Wpływ rozmów na postawę religijną młodzieży

1) G łów nym te m a te m rozm ów , p ro w ad zo n y ch p rzez m łodzież m ęsk ą i żeńską było istn ie n ie Boga, zag ad n ien ie w iary , życie pozagrobow e, stw o ­ rzen ie św iata, pochodzenie człow ieka, istn ie n ie życia n a ziem i, pochodzenie relig ii, p ra k ty k i relig ijn e, życie d u ch o w ie ń stw a i inne.

2) M łodzież ro z m a w ia ła n a te m a ty re lig ijn e i z re lig ią zw iązane przed e w szy stk im w sw oim w ła sn y m k ręg u ró w ieśn ik ó w — 88,8% w szy stk ich ro z­

m ów, ze sta rsz y m i zaledw ie 11,2%. R ozm ow y te pro w ad zo n e były z k o le g a ­ m i czy k o le ża n k am i w ierz ący m i (52,8% w szy stk ich rozm ów ) oraz z c h w ie ją ­ cym i się i n ie w ierzą cy m i — 36%.

3) W pływ w y ją tk o w o d o d atn i i d o d a tn i pod w zględem d ziała n ia bodźca

W pływ środowiska na postawę religijną młodzieży 157

m łodzież stw ie rd z iła w 50,2%. W pływ w y b itn ie d o d a tn i i d o d a tn i pod w zglę­

dem n a s tę p stw w psychice, w y ra ż a ją c y się: poczuciem um ocnienia p o d sta ­ w ow ych sądów św iatopoglądow ych, p obudzeniem w oli do słu żen ia B ogu i ożyw ieniem uczuć re lig ijn y c h , m łodzież za o b se rw o w ała w sobie w 50,3%.

W pływ u je m n y i w y b itn ie u je m n y pod w zględem d ziała n ia bodźca m ło ­ dzież stw ie rd z iła w 41,7%. W pływ u je m n y pod w zględem sk u tk ó w w p s y ­ chice, o b ja w ia ją c y się ja k o pogłębienie istn ie ją c y c h ju ż w ątp liw o ści lu b p o ­ ja w ie n ie się now ych, ja k o poczucie n iep o k o ju in te le k tu a ln e g o i uczuciowego oraz ja k o zah am o w an ie ochoty w służbie Bożej, m łodzież k o n sta tu je w 25,7%.

Ten w p ły w u je m n y je s t w p rze w a ża jąc ej liczbie w y p ad k ó w n ajczęściej do­

raźny, przejściow y, cząstkow y, ty lk o w n ielicznych w y p a d k a c h nosi c h a ra k ­ te r s ta n u trw ałeg o . J e s t to ch a ra k te ry sty c z n y sta n tzw. k ry zy su w sp raw ac h w iary , fe rm e n tu przejściow ego w zak resie przed e w szy stk im in te le k tu i uczuó, k tó ry zm ierza do h arm o n ii i w y ró w n a n ia s ta n u niepokoju.

4) R e ak c ja chłopców i dziew cząt n a pro w ad zo n e rozm ow y relig ijn e:

I. W PŁYW DO DA TN I:

C h ł o p c y :

G łów ne rac je, dlaczego rozm ow y p row adzone ta k z w ierzącym i, ja k i z ch w ie ją cy m i się w w ierze, w y w a rły w p ły w d o d atn i, są n a s tę p u ją c e :

a) ra c jo n a ln e pogłęb ien ie p ra w d relig ijn y ch , b) poczucie a u to ry te tu g ru p y w sp ra w a c h w iary ,

c) p rze k o n an ie o n ie w y sta rc z a ją c e j a rg u m e n ta c ji przeciw n ik a, d) poczucie szczęścia w y p ły w ają ce z p o sia d a n ia w iary ,

\

D z i e w c z ę t a : a) su g e stia gru p y ,

b) pogłębienie rac jo n aln e g o u za sa d n ien ia p ra w d w ia ry , c) w e w n ę trz n a p o trz e b a w iary , poczucie zależności od Boga, d) w spółczucie d la ch w iejący ch się w w ierze,

e) p o sta w a ap o sto lsk a — chęć n aw ró ce n ia błądzących, f) a n ty p a tia re lig ijn a ,

g) b ra k r a c ji p rz e k o n y w a jąc y ch ze stro n y p rzeciw n ik a.

Z estaw ien ie ze sobą m otyw ów re a k c ji chłopców i dziew cząt św iadczy, że n ie k tó re z n ich są w sp ó ln e chłopcom i dziew czętom , ja k np. rac jo n a ln e p ogłębienie p ra w d re lig ijn y c h , poczucie a u to ry te tu g ru p y , b ra k ra c ji p rz e ­ k o n y w ają cy c h ze stro n y p rzeciw n ik a, a n ie k tó re są w łaściw e ty lk o psychice

dziew cząt, np. w spółczucie d la n iew ierzący ch i w y p ły w a ją c a stą d chęć n a ­ w ró cen ia błądzących, oraz w e w n ę trz n a p o trze b a w ia ry i poczucie zależności od Boga. Te o sta tn ie m o ty w y o podłożu w y b itn ie uczuciow ym są zdecydo­

w an ie d o m in u jąc e w p rzebiegu re a k c ji dziew cząt.

