ch 1912— 1916 b y ła m istrz y n ią now icjatu, a w lata ch 1916— 1918 przełożoną w W alendow ie. N a w ikarię została w y b ra n a dnia 29 k w ietn ia 1918 r., na sesji w yborczej zorganizow anej n a w zór k a p itu ły gen eraln ej, pod przew odnic tw em d eleg ata b isk u p a k ra k o w s k ie g o 16. W czasie k ró tk ic h sw ych rządów (1918— 1922) zw inęła w praw dzie dom w P rz e m yślu, ale dopom ogła do podniesienia się in n y ch dom ów, osła bionych przez w ojnę św iatow ą. P rzep ro w ad ziła usam odzielnie nie się dom ów w Polsce w g ran icach niezależnego od F ra n c ji zgrom adzenia zakonnego, o czym m ow a na in n y m m iejscu. 1
B y stra, energiczna, nieco despotyczna, kochała szczególnie m łodzież zakonną, d b ała o porządek w dom ach i o upiększenie o łta rz y oraz p aram en tó w kościelnych. C eniła m odlitw ę i stale w iern ie oddaw ała się w yznaczonej pracy.
Po ukończeniu u rzę d u w ik a rii dalej służyła zgrom adzeniu w zarządzie g e n eraln y m jako ra d n a a później jako se k re tark a . Z m arła w W arszaw ie d nia 1 lipca 1940 r.