Na kształt oferty skierowanej do turystów mają wpływ przede wszystkim takie walory regionu, jakjego historia i tradycje, ale nie tylko one. Już pobieżny ogląd reklamowych katalogów i folderów z ostatniej dekady dowodzi, że aktualna mapa małopolskich atrakcji kształtuje się również pod wpływem nowych ten
120 CZĘŚĆII
Korale, góry i obwarzanki - Małopolska o sobie samej
dencji coraz bardziej popularnych we współczesnej kulturze zachodniej. Jed
na z nich to pragnienie coraz bardziej intensywnych, a nawet ekstremalnych doznań. Wychodząc naprzeciw takim oczekiwaniom, wydawnictwa władz wo
jewództwa promujące Małopolskę, obok tradycyjnych spokojnych i popular
nych form aktywności, jak jazda konna czy rowerowe wycieczki, wskazują też na inicjatywy, które zaspokoją oczekiwania gości szukających silnych wrażeń.
W katalogu Małopolska. Aktywnie latem czytamy:
By poczuć się jak ptak, wystarczy poszybować w przestworzach szybowcem, motolotnią czy paralotnią. Mozaika pól i łąk, lasy i góry, jeziora i wstęgi rzek oglądane z nieba tworzą niezapomniane widoki. Ogromną dawkę emocji gwa
rantują skoki spadochronowe. A przecież na tym nie kończą się atrakcje dla spragnionych silnych wrażeń: można jeszcze poszaleć na jednym z licznych poligonów paintballa, skoczyć na bungee, przeżyć rafting i wiele, wiele innych rzeczy2"1’.
Oferta zawarta w publikacji Małopolska. Rados'ć wody to z kolei odpowiedź na styl życia oparty na filozofii (ideologii?) wellness, który można wręcz uznać za filozofię XXI wieku. Filozofię wellness stworzył amerykański lekarz dr Hal- bert Dunn w 1959 roku, po raz pierwszy łącząc dwa pojęcia: fitness i dobrego samopoczucia. Wellness to więc znacznie więcej niż tylko fitness, to styl życia, który ma doprowadzić do harmonii pomiędzy ciałem, duchem i umysłem.
Styl ten opiera się więc na filozofii holistycznej, która podkreśla konieczność zachowania równowagi w różnych sferach naszego życia, nie tylko w sferze fizycznej244 245. Na wellness składa się wszystko, czym ludzie się otaczają, co ro
bią i co konsumują, aby czuć się dobrze. Z badań przeprowadzonych w Eu
ropie Zachodniej wynika, że wellness kojarzy się nieodłącznie ze zdrowym trybem życia, który zapewnia gimnastyka, relaks i odpowiednia dieta241. Po zdobyciu popularności w Stanach Zjednoczonych koncepcja wellness prze
niknęła do innych krajów, aby w latach dziewięćdziesiątych minionego wieku dotrzeć także do Polski. Polskie pojęcia „dobrostan” i „błogostan” doskona
le oddają istotę poprawnie rozumianego wellness. Na osiągnięcie dobrostanu mają wpływ wszystkie elementy środowiska, w którym żyjemy. We wspo
mnianej publikacji władz województwa największym znaczeniem obdarzony został element wody i jego dobroczynna siła. Element ten jest kluczowy dla idei SPA (łac. sanus peraquam - „zdrowy przez wodę”) - zbiorczej nazwy zabie
gów opartych na terapiach wodnych i masażach, których zadaniem jest zapew
nienie organizmowi dobrostanu. Odświeżające i lecznicze właściwości wod
nych terapii były dobrze znane starożytnym Rzymianom, którzy podbijając nowe obszary, propagowali na nich ideę korzystania z wodnych dobrodziejstw
244 http://www.malopolskie.pl/Wydawnictwa/?id=91 (12.10.2013).
244 http://spa-inspirations.pl (12.10.2013).
245 http://www.spaluxury.pl/gentleman/article/581 (12.10.2013).
CZĘŚĆ II 121
Elżbieta Wiącek, Tomasz Marcin Wrona
i przyjemności246. Starożytna tradycja doczekała się kontynuacji w Europie w XIV wieku, kiedy na terenie współczesnej wschodniej Belgii, u podnóża Ardenów, w miejscu licznych źródeł leczniczych założono miasto Spa. Dzisiaj SPA symbolizuje nie tylko kąpiel i hydroterapię. Tym mianem zaczęto ozna
czać też miejsca, w których można poddać się rozmaitym zabiegom przywraca
jącym harmonię zarówno ciału, jak i duszy (tzw. resort SPA).
2,16 W czasach średniowiecznych zainteresowanie dobroczynnym wpływem wody było kul
tywowane przede wszystkim przez uczestników wypraw krzyżowych, którzy pragnęli od
tworzyć w krajach europejskich rytuały kąpielowe zaobserwowane w świecie islamskim.
Na podst.: http://www.moda.com.pl/uroda/~strony/skin_line.phtml?strona = artykuły/
sanus_per_aquam.i (12.10.2013).