II. WPŁYW UJEMNY:

C h ł o p c y :

a) isto tn ą przy czy n ą z a ła m an ia się relig ijn eg o części m łodzieży pod w p ły ­ w em rozm ów je st kryzys w iary , w y stę p u ją c y ja k o nieo d łączn a w łaściw ość okresu d o jrze w an ia oraz p o ja w ia ją c a się n a s k u te k u jem nego w p ły w u śro ­ dow iska. T en k ry zy s u chłopców m a c h a r a k te r p rze w a żn ie in te le k tu a ln y . P rz y cz y n am i tego zjaw isk a n a p o d staw ie p rzep ro w ad zo n y ch b a d a ń są:

b) b ra k a rg u m e n tó w w rozm ow ie z w ierz ący m i n a rozw iązanie p o w sta ­ łych w ątpliw ości.

c) b ra k a rg u m e n tó w na odp arcie zarzu tó w p rze ciw n ik a p rzy jed n o czes­

nym p rze k o n an iu o słuszności tw ie rd z eń d ru g iej stro n y . D z i e w c z ę t a :

Rów nież i dziew częta pod w pływ em rozm ów n a te m a ty re lig ijn e d o zn a ją w sw ojej psychice o słab ien ia w iary . P rz y cz y n am i tego zjaw isk a są:

a) k ry zy s w ia ry , ale o c h a ra k te rz e w olityw n o -u czu cio w y m , o b ja w iają cy się ja k o pew n e niezadow olenie z p rze k aza n y ch p ra w d i tę sk n o ta za czystszą fo rm ą religijności. Dużo m iejsca w ty ch ro z te rk a c h duchow ych z a jm u ją u dziew cząt p ro b lem y filozoficzne, dotyczące se n su życia, szczęścia życia pozagrobow ego itp.

b) b ra k a rg u m e n tó w na o dparcie tw ie rd z e ń przeciw n ik a.

P rzy ze sta w ien iu m otyw ów ujem nego w p ły w u rozm ów n a po staw ę r e li­

g ijn ą chłopców i dziew cząt należy szczególną uw agę zw rócić na p ew n ą od ­ m ienność m otyw ów k ry zy su w ia ry oraz zw iązane z tym odm ienne p rze ży ­ w anie arg u m e n tó w rozum ow ych w y su w an y c h przez przeciw ników . Ś w iad o ­ mość b ra k u p o sia d a n ia p ra w d y o b ie k ty w n ej odnośnie p raw d w ia ry niepokoi głęboko um ysł m łodzieńców , podczas gdy dziew częta w ta k im w y p a d k u rzadko s ta ra ją się ro zw ikłać te tru d n o śc i dfogą ro zu m o w ą najczęściej u c ie k a ­ ją się do m odlitw y, w zględnie nie chcą o ty m m yśleć (dość częsty w ypadek).

A. 138. Dz. la t 18. Z ty c h dość często prow ad zo n y ch d y sp u t w ynika, że w ia ra m o ja nie je st w e m n ie ta k u g ru n to w a n a , ja k być pow inna.

A le częsta m o d litw a z p ro śb ą o u tw ie rd z e n ie w w ierze p rzynosi mi w ielk ie sukcesy.

A. 191. Dz. la t 17. T em atem ty c h rozm ów je st przew ażn ie osoba Boga i zw iązane z N im ta jem n ice. Np. ta k ie p y ta n ie : sk ą d w ziął się Bóg? N ik t n ie może n a to dać odpow iedzi, a to nas nęka. P o sta n o w i­

Wpływ środow iska na postawę religijną młodzieży 159

ły śm y n ie m yśleć o tym , nie w yobrażać sobie tego, gdyż doszłyśm y do w niosku, że m ożem y jeszcze zw ątpić w w ierze, a w ięc lepiej n a te n te m a t nie rozm aw iać. I od tąd na te m a t p o w sta n ia P. Boga nie m ów im y, ale p o ru sza m y czasem inne te m aty . J e d n a k one nie n a ru s z a ­ ją naszej rów now agi, a d o p ro w a d za ją do jednego w niosku, że Bóg istn ie je i trz e b a w to m ocno w ierzyć.

— lu b p o p rz e sta ją n a w ierze w a u to ry te t relig ii w zię te j sam ej w sobie (p atrz końcow y c y ta t ank. 191 — pow yżej).

III. REAKCJA „BEZ ZMIAN”

Ten sposób o k re śla n ia re a k c ji na s k u te k o d d ziały w a n ia rozm ów re lig ij­

nych na, p sy c h ik ę i w k o n se k w e n cji na po staw ę re lig ijn ą m łodzieży sp o ty ­ k am y zw łaszcza u tych, k tó rzy w y zn a ją sw oją w ia rę i p r a k ty k u ją ją ze w zględu na w y ch o w an ie w tra d y c y jn e j w ierze o raz ze w zględu n a d ziała n ie n a w y k u religijnego.

R easu m u jąc, m ożem y stw ierd zić, że rozm ow y p ro w a d zo n e z ró w ieśn ik a m i i osobam i sta rsz y m i w y w a rły w pły w u je m n y w 25,7%, d o d atn i w 50,3%, nie n aru sz y ły zaś s ta n u dotychczasow ej w ia ry w 24%. Liczb tych nie należy je d n a k brać dosłow nie (psychologia bow iem nie je st m a te m a ty k ą ), ale raczej

•należy je tra k to w a ć ja k o w sk aź n ik typow y p rze b ieg u tego ro d za ju p ro ­ cesów, oraz ja k o e k s p e ry m e n ta ln ą próbę o d tw o rze n ia w głów nych ry sac h rzeczyw istego o brazu w p ły w u p row adzonych rozm ów re lig ijn y c h na p o sta ­ w ę w ia ry w spółczesnej m łodzieży.

B. Wpływ przykładu osób starszych i rówieśników na postawę religijną