Wpływ hałasu na zdrowie

Trudno jest jednoznacznie określić wpływ hałasu na człowieka ponieważ istotny jest tutaj czynnik subiektywny. Znaczenie w odbiorze hałasu ma nie tylko czas trwania hałasu, jego częstotliwość czy zawartość konkretnych tonów i impulsów, ale także indywidualny sposób postrzegania i odbierania konkretnych dźwięków. Niemniej jednak przeprowadzone badania w tym zakresie dają podstawy do sformułowania pewnych wniosków i określenia granicznych wartości, które są neutralne dla człowieka. Z punktu widzenia szkodliwości dla zdrowia hałasy można podzielić na następujące kategorie: 1) poniżej 25 dB; 2) 35 – 70 dB; 3) 70 – 85 dB; 4) 85 – 130 dB; 5) powyżej 130 dB.⁹¹

W pierwszej kategorii mieszczą się hałasy nie szkodliwe dla zdrowia i niezbyt uciążliwe. W zależności od konkretnej sytuacji mogą one zostać uznane za niepożądane bądź nawet uspokajające (na przykład szum wody). Hałasy z tej grupy mogą jednak przeszkadzać w skupieniu.

Hałasy z drugiej kategorii wywierają ujemny wpływ na układ nerwowy człowieka, mogą powodować znużenie, znacznie rozpraszają powodując spadek wydajności pracy, utrudniają wypoczynek i zasypianie.

Hałasy z zakresu 70-85 dB mogą nawet spowodować osłabienie słuchu jeśli organizm człowieka jest na nie narażony przez dłuższy okres, powodują ponadto bóle głowy i niekorzystnie wpływają na układ nerwowy.⁹²

Dźwięki należące do czwartej kategorii mogą spowodować trwałe uszkodzenia słuchu. Przy długotrwałym narażeniu człowieka na działanie dźwięku o poziomie przekraczającym 85 dB ma miejsce narastanie zjawiska uszkodzenia słuchu. Proces ten polega na chwilowym przesuwaniu progu słyszalności. Każde przesunięcie progu słyszalności jest osłabieniem słuchu, ale odwracalnym do momentu, gdy ekspozycja na nadmierny hałas nie trwa zbyt długo. Jeżeli nie ma możliwości odpoczynku

91 Sadowski J., Akustyka w urbanistyce, architekturze i budownictwie, Arkady, Warszawa 1971, s. 12 92 Zaborowski T., Żukowski P., Podstawy zagrożeń hałasem i wibracją zdrowia człowieka, IBEN Gorzów Wielkopolski 1995, s. 22

76 w środowisku względnie cichym to przesunięcie progu słyszalności może się utrwalić i w ten sposób nieodwracalnie uszkodzić słuch.⁹³

Hałasy większe niż 130 dB mogą pobudzić do drgań niektóre wewnętrzne organy człowieka, co w ekstremalnych sytuacjach prowadzi do ich zniszczenia. Ciągła praca w takich warunkach akustycznych powoduje poważne osłabienie lub uszkodzenie słuchu. Jeśli natomiast hałas przekracza próg 150 dB może doprowadzić do paraliżu organizmu, powodując mdłości, zaburzenia równowagi, uniemożliwia wykonywanie skoordynowanych ruchów kończyn, a nawet może powodować powstawanie stanów lękowych i depresyjnych oraz innych objawów chorób psychicznych.⁹⁴

Zgodnie z publikacją WHO z 1999 roku⁹⁵ drogowy hałas komunikacyjny powoduje u człowieka:

1) rozdrażnienie, 2) zakłócenia snu,

3) zakłócenie funkcji poznawczych (proces uczenia się oraz rozumienia), 4) choroby układu krążenia,

5) niekorzystne efekty związane ze zdrowiem psychicznym.

Ad 1. Rozdrażnienie jest najczęstszym efektem hałasu komunikacyjnego i może ono przybierać różne postacie, na przykład strach, niepewność czy złość. Stan ten jest także chyba najbardziej subiektywnym odczuciem z tych wywoływanych przez hałas i zależy od indywidualnego odczuwania nie tylko poziomu dźwięku, ale także jego tonacji, czasu trwania i ciągłości. Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami⁹⁶ niektórzy ludzie czują się rozdrażnieni przy hałasie komunikacyjnym na poziomie 40 dB, a inni dopiero przy poziomie 75 dB. Dodatkowo, przy odczuwaniu tego stanu znaczenia nabierają także czynniki sytuacyjne oraz nastawienie danej osoby do źródła hałasu. Obrazuje to przykład komara latającego po pokoju, który emituje hałas nieproporcjonalny do odczuwanego rozdrażnienia wynikającego z takiej sytuacji.

