Wypadki w ruchu drogowym

Wypadki w transporcie drogowym zawsze wiążą się nie tylko z kosztami, które należy ponieść na odbudowę samochodu czy infrastruktury drogowej, ale także z utratą zdrowia, czasami nawet życia, a w najlepszym przypadku ze stresem wywołanym drobnym zdarzeniem drogowym. Nie ma możliwości wyeliminowania ich całkowicie z drogowej rzeczywistości, jedyne co można i należy zrobić to podjąć działania mające na celu ograniczanie ich liczby oraz minimalizowanie ich skutków.

W podrozdziale przedstawione zostały dane statystyczne dotyczące liczby wypadków drogowych oraz liczby osób w nich poszkodowanych, przeanalizowano ponadto trendy zmian tych wartości oraz przedstawiono możliwe do zastosowanie sposoby umożliwiające wycenę kosztów wypadków drogowych.

80

2.3.1. Dane statystyczne dotyczące wypadków w ruchu drogowym

Narastający ruch drogowy powoduje zwiększanie się niebezpieczeństwa uczestnictwa w zdarzeniu drogowym, które z punktu widzenia ich następstw można podzielić na kolizje - gdy uszkodzeniu uległy tylko pojazdy oraz wypadki - gdy są ranni i/lub zabici. Zgodnie z danymi zawartymi w tabeli 12 na przestrzeni ostatnich 20 lat wzrosła liczba kolizji, jednak liczba wypadków drogowych systematycznie malała, począwszy od 2001 roku.

Tabela 12.

Liczba kolizji, wypadków drogowych oraz liczba osób rannych i zabitych w wypadkach drogowych w Polsce w latach 1990–2010 Rok ^Wypadki w ruchu drogowym Kolizje w ruchu drogowym Zabici w wypadkach Ranni w wypadkach 1990 50 432 106 693 7 333 59 611 1991 54 038 130 951 7 901 65 242 1992 50 990 139 637 6 946 61 047 1993 48 901 146 650 6 341 58 812 1994 53 647 162 814 6 744 64 573 1995 56 904 197 159 6 900 70 226 1996 57 911 214 006 6 359 71 419 1997 66 586 bd 7 311 83 162 1998 61 855 bd 7 080 77 560 1999 55 106 313 073 6 730 68 449 2000 57 331 334 797 6 294 71 638 2001 53 799 344 727 5 534 68 194 2002 53 559 358 807 5 827 67 498 2003 51 078 367 700 5 640 63 900 2004 51 069 424 938 5 712 64 661 2005 48 100 401 440 5 444 61 191 2006 46 876 411 727 5 243 59 123 2007 49 536 386 934 5 583 63 224 2008 49 054 381 520 5 437 62 097 2009 44 196 381 769 4 572 56 046 2010 38 832 416 075 3 907 48 952

Źródło: Statystyki Komendy Głównej Policji,

http://www.statystyka.policja.pl/portal/st/1302/76562/Wypadki_drogowe__raporty_roczne.html [dostęp: 12.02.2012]

Czynnikiem, który w dużej mierze odpowiada za wzrost liczby zdarzeń drogowych jest wzrost liczby samochodów poruszających się po polskich drogach. Corocznie przybywa kilkaset tysięcy samochodów (tabela 13) które poruszają się co prawda po rozbudowywanej, ale w niewielkim stopniu, sieci dróg.

81

Tabela 13.

Liczba pojazdów samochodowych ogółem zarejestrowana w Polsce w latach 1990-2010

Rok Pojazdy [szt.] Rok Pojazdy [szt.]

1990 9040612 2000 14106078 1991 9860739 2001 14724293 1992 10206990 2002 15525733 1993 10437538 2003 15899195 1994 10858094 2004 16701072 1995 11185781 2005 16815923 1996 11765401 2006 18035047 1997 12283503 2007 19471836 1998 12709244 2008 21336913 1999 13169216 2009 22024697 2010 23037149

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Roczniki Statystyczne GUS oraz statystyki Komendy GłównejPolicji:

http://www.statystyka.policja.pl/portal/st/1302/76562/Wypadki_drogowe__raporty_roczne.html [dostęp: 12.02.2012]

Szczególnie duże przyrosty ilości pojazdów miały miejsce w latach 2006-2010, kiedy liczba zarejestrowanych pojazdów wzrastała o około 1 milion rocznie. W tym samym okresie liczba kilometrów dróg publicznych wrastała w nieporównywalnie mniejszym tempie co obrazuje wykres 5.

Wykres 5.

Procentowy wzrost liczby pojazdów w Polsce w stosunku do roku 2005 oraz procentowy wzrost liczby kilometrów dróg publicznych w Polsce w stosunku do roku 2005

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=indeks [dostęp: 28.05.2012]

Zmniejszanie się sukcesywne od 2001 roku liczby wypadków drogowych wynika przede wszystkim z faktu, że w Polsce systematycznie zwiększa się ilość nowoczesnych samochodów. Wnioski takie można wyciągnąć na podstawie danych, z których wynika,

że liczba zdarzeń drogowych się zwiększa, ale zdarzenia te kończą się częściej niż wcześniej jedynie uszkodzeniami pojazdów, więc są kwalifikowane jako kolizje, a nie

0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00 40,00 2006 2007 2008 2009 2010 Pojazdy Drogi

82 wypadki. Należy zwrócić uwagę, że nowoczesność samochodów nie polega tylko na lepszej ochronie biernej pasażerów (np. przez zastosowanie poduszek powietrznych), ale także na wykorzystaniu elektronicznych systemów pomagających uniknąć lub zminimalizować skutki zdarzenia drogowego (np. ABS, ESP, reflektory ksenonowe). Ciągły rozwój technologiczny bez wątpienia umożliwia zmniejszanie zagrożenia wystąpienia ciężkich obrażeń, wynikających ze zdarzenia drogowego, ale nie jest to jedyny czynnik decydujący o bezpieczeństwie w ruchu drogowym. Istotne są także umiejętności techniczne kierowców, cechy osobowości predysponujące bądź nie do prowadzenia pojazdów, „świadomość motoryzacyjna” czy jakość dróg. Dopiero te wszystkie składowe decydują o liczbie wypadków i ofiar z nimi związanych.

Rysunek 16 przedstawia liczby wypadków drogowych, które miały miejsce w państwach Unii Europejskiej w 2009 roku oraz liczby osób, które zginęły w tych wypadkach.

Rysunek 16. Wypadki drogowe oraz zabici w tych wypadkach w państwach Unii Europejskiej

w 2009 roku

Źródło: Wypadki drogowe w Polsce w 2010 roku, Komenda Główna Policji, Warszawa 2011, s. 76, 77

Najwięcej wypadków miało miejsce w Niemczech, ale wynika to bezpośrednio z liczby eksploatowanych pojazdów, która jest największa w całej Unii Europejskiej i wynosi ponad 41 mln samochodów. Chociaż liczba samochodów w Niemczech jest około 2,5 razy większa niż w Polsce, to w Polsce na drogach ginie więcej osób o około 10%.

83 Polska jest szóstym państwem w Unii Europejskiej pod względem ilości zarejestrowanych pojazdów samochodowych, jednak niestety pierwszym pod względem ilości osób ginących w wypadkach drogowych. Wskaźnik porównujący liczbę zabitych w wypadkach do ilości wypadków (rysunek 17) jest w Polsce najgorszy i wynosi 10,3, co oznacza, że średnio 10,3 osoby ginie na 100 wypadków drogowych w Polsce.

Rysunek 17. Liczba osób zabitych na 100 wypadków drogowych w państwach Unii Europejskiej

w 2009 roku

Źródło: Wypadki drogowe …, op. cit., s. 79

Wynikać to może ze zbyt dużej ilości pojazdów w porównaniu do ilości kilometrów dróg o dużej przepustowości, a także z faktu, że ze względu na położenie geograficzne Polska ma duże możliwości importu stosunkowo tanich samochodów, dostępnych dla bardzo szerokiego grona nawet młodych kierowców, których umiejętności nie pozwalają na bezpieczne korzystanie z takich pojazdów. Winą w tym zakresie można obarczać system szkolenia kierowców w Polsce, który uczy jedynie podstaw manualnych prowadzenia samochodu, a pomija naukę zachowania pojazdu i panowania nad nim w różnych warunkach.

Bez względu jednak na wady systemu szkolenia i braki w infrastrukturze drogowej zawsze konieczne jest pamiętanie o tym, że to kierowca odpowiada za zdrowie i życie pasażerów i ma dostosować swój styl jazdy do panujących warunków i swoich umiejętności.

84

2.3.2. Metody wyceny kosztów wypadków drogowych

Wyceny kosztów zewnętrznych wypadków drogowych dokonuje się poprzez wymnożenie ilości wypadków drogowych przez koszt związany z następstwem danego wypadku. Następstwa te są klasyfikowane jako:

• „straty materialne w wyniku uszkodzenia pojazdu i bezpośredniego otoczenia miejsca pojazdu,

• koszty związane z wezwaniem policji i pomocy drogowej na miejsce wypadku,

• koszt ubezpieczenia, obsługi prawnej i ewentualne koszty pogrzebu,

• koszt opieki medycznej,

• rekompensata za ból, cierpienie i uszczerbek moralny dla osób uczestniczących w wypadku i ich krewnych,

• straty w produkcji związane z odniesionymi ranami lub śmiercią osób uczestniczących w wypadku,

• obniżenie wartości społeczeństwa związane ze stratą życia jednego z jego członków.”¹⁰⁴

Wycena ta więc bazuje na wielkościach, dla których prowadzone są bardzo dokładne statystyki, czyli na ilościowym ujęciu wypadków drogowych oraz na wielkościach trudniej mierzalnych, czyli przede wszystkim związanych ze stratami wynikającymi z choroby bądź śmierci. Do określenia tych ostatnich najczęściej stosuje się metodę wyceny statystycznego życia (VSL) przy wykorzystaniu metody gotowości do zapłaty (WTP).