247 Tamże.
248 M. Eliade, Sacrum - mit - historia. Wybór esejów, tłum. A. Tatarkiewicz, Warszawa 1974, s. 135.
249 Tamże, s. 134.
2r’" M. Lurker, Słownik obrazów i symboli biblijnych, tłum. K. Romaniuk, Poznań 1998, s. 271.
2:’1 http://www.spaluxury.pl/gentleman/article/581 (2.07.2013).
Autorzy promocyjnego wydawnictwa podkreślają, że w Małopolsce wodo
lecznictwo ma długą tradycję, a kilka jej miejscowości to renomowane uzdrowi
ska, np. Krynica-Zdrój, Szczawnica. Piwniczna-Zdrój, Muszyna, Rabka-Zdrój.
Czytelnik folderu Małopolska. Rados'ć wody dowiaduje się ponadto, że dziś, obok dawnych zakładów leczniczych, powstają w nich nowoczesne i luksusowe ho
tele SPA. Wyróżnienie takiej kategorii atrakcji regionu w osobnej ofercie budu
je reprezentację Małopolski jako obszaru, gdzie nie tylko kultywuje się tradycje historyczne, ale również podąża z duchem czasu.
„Filozofia” SPA opiera się na założeniu, że woda jest tym dla ciała, czym marzenia dla duszy - może ukoić lub pobudzić do aktywności, może relakso
wać lub stymulować do działania247. Takie podejście wyraźnie odwołuje się do symbolicznych znaczeń wody. Jak zauważa Mircea Eliade, w każdym zespole religijnym wody nieodmiennie przejawiają funkcje oczyszczające, jak i odra
dzające248. W planie antropologicznym, jak i w planie kosmicznym zanurzenie w wodę jest równoznaczne z włączeniem się w to, co nieokreślone, co jest poza formą, po czym następuje nowy akt stworzenia, nowe życie lub nowy czło
wiek249. Związek, jaki istnieje pomiędzy wilgotną pramaterią, czyli wodą życia, a Duchem Bożym jest widoczny w Biblii nie tylko u progu dziejów stwarza
nia, lecz także w wielu miejscach w Ewangeliach250. W związku z powyższym w kulturach tradycyjnych czynność obmywania się bardzo często miała charak
ter obrzędowy, rytualny. Kultura SPA kontynuuje duchowe konotacje związane z symboliką akwatyczną w zsekularyzowanym wydaniu.
Prawidłowo rozumiane wellness oddziałuje na zmysły smaku, dotyku, wę
chu i zapachu2’1. Zważywszy na to, w koncepcję wellness wpisują się także nie
które z małopolskich szlaków: np. Małopolska Trasa Smakoszy czy Małopolska
122 CZĘŚĆII
Korale, góry i obwarzanki - Małopolska o sobie samej
Wieś Pachnąca Ziołami251252. Drugi z projektów jest wspólną inicjatywą Sądeckiej Organizacji Turystycznej oraz Województwa Małopolskiego promującą gospo
darstwa agroturystyczne, których właściciele specjalizują się w uprawie ziół.
1,2 http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?szlaki = malopolska-wies-pachnaca-ziolami (2.07.2013).
Cyt. za: http://www.agroturystyka.wrotamalopolski.pl/Dzial.aspx?id=9 (2.07.2013).
Wszystkie gospodarstwa zostały skategoryzowane według wymogów określonych przez Polską Federację Turystyki Wiejskiej, a większość z nich posiada atesty ekologiczne.
251 S. Hall, Kodowanie i dekodowanie, s. 66.
211 Projekt finansowany był ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mało
polskiego.
Właściciele obiektów znajdujących się na szlaku posiadają wszechstronną wie
dzę o uprawie ziół w przydomowych ogródkach, znają ich właściwości, spo
soby suszenia, układania bukietów, różnego rodzaju kąpieli ziołowych, a także wykorzystania ich w kuchni regionalnej czy w medycynie niekonwencjonalnej.
Gospodarze prowadzą też zdrową, regionalną kuchnię z wykorzystaniem ziół oraz wartościowej żywności z własnych gospodarstw. Wielu z nich proponu
je także bogatą ofertę zabiegów odnowy biologicznej, opartych na kuracjach ziołowych działających niezwykle odprężająco i energetyzująco - m.in. kąpie
le ziołowe, różnorodne masaże oraz aromaterapię. Oferta została opracowana z myślą o osobach ceniących spokój, ekologię oraz znakomitą regionalną kuch
nię. Pobyt w takim wonnym gospodarstwie to wspaniała okazja do bliskiego spotkania z naturą oraz tradycją małopolskiej wsi253.
Suma najnowszych map atrakcji turystycznych Małopolski opowiada nie tylko o samym regionie i jego walorach, ale niesie też dodatkowe znaczenia, które odzwierciedlają aktualne tendencje panujące w kulturze współczesnej.
Ponadto okazuje się, że w oficjalnych wydawnictwach promujących region, obok kodów dominujących, pojawiają się także kody negocjowane. Akcentują one elementy związane z naturalnymi walorami regionu, jednak eksponują je
„w nowej odsłonie”.