W wywoływaniu rozdrażnienia kluczowymi czynnikami okazują się być:

• „wrażliwość na dany dźwięk;

93

Raport o zagrożeniu środowiska hałasem, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1993, s. 15-16

94 Zaborowski T., Żukowski P., Podstawy zagrożeń …, op. cit., s. 22

95 Berglund B., Lindvall T., Schwela D.H., Guidelines for Community Noise, World Health Organization 1999, s. 39

96 Miedema H., Oudshoorn C., Annoyance from Transportation Noise: Relationships with Exposure

Metrics DNL and DENL and Their Confidence Intervals, [w:] Environmental Health Perspectives,

77

• strach przed źródłem hałasu;

• czynność, podczas której odczuwamy hałas - hałas w autobusie powoduje mniejsze rozdrażnienie gdy nie prowadzimy rozmowy telefonicznej w porównaniu z sytuacją gdy ją prowadzimy;

• sytuacja, z której wynika hałas - jeśli się spodziewamy hałasu wywołuje on mniejsze rozdrażnienie.”⁹⁷

Ad. 2. Jednym z następstw hałasu komunikacyjnego są zaburzenia snu, które mogą powodować trzy rodzaje efektów:

• „efekty związane z reakcją organizmu podczas snu,

• efekty wpływające na nastrój i wydajność organizmu w ciągu dnia,

• efekty wpływające na samopoczucie w długim terminie.”⁹⁸

Pierwszy rodzaj efektów polega na pobudzeniu przez hałas systemu nerwowego człowieka co skutkuje obudzeniem się i/lub trudnościami z zaśnięciem. Poważniejszym następstwem nocnego hałasu jest czasowe zwiększenie się tętna i zmiany poziomu hormonów wynikające ze stresu. Czasami dochodzi także do zmian ciśnienia krwi podczas snu, w następstwie odbierania dźwięków pochodzących z hałasu komunikacyjnego.

Kolejnym rodzajem efektów są tak zwane efekty wtórne zaburzeń snu, odczuwalne w ciągu dnia. Jest to senność, zmęczenie oraz nerwowość.

U ludzie narażonych na niekorzystne warunki akustyczne w dłuższym terminie, zaburzenia snu mogą przerodzić się w bezsenność, a także wywołać stan ciągłego rozdrażnienia. Próbowano także dowieść wpływu nocnego hałasu na choroby układu krążenia⁹⁹ jednak dowody w tym zakresie są bardzo ograniczone.

Ad. 3. Hałas komunikacyjny wpływa także niekorzystnie na możliwości przyswajania informacji oraz ich przetwarzania nawet w przypadku dorosłych osób. Fakt taki stwierdzono jednak tylko w przypadku wysokiego poziomu hałasu. W przypadku dzieci długotrwałe oddziaływanie hałasu jest znacznie silniejsze i powoduje:

• trudności z podtrzymaniem uwagi,

• trudności z koncentracją,

97 Den Boer L. C. i in., Traffic…, op. cit., s. 8 98 Ibid.

99

Elements for a position paper on night-time transportation noise and sleep disturbance,

78

• gorsze rozróżnianie dźwięków i rozumienie wypowiedzi,

• trudności z zapamiętywaniem, szczególnie złożonych fraz,

• nasilenie trudności z czytaniem.¹⁰⁰

Powyższe problemy powodują osiąganie przez dzieci gorszych wyników w nauce, a także wydłużają czas potrzebny na przeprowadzenie zaplanowanego cyklu dydaktycznego.

Ad. 4. Drogowy hałas komunikacyjny może powodować zmiany ciśnienia krwi oraz zwiększa ryzyko zapadalności na choroby mięśnia sercowego, takie jak choroba niedokrwienna serca czy zawał serca. Występowanie tych chorób wiązane jest ze wzrostem ryzyka wystąpienia nadciśnienia krwi, podwyższonego poziomu cholesterolu oraz cukrzycy, w wyniku wzmożonej produkcji hormonów stresu, co ma miejsce przez nadmierną ekspozycję organizmu na hałas komunikacyjny.¹⁰¹

Przeprowadzone badania¹⁰² dowodzą, że ryzyko zapadalności na choroby serca jest większe o około 20% w przypadku ludzi mieszkających w bezpośredniej bliskości ulic o średnim hałasie na poziomie 65-70 dB, w porównaniu do osób mieszkających w korzystnych warunkach akustycznych.

Ad. 5. W zakresie powiązań pomiędzy hałasem komunikacyjnym a chorobami psychicznymi wykonano mało badań i w związku z tym nie można mówić o jednoznacznych dowodach na istnienie takich powiązań. Można jednak z dużą pewnością przyjąć, że hałas może przyspieszać i intensyfikować ewentualne późniejsze problemy psychiczne. Pewne natomiast jest to, że ludzie cierpiący na choroby psychiczne są bardziej wrażliwi na hałas i szybciej on powoduje ich irytację i rozdrażnienie w porównaniu z resztą populacji.¹⁰³

100 Bistrup M.L., Health effects of noise on children and perception of the risk of noise, National Institute of Public Health, Kopenhaga 2001, s. 79

101 Den Boer L. C. i in., Traffic…, op. cit., s. 10

102 Babisch W., Transportation Noise and Cardiovascular Risk, Federal Environmental Agency, Berlin 2006, s. 1-29

103